Pomoc na start… Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka

Zasiłek rodzinny jest świadczeniem rodzinnym, którego głównym celem jest wsparcie finansowe dzieci. Ich przyznanie jest obligatoryjne, co oznacza, że jeżeli wnioskodawca spełni kryteria ustawowe, zasiłek rodzinny jest mu należny. W szczególności ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego, ustalonego na poziomie 674,00 zł na osobę w rodzinie, chyba że członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, wówczas zasiłek rodzinny przysługuje, gdy dochód na osobę w rodzinie kształtuje się na poziomie 764,00 zł na osobę w rodzinie. Rozstrzygnięcie w przedmiocie zasiłku rodzinnego jest bowiem decyzją związaną, co oznacza, że nie jest ona uzależniona od uznania administracyjnego. Ustawodawca przewidział, że do zasiłku rodzinnego przysługują świadczenia akcesoryjne w postaci dodatków do zasiłku rodzinnego.  Wynika z tego, że dodatek do zasiłku rodzinnego przysługuje wyłącznie wówczas, gdy przyznano zasiłek rodzinny, co z kolei oznacza, iż nie jest możliwe pobieranie dodatku do zasiłku rodzinnego, gdy strona nie jest uprawniona do świadczenia głównego.

            Jednym z dodatków do zasiłku rodzinnego jest uregulowany w przepisie art. 9 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t. j.: Dz. U. z 2022 r., poz. 615 ze zm.), dalej: u.ś.r., dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka. Wiadomym jest, że wówczas rodzina obciążona jest nowymi i znacznymi wydatkami, związanymi z pojawieniem się na świecie nowego członka rodziny. Przedmiotowy dodatek to świadczenie jednorazowe wynoszące 1 000,00 zł. Dodatek ten jest – przede wszystkim ze względu na jego cel – zbliżony do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. „becikowego”), opisanego w przepisie art. 15b u.ś.r. Podstawowa różnica między powyższymi świadczeniami sprowadza się do tego, iż „becikowe” jest świadczeniem samoistnym, niezwiązanym z zasiłkiem rodzinnym, a ponadto w przypadku jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka kryterium dochodowe uprawniające do jej otrzymania jest znacząco wyższe i wynosi 1922,00 zł, co czyni tę pomoc bardziej powszechną.

Podmiotami uprawnionymi do skutecznego ubiegania się o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka są: matka lub ojciec albo opiekun prawny dziecka. Świadczenie to przysługuje również opiekunowi faktycznemu dziecka, pod tym wszakże warunkiem, iż dodatek nie został przyznany rodzicom albo opiekunowi prawnemu dziecka. Należy jednak mieć na względzie, iż pojęcia opiekun faktyczny dziecka nie należy rozumieć w sposób przyjmowany w języku potocznym. Ustawodawca w przepisie art. 3 pkt 14 u.ś.r. zawarł bowiem definicję legalną, według której opiekun faktyczny to osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka. Tak więc ubieganie się o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka (jak i sam zasiłek rodzinny) przez osobę, która sprawuje jedynie bieżącą pieczę nad dzieckiem, spotka się z wydaniem decyzji odmownej. Opiekun faktyczny może wystąpić z wnioskiem o ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. W przypadku wystąpienia o przysposobienie więcej niż jednego dziecka lub urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu dodatek przysługuje na każde dziecko.

Otrzymanie przedmiotowego wsparcia uzależniono od pozostawania przez kobietę pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu, co potwierdza się zaświadczeniem lekarskim lub zaświadczeniem wydanym przez położną. W praktyce organów administracji publicznej powyższy wymóg rodzi podobne kontrowersje, jak analogiczna przesłanka warunkująca prawo do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka. Ratio legis rzeczonego obostrzenia sprowadza się do zmotywowania kobiet ciężarnych do wzmożonej dbałości o własne zdrowie, o czym świadczą regularne badania. Zdarza się jednakże, iż kobieta do 10 tygodnia ciąży nie jest w stanie zorientować się, iż spodziewa się dziecka. Bywa i tak, że ma problemy zdrowotne, więc nie kojarzy zatrzymania miesiączki z początkiem ciąży. W końcu usiłuje się możliwie jak najwcześniej umówić na wizytę lekarską, lecz z przyczyn obiektywnych nie jest to możliwe, chociażby ze względu na długie terminy oczekiwania. Dlatego też – zwłaszcza pod wpływem stanowiska judykatury – organy administracji publicznej często przyjmują, iż za pozostawanie kobiety pod opieką medyczną należy uznać już pierwszy kontakt z publiczną lub niepubliczną placówką ochrony zdrowia, co zwykle jest tożsame z próbą zarejestrowania się do lekarza ginekologa. Odnosząc się do kwestii zdrowotnych Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 18 grudnia 2018 r. (sygn. akt II SA/Bd 1154/18, LEX nr 2619365) stwierdził z kolei, iż:

„Pozbawienie matki dziecka prawa do dodatku z tytułu urodzenia dziecka wyłącznie ze względu na wystąpienie okoliczności fizjologicznych, które jednoznacznie nie pozwalały na zakwalifikowanie według jej wiedzy, że jest w ciąży nawet po 10 tygodniu, co spowodowało późniejsze poddanie się opiece medycznej, byłoby nie tylko niezgodne z ratio legis art. 9 ust. 6 u.ś.r., lecz także prowadziłoby do naruszenia zasad konstytucyjnych”.

            Stanowisko to należy uznać za słuszne. Pamiętać bowiem trzeba, iż dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka kierowane jest do rodzin ubogich – na start.

Akt prawny

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t. j.: Dz. U. z 2022 r., poz. 615 ze zm.).

Orzecznictwo

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 18 grudnia 2018 r. (sygn. akt II SA/Bd 1154/18, LEX nr 2619365).

Autorka jest prawnikiem i historykiem, doktorem nauk humanistycznych. Pracuje na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Jest członkiem Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Toruniu, orzekającym w sprawach z zakresu pomocy społecznej.

Zdjęcie ilustracyjne/Unsplash..com