Trybunał Konstytucyjny o ujęciu nieruchomości w gminnej ewidencji zabytków

Trybunał Konstytucyjny – ewidencja zabytków – NSA Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy zezwalające na ujęcie nieruchomości w gminnej ewidencji zabytków bez zapewnienia jej właścicielowi ochrony prawnej przed dokonaniem wpisu są niezgodne z ustawą zasadniczą. Orzeczenie dotyczące artykułu 22. ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami ogłosił przewodniczący składu sędziowskiego sędzia TK Stanisław Piotrowicz. „W zakresie, w jakim ogranicza prawo własności nieruchomości przez dopuszczenie ujęcia nieruchomości jako zabytku nieruchomego w gminnej ewidencji zabytków bez zapewnienia właścicielowi gwarancji ochrony prawnej przed dokonaniem takiego ograniczenia, jest niezgodny z artykułem 64 ust. 1 i 2 w związku z artykułem 31 ust. 3 Konstytucji RP” – ogłosił przewodniczący składu sędziowskiego. Sędzia sprawozdawca Bartłomiej Sochański przyznał, że wyrok nie jest zaskoczeniem, ponieważ wszyscy uczestnicy postępowania wnosili o uznanie przepisów za niezgodne z Konstytucją. Sędzia TK wyjaśnił, że w procedurze wpisu do gminnej ewidencji zabytków nie został przewidziany tryb wydania decyzji administracyjnej co oznacza, że wpis ma jedynie charakter techniczny. „Jeżeli jednak przyjrzymy się skutkom prawnym wpisu do gminnej ewidencji zabytków, to trzeba dojść do wniosku, że polegają one na istotnym ograniczeniu prawa własności, w szczególności prawa do korzystania z własności zwanego jeszcze od czasów rzymskich ius utendi. Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz prawo budowlane wymagają od właścicieli takich nieruchomości uzgadniania decyzji lokalizacyjnych, o warunkach zabudowy, o pozwoleniu na budowę, na rozbiórkę, o zatwierdzeniu projektu budowlanego” – tłumaczył sędzia TK Bartłomiej Sochański. Trybunał Konstytucyjny zauważył nowelizację rozporządzenia ministra kultury i dziedzictwa narodowego dotyczącą między innymi gminnej ewidencji zabytków przyjętą w 2019 roku, czyli już po skierowaniu przez Naczelny Sąd Administracyjny pytania prawnego do Trybunału. Według nowelizacji gmina ma obowiązek zawiadomić właściciela nieruchomości o zamiarze włączenia adresu do gminnej ewidencji zabytków, jednak w dalszym ciągu nie daje mu prawa udziału w postępowaniu dotyczącym wpisu. Sędzia sprawozdawca zaznaczył, że Trybunał Konstytucyjny nie ma wątpliwości, iż ochrona zabytków jest wartością szczególną, która ma swoje uzasadnienie konstytucyjne. Jednak nadrzędny cel, którym jest ochrona zabytków, nie może upoważniać prawodawcy do wprowadzania i utrzymywania ograniczeń prawa własności, które nie są konieczne i proporcjonalne. „Obie konstytucyjne wartości, zarówno pielęgnacji dziedzictwa narodowego i ochrony zabytków jak i ochrony praw właścicieli, nie muszą być przeciwstawiane sobie i mogą być przez prawodawcę racjonalnie i proporcjonalnie wyważone” – mówił sędzia TK Bartłomiej Sochański. Pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego w 2018 roku skierował Naczelny Sąd Administracyjny, którego zdaniem aktualnie obowiązujące przepisy ustawy o ochronie zabytków ograniczają gwarantowane w Konstytucji prawo własności jak również gwarancje wynikające z Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Uznania przepisów za niezgodne z Konstytucją chcieli również Marszałek Sejmu, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Prokurator Generalny. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zapadło jednogłośnie i jest ostateczne.Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/ #Turkowska/w hm