12.05 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja12 maja 132. dzień rokuSłońce w znaku Byka wzeszło o 4:47, zajdzie o 20:19.Dzień będzie trwał 15 godzin i 32 minuty. Imieniny obchodzą: Dominik, Jan, Joanna, Pankracy i Teodora, Kalendarium historyczne:1003 – Zmarł papież Sylwester II, inicjator idei uniwersalizmu chrześcijańskiego. Kanonizował między innymi świętego Wojciecha w 999 roku i ustanowił metropolie biskupie w Gnieźnie i na Węgrzech w 1000 roku. Jest uznawany za najwybitniejszego matematyka X wieku. Rozpropagował w chrześcijańskiej Europie cyfry arabskie oraz system dziesiętny. Urodził się około 945 roku. 1020 rocznica1330 – Krzyżacy zdobyli i zburzyli Wyszogród Kujawski. Gród sprawował kontrolę nad drogą wodną Wisły i traktem lądowym, wiodącym z Kujaw na Pomorze Gdańskie oraz ziemię chełmińską. Krzyżacy zdobyli później Raciążek, Radziejów, Nakło nad Notecią i Bydgoszcz. W wyniku zniszczeń grodu biskup Maciej z Gołańczy podpisał 24 sierpnia ugodę z Krzyżakami. 1364 – Król Kazimierz III Wielki ogłosił akt fundacyjny Akademii Krakowskiej. Szkoła była wzorowana na uniwersytetach w Bolonii i Padwie. Król Kazimierz chciał przede wszystkim, aby nowa szkoła kształciła prawników, którzy mogliby pokierować i wzmocnić administrację państwową. Uczniowie Akademii mieli wiele przywilejów. Byli między innymi zwolnieni z ceł i opłat. Uniwersytet został odnowiony w 1400 roku przez Władysława II Jagiełłę. W 1817 roku nadano mu nazwę Jagielloński. Jest najstarszą polską uczelnią i jednym z najstarszych uniwersytetów na świecie. 1373 – Książę mazowiecki Siemowit III nadał Ostrołęce przywilej na wójtostwo, tym samym przyznając prawa miejskie. Nadanie wójtostwa jest najstarszym dokumentem dotyczącym Ostrołęki. 650 rocznica1575 – Minął ostateczny termin powrotu do kraju, wyznaczony królowi Henrykowi Walezemu pod groźbą utraty polskiej korony. Tego samego dnia rozpoczął się w Stężycy zjazd szlachty, na którym nie podjęto jednak żadnych decyzji o wyborze nowego króla, a prymas Polski ogłosił bezkrólewie. Walezy potajemnie wyjechał z Polski w połowie maja 1574 roku, aby objąć tron Francji. Ostatecznie nowego króla Polski wybrano w 1576 roku. Został nim Stefan Batory. 1664 – W ogrodach Wersalu odbyła się premiera komedii Moliera „Świętoszek”. Swój rozgłos zawdzięcza nie tylko walorom artystycznym, ale także skandalowi, jaki wywołało w XVII-wiecznej Francji wykpienie hipokryzji duchownych. Na język polski przełożyli „Świętoszka” Tadeusz Boy-Żeleński i Kazimierz Zalewski.1670 – Urodził się August II Mocny, książę Saksonii, król Polski w latach 1697-1706 i 1709-1733. Pijaństwo i hulaszcze życie zniszczyło organizm monarchy. Zmarł na Zamku Królewskim w Warszawie 1 lutego 1733 roku wśród wielkich cierpień, przeklinając Polskę i doradców, którzy go do niej sprowadzili, oraz żebrząc o litość. 1803 – Urodził się Aleksander Antoni Le Brun, polski chirurg, jeden z pionierów uśpienia ogólnego. W 1847 roku wykonał pierwszą w Polsce operację w narkozie. Zmarł 3 czerwca 1868 roku. 220 rocznica1803 – Urodził się Justus von Liebig, niemiecki chemik, odkrywca chloroformu, wynalazca kostki bulionowej. Nazywany ojcem nawozów, gdyż udowodnił teorię o mineralnym odżywaniu się roślin, co stało się podstawą do wytworzenia nowoczesnej chemii rolnej. Zmarł 18 kwietnia 1873 roku. 220 rocznica1805 – Urodził się Jan Nepomucen Bobrowicz, kompozytor, wirtuoz gitary, nazywany „Chopinem gitary”, oraz księgarz i wydawca. Przez wiele lat prowadził księgarnię polską w Lipsku. Wydał 40-tomową serię „Biblioteka Kieszonkowa Klasyków Polskich”. Uczestniczył w powstaniu listopadowym, jako podporucznik artylerii konnej otrzymał krzyż Virtuti Militari. Po upadku powstania wraz z innymi żołnierzami udał się na emigrację. Zmarł 2 listopada 1881 roku w Dreźnie. 1817 – W Warszawie otwarta została pierwsza na ziemiach polskich Giełda Papierów Wartościowych. Sesje trwały codziennie przez godzinę od południa. Początkowo handlowano wekslami emitowanymi przez Berlin, Wrocław, Paryż, Augsburg oraz pszenicą, wełną, miodem, kawą i śledziami. 1820 – Urodziła się Florence Nightingale, angielska pielęgniarka, działaczka społeczna i publicystka. Jest uważana za twórczynię nowoczesnego pielęgniarstwa. W 1860 roku założyła w Londynie przy szpitalu Świętego Tomasza pierwszą szkołę pielęgniarstwa. W czasie wojny krymskiej zorganizowała od podstaw opiekę nad rannymi brytyjskimi żołnierzami. Zmarła 13 sierpnia 1910 roku. 1880 – Urodził się Lincoln Ellsworth, amerykański lotnik i badacz polarny. W 1926, wraz z Roaldem Amundsenem, Ernesto Nobilem i 15 osobową załogą przeleciał sterowcem „Norge”, którego był sponsorem, nad biegunem północnym. W latach 1933-39 latał nad Antarktydą. W 1935 odkrył Ziemię Ellswortha oraz Góry Ellswortha. Zmarł 26 maja 1951 roku. 1884 – Zmarł Bedřich Smetana, czeski kompozytor, twórca między innymi oper: „Sprzedana narzeczona”, „Libusza ” i „Czarcia ściana”. Jego twórczość wywarła duży wpływ na Antonína Dvořáka. Urodził się 2 marca 1824 roku. 1886 – Po dwuletnim procesie niemiecki sąd w Lipsku skazał Józefa Ignacego Kraszewskiego na trzy i pół roku więzienia w twierdzy w Magdeburgu za szpiegostwo na rzecz Francji. Kraszewski z pobudek patriotycznych finansował z własnych pieniędzy sieć wywiadowczą. Z powodu choroby płuc, w 1885 roku został wypuszczony z więzienia za kaucją i wyjechał do Szwajcarii. Zmarł 19 marca 1887 roku. Urodził się 28 lipca 1812 roku. 1890 – Urodził się Michał Tadeusz Grażyński, działacz niepodległościowy, społeczny i harcerski. Po przewrocie majowym w 1926 roku został z poparcia Józefa Piłsudskiego wojewodą śląskim i pełnił tę funkcję do wybuchu wojny w 1939 roku. Michał Grażyński był zwolennikiem walki z mniejszością niemiecką, co było powodem konfliktu z Wojciechem Korfantym, który stał na stanowisku pokojowej współpracy ze śląskimi Niemcami. Zmarł 10 grudnia 1965 roku. 1897 – Urodził się Henryk Modrzewski, aktor, reżyser i pedagog. Zagrał ponad 30 drugoplanowych ról filmowych, między innymi w „Królu Maciusiu I”, „Walecie pikowym” i „O dwóch takich, co ukradli księżyc”. Zmarł 4 października 1965 roku. 1897 – W Holandii znaleziono mumię bagienną „Dziewczyny z Yde”. Badania izotopem węgla radioaktywnego wykazały, że dziewczyna zamordowana została między 54 rokiem przed naszą erą a 128 rokiem naszej ery. W chwili śmierci miała około 16 lat. Na jej szyi zachował się sznur, którym prawdopodobnie została uduszona, zanim oprawca wrzucił jej ciało do bagien. Badanie wykazało również, że miała około 140 centymetrów wzrostu. Wygląd Yde Girl został zrekonstruowany przez profesora Richarda Neave’a z University of Manchester. Obecnie mumia znajduje się w Drents Museum w Assen w Holandii. 1902 – Otwarto Synagogę imienia Zalmana i Rywki Małżonków Nożyków w Warszawie. Podczas uroczystości otwarcia modły prowadził kantor Lewinsohn z chórem, a uroczyste mowy wygłosili dwaj rabini. Następnie odśpiewano hymn narodowy i odmówiono modlitwa za władcę. To jedyna czynna obecnie przedwojenna warszawska synagoga, która przetrwała II wojnę światową. Jest główną synagogą Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, w której urzęduje naczelny rabin Polski. Nabożeństwa odprawiane są w niej codziennie. 1907 – Urodziła się Katherine Hepburn, jedna z najsłynniejszych amerykańskich aktorek, legenda Hollywood. W 60-letniej karierze zagrała w ponad 50 filmach. Laureatka czterech Oscarów za role w: „Morning Glory” z 1933 roku, „Zgadnij, kto przyjdzie na obiad” z 1967, „Lew w zimie” z 1968 oraz „Nad złotym stawem” z 1981. Jedna z legend „Złotej Ery Hollywood”. American Film Institute umieścił jej nazwisko na 1. miejscu w opublikowanym przez siebie rankingu „największych aktorek wszech czasów”. Zmarła 29 czerwca 2003 roku. 1910 – Urodził się Roman Bocheński, najlepszy polski pływak okresu międzywojennego, 17-krotny mistrz Polski w stylu dowolnym, olimpijczyk z Berlina w 1936 roku. Z wykształcenia technik budowlany. Był jeńcem w radzieckim obozie w Starobielsku, gdzie został zamordowany przez sowietów prawdopodobnie w 1940 roku. 1915 – Urodził się Roger Schütz, szwajcarski zakonnik, duchowny protestancki, założyciel Wspólnoty z Taize. W 1978 roku zainicjował coroczne Europejskie Spotkania Młodych szerzące idee ekumenizmu, organizowane w różnych miastach Europy. Co roku przygotowywał list do uczestników spotkania. Został zamordowany w siedzibie wspólnoty Taize 16 sierpnia 2005 roku. Zamach zszokował całą Francję i świat chrześcijański. Sprawczyni – 36-letnia Rumunka – została uznana za niepoczytalną i umieszczona w specjalistycznym ośrodku psychiatrycznym. Motywy ataku nie są znane do dziś.1916 – Urodził się Stanisław Panek, antropolog, profesor i rektor Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Organizował i dowodził akcjami bojowymi. Był więziony w sowieckich łagrach. Zmarł 10 sierpnia 1999 roku. 1919 – W Warszawie założono Francuską Szkołę Pilotów. Działała do 1 grudnia 1920 roku, przez ostatnie miesiące jako Niższa Szkoła Pilotów. W szkole wyszkolono 43 polskich pilotów. 1919 – W Warszawie zakończył się dwudniowy Zjazd Założycielski Związku Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych. Po połączeniu z innymi organizacjami spółdzielców, od 1935 roku nosił nazwę: „Społem” Związek Spółdzielni Spożywców RP. 1920 – W mieście Bruntal na Śląsku Czeskim urodziła się Irena Anders, pseudonim artystyczny Renata Bogdańska, aktorka, artystka rewiowa, pieśniarka, działaczka polonijna w Wielkiej Brytanii, żona generała Władysława Andersa. Dwa dni po bitwie o Monte Cassino wystąpiła wraz z zespołem na górze klasztornej, gdzie toczyły się walki, śpiewając po raz pierwszy piosenkę „Czerwone maki na Monte Cassino”. Zmarła 29 listopada 2010 roku w Londynie. 1920 – Wojna polsko-bolszewicka: odpowiadając na apel Kominternu czescy kolejarze zatrzymali w Brzecławiu francuskie transporty broni dla Polski. 1921 – Zmarła Emilia Pardo Bazán, hiszpańska pisarka i poetka, arystokratka, feministka. Pisała od najmłodszych lat, jawnie sprzeciwiała się zjawiskom społecznym, które uznawała za szkodliwe. Najbardziej znaną powieścią autorki jest „Dwór w Ulloa” z 1886 roku, w której krytykuje szlachtę hiszpańską. Urodziła się 16 września 1851 roku. 1923 – Urodziła się Katarzyna Zofia Borowińska ps. „Magda” sanitariuszka i łączniczka Armii Krajowej, uczestniczka Powstania Warszawskiego. Należała do kompanii B-2 batalionu „Bałtyk”, pułk „Baszta. Poległa w Powstaniu 26 września 1944 roku. Pośmiertnie awansowana na stopień podporucznika. 100 rocznica1925 – Urodził Frank Romer Pierson, amerykański scenarzysta i reżyser filmowy. W 1976 roku otrzymał Oscara za scenariusz filmu „Pieskie popołudnie”. W 1969 debiutował, jako reżyser. Nakręcił 10 filmów, głównie produkcje telewizyjne. Największy rozgłos zyskał film „Narodziny gwiazdy” z 1976 roku, w którym w rolach głównych wystąpili Barbra Streisand i Kris Kristofferson. Zmarł 22 lipca 2012 roku. 1926 – Rozpoczął się przewrót majowy – wojskowy zamach stanu przeprowadzony przez marszałka Józefa Piłsudskiego pod hasłem sanacji, czyli uzdrowienia państwa. W jego wyniku został obalony rząd Wincentego Witosa i doszło do dymisji prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. W Polsce rozpoczął się okres zwany rządami sanacji. Przewrót majowy trwał trzy dni. W trakcie walk zginęło 379 osób, w tym 164 cywilów. Ponad 900 osób zostało rannych. Historycy są podzieleni w kwestii oceny tego zamachu. 1929 – Urodził się Leszek Jezierski, piłkarz i trener sportowy, reprezentant Polski w piłce nożnej. Był między innymi trenerem Widzewa Łódź, ŁKS Łódź, Ruchu Chorzów i Pogoni Szczecin. Trzykrotnie wybierano go na trenera roku w plebiscycie „Piłki Nożnej”. Zmarł 12 stycznia 2008 roku. 1932 – W pobliżu posesji pilota Charlesa Lindbergha w Hopewell w stanie New Jersey znaleziono zwłoki jego 20-miesięcznego syna, uprowadzonego ze swego pokoju i zamordowanego 1 marca przez niemieckiego emigranta Bruno Hauptmanna. Sprawca morderstwa został skazany na karę śmierci i stracony w 1936 roku w więzieniu stanowym w Trenton w New Jersey. 1933 – Urodziła się Zofia Kucówna, aktorka, od 1986 roku związana z Teatrem Współczesnym w Warszawie. W Teatrze Telewizji, w którym zadebiutowała w 1959 roku, zagrała kilkadziesiąt ról. Wystąpiła między innymi w filmach: „Wiano”, „Pestka”, „Syzyfowe prace”, „Ich dzień powszedni” oraz serialach telewizyjnych: „Barwy szczęścia” i „Dom nad rozlewiskiem”. Odznaczona Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. 90 rocznica1935 – Zmarł marszałek Józef Piłsudski, Naczelnik Państwa w latach 1918-1922. Położył wielkie zasługi dla odbudowy niepodległej Polski. Jest uznawany za jedną z najwybitniejszych postaci w historii naszego kraju. Działacz niepodległościowy Polskiej Partii Socjalistycznej, komendant 1. Brygady Legionów, minister spraw wojskowych, dwukrotny premier w latach 1926-1928 i w 1930 roku. Był twórcą tak zwanych rządów sanacyjnych w II Rzeczypospolitej, wprowadzonych w 1926 roku w wyniku zamachu stanu w maju tego roku. Po śmierci Józefa Piłsudskiego ogłoszono żałobę do 18 maja, dnia jego pogrzebu. Został pochowany na Wawelu. Jego serce złożono w grobie jego matki na wileńskim cmentarzu na Rossie. W pogrzebie marszałka wzięło udział około 200 tysięcy osób. Urodził się 5 grudnia 1867 roku. 1935 – Generał Edward Śmigły-Rydz po śmierci marszałka Piłsudskiego objął stanowisko generalnego inspektora Sił Zbrojnych. W następnym roku w kontrowersyjnych okolicznościach został mianowany marszałkiem Polski. 1 września 1939 w pierwszym dniu kampanii wrześniowej, prezydent Ignacy Mościcki mianował go Wodzem Naczelnym. Dzień po agresji ZSRR na Polskę przekroczył wraz ze Sztabem Naczelnego Wodza granicę Rumunii, gdzie został internowany. W październiku 1941 wrócił potajemnie poprzez Węgry do okupowanej Polski, gdzie przebywał w konspiracji do śmierci w grudniu tego samego roku. 1936 – W Wilnie na cmentarzu na Rossie, w kwaterze wojskowej z wojny polsko-bolszewickiej, pochowano sprowadzone z Litwy prochy Marii z Billewiczów Piłsudskiej – matki Józefa Piłsudskiego, oraz serce zmarłego marszałka. Maria Piłsudska zmarła 1 września 1884 roku i została pochowana w Sugintach. 1 czerwca 1935 jej zwłoki ekshumowano i złożono tymczasowo w kaplicy kościoła świętej Teresy w Wilnie. 12 maja 1936 trumnę ze zwłokami uroczyście złożono w krypcie mauzoleum na cmentarzu Na Rossie. Obok trumny złożono kryształową urnę z sercem Józefa Piłsudskiego. Na nagrobku umieszczony został słynny napis: „Matka i serce syna”. 1937 – Jerzy VI Windsor został koronowany na króla Wielkiej Brytanii. Objął tron po swoim starszym bracie Edwardzie VIII, który zrezygnował z korony po tym, jak oświadczył, że chce poślubić Amerykankę, dwukrotną rozwódkę, Wallis Simpson. Jerzy VI zyskał popularność i szacunek, gdy podczas niemieckich nalotów na Londyn w czasie drugiej wojny światowej nie opuścił miasta, mimo że pałac był bombardowany dziewięć razy. Jego następczynią na tronie została w 1952 roku Elżbieta II. 1940 – Wyruszyły ostatnie transporty śmierci oficerów polskich z Kozielska do Katynia i ze Starobielska do Charkowa. Ostatni transport 232 jeńców, kierowanych na egzekucję do Katynia, został z niewyjaśnionych powodów cofnięty i jadący nim więźniowie ocaleli. Wśród nich był Zdzisław Peszkowski, który po wojnie został księdzem i kapelanem Rodzin Katyńskich. Przewieziono ich do obozu w Pawliszczew-Borze, gdzie trafili także jeńcy z ostatnich transportów z Ostaszkowa i Starobielska. W czerwcu ocalałych 448 Polaków przewieziono do obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu. 2 września 1941 roku żołnierze wyruszyli z Griazowca do miejsc formowania Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W zbrodni katyńskiej, dokonanej na rozkaz najwyższych władz Związku Sowieckiego, zamordowano co najmniej 21 768 obywateli Polski, w tym ponad 10 tysięcy oficerów wojska i policji. 1941 – Niemiecki inżynier Konrad Zuse zaprezentował w Berlinie pierwszy działający i w pełni automatyczny komputer o zmiennym programie Z3. Maszyna była wykorzystywana w czasie II wojny światowej do obliczeń niezbędnych przy projektowaniu skrzydeł samolotów. Dane były wprowadzane przez klawiaturę, a wynik odczytywany z wyświetlacza. Jedyny istniejący egzemplarz komputera został zniszczony przez aliantów pod koniec wojny. W 1961 zbudowano jego replikę, którą można zobaczyć w Muzeum Techniki w Monachium. 1942 – Egzekucja polskiej młodzieży w Ponarach pod Wilnem. Zginęli głównie członkowie Związku Wolnych Polaków, w tym Janek Mackiewicz „Konrad” – przywódca organizacji. W czasie II wojny światowej w Ponarach Niemcy i Litwini przeprowadzali masowe egzekucje ludności polskiej i żydowskiej. Łącznie zginęło około 100 tysięcy osób. Jest to największe miejsce kaźni na Wschodnich Kresach dawnej Rzeczypospolitej. 1942 – W KL Auschwitz II-Birkenau Niemcy zamordowali 1500 Żydów z Sosnowca. 1942 – Urodził się Adam Bujak, fotografik, autor licznych albumów zdjęciowych poświęconych papieżowi Janowi Pawłowi II. Od lat 60. fotografował Karola Wojtyłę, a po wyborze na papieża towarzyszył mu w licznych pielgrzymkach. Jest autorem ponad 130 albumów fotograficznych, a ponadto plakatów i kalendarzy. Kawaler Orderu Orła Białego. W 2019 roku został odznaczony przez ministra kultury Piotra Glińskiego Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2003 otrzymał Nagrodę Totus za „osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej”. 1943 – W 24. dniu powstania w getcie warszawskim Niemcy zamordowali 133 spośród 663 schwytanych Żydów. Żywych zagnali na Umschlagplatz, skąd wywieźli ich do niemieckiego obozu zagłady w Treblince. Niemcy podpalili tak zwane „małe getto” przy ulicy Prostej. 80 rocznica1943 – W proteście przeciwko obojętności świata wobec Holokaustu członek Rady Narodowej RP w Londynie, Szmul Zygielbojm, popełnił samobójstwo. W liście pożegnalnym napisał: „Milczeć nie mogę i żyć nie mogę, gdy giną resztki ludu żydowskiego w Polsce”. Urodził się 21 lutego 1895 roku. 80 rocznica1943 – Pół godziny przed północą rozpoczął się najsilniejszy sowiecki nalot na Warszawę. Przez półtorej godziny nalotu na stolicę spadło ponad 100 ton bomb. Jak wynikało z rozkazów, nalot miał zniszczyć lotnisko Okęcie oraz węzeł kolejowy. Bomby spadły jednak na Śródmieście, Ochotę, Wolę i Pragę. Sowieci nie oszczędzili także getta. Zginęło od 150 do 300 warszawiaków, rannych zostało ponad tysiąc osób. Zginęło także 17 Niemców, a kolejnych 17 zostało rannych. 80 rocznica1944 – Godzinę po północy rozpoczął się szturm żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, dowodzonego przez generała Władysława Andersa, na Monte Cassino we Włoszech. Polski atak zdezorientował dowództwo niemieckie co do kierunku głównego uderzenia aliantów. Dzięki temu wojska Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego i XIII Korpusu Brytyjskiego, mając przed swoim frontem zaledwie pięć batalionów przeciwnika, mogły uzyskać wyraźne sukcesy w Górach Auruncyjskich i forsowaniu rzeki Garigliano. Operacja pod kryptonimem „Honker” z udziałem Polaków przyniosła 18 maja zwycięstwo. 2. Korpus Polski przełamał obronę Niemców i zdobył Monte Cassino, czym otworzył aliantom drogę na Rzym. 1944 – Zmarł Harold Godfrey Lowe, piąty oficer na RMS „Titanic”. Prawdopodobnie jako jedyny zawrócił łódź ratunkową do ludzi pozostałych w wodzie po zatonięciu statku. Z wody wyłowił czterech pasażerów. Na statkach zaczął służyć w wieku 14 lat, jako chłopiec okrętowy. W 1997 postać oficera Lowe’a pojawiła się w filmie „Titanic”, grana przez Ioana Gruffudda. Urodził się 21 listopada 1882 roku. 1945 – Konstruktor niemieckich pocisków rakietowych V2, członek partii nazistowskiej, oficer SS Wernher von Braun poddał się wraz ze swymi współpracownikami wojskom amerykańskim. Pracując w ramach programów US Army, von Braun uczestniczył w projektowaniu pocisku balistycznego średniego zasięgu Redstone. Na podstawie tej konstrukcji stworzono następnie rakietę Jupiter C, która 31 stycznia 1958 roku wyniosła na orbitę pierwszego amerykańskiego sztucznego satelitę Ziemi Explorer 1. Von Braun został zatrudniony w powstałej w 1958 roku agencji kosmicznej National Aeronautics and Space Administration – NASA, zostając pierwszym dyrektorem Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla w Alabamie. Skonstruowana przez von Brauna rakieta Saturn V pozwoliła amerykańskim astronautom wylądować na Księżycu. 1946 – Konsekracja Stefana Wyszyńskiego na biskupa lubelskiego. Święcenia biskupie otrzymał z rąk kardynała Augusta Hlonda, prymasa Polski, na Jasnej Górze. W swoim herbie biskupim umieścił słowa „Soli Deo”, czyli „Samemu Bogu”. Jako biskup lubelski w 1946 wznowił działalność Instytutu Wyższej Kultury Religijnej. 1946 – Urodził się Daniel Libeskind, amerykański architekt współczesny polsko-żydowskiego pochodzenia, przedstawiciel modernizmu, postmodernizmu, neomodernizmu, teoretyk architektury, scenograf. Autor między innymi projektu Muzeum Żydowskiego w Berlinie, Muzeum Felixa Nussbauma, Imperial War Museum North w Manchesterze, a także wieżowca Złota 44 w Warszawie. 1946 – Zginął, potrącony przez sowiecką ciężarówkę, Leopold Socha, robotnik, pracownik lwowskich zakładów oczyszczania miasta. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W maju 1943 roku, podczas pracy w kanałach, spotkał Icchaka Chigera, uciekiniera z getta lwowskiego. Z pomocą innych kanalarzy ukrywał w kanałach Lwowa dziesięcioro Żydów. 23 maja 1978 został pośmiertnie, wraz z żoną, uhonorowany przez Instytut Yad Washem tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W filmie „W ciemności” w reżyserii Agnieszki Holland w rolę Leopolda Sochy wcielił się aktor Robert Więckiewicz. Leopold Socha urodził się 28 sierpnia 1909 roku. 1948 – W więzieniu mokotowskim w Warszawie wykonano wyrok śmierci na podpułkowniku Stanisławie Kasznicy, ostatnim komendancie głównym Narodowych Sił Zbrojnych. W czasie okupacji niemieckiej był członkiem tajnej Organizacji Polskiej, a także Służby Cywilnej Narodu. W Powstaniu Warszawskim dowodził grupą żołnierzy NSZ walczącą na Ochocie. Na przełomie 1944 i 1945 roku Stanisław Kasznica został dowódcą Okręgu Poznań poAKowskiej organizacji „Nie”, której celem była walka z Armią Czerwoną. 2 marca 1948 roku został skazany przez komunistyczny sąd na karę śmierci, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze, a także przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa. 30 września 1992 roku Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał ten wyrok za nieważny. Stanisław Kasznica urodził się 25 lipca 1908 roku. 75 rocznica1949 – Zakończyła się prawie 11-miesięczna radziecka blokada Berlina. Mimo blokady, dzięki lotnictwu Stany Zjednoczone, Francja i Wielka Brytania dostarczały mieszkańcom zachodniej części Berlina zaopatrzenie, w tym żywność i węgiel. 1952 – Wprowadzono w Polsce reglamentację cukru i słodyczy, dopuszczając jednocześnie wolną sprzedaż cukru po tak zwanych cenach komercyjnych. Ograniczenia trwały rok. 1955 – Urodził się Piotr Bikont, reżyser filmowy i teatralny, dziennikarz, publicysta, krytyk kulinarny, muzyk i tłumacz, działacz opozycji w PRL. Od 1977 był współpracownikiem KSS „KOR”. We wrześniu 1980 należał do założycieli Niezależnego Zrzeszenia Studentów w Łodzi. W październiku 1980 został członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego NZS. W latach 1980-1981 był współpracownikiem łódzkiego pisma „Solidarność z Gdańskiem”. Od 13 grudnia 1981 do 12 października 1982 internowany kolejno w Łowiczu i Kwidzynie. Zginął w wypadku samochodowym 27 czerwca 2017 roku. 1964 – Urodził się Przemysław Gosiewski, polityk, poseł na Sejm RP, minister-członek Rady Ministrów, wicepremier w rządzie Jarosława Kaczyńskiego. W latach 80. zaangażowany w działalność opozycyjną. Zginął w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 roku. 1967 – W Warszawie urodził się Paweł Althamer, rzeźbiarz, performer, autor instalacji i filmów wideo. Początkowo zajmował się rzeźbieniem figur za pomocą prostych technik oraz niekonwencjonalnych materiałów, następnie posługiwał się metalową siatką i ubierał swe rzeźby w starą odzież. Kolejnym etapem jego twórczości było poświęcenie się problemowi samotności, izolacji oraz wyobcowaniu. Wzorując się na statkach kosmicznych budował kapsuły, przyrządy, skafandry, których celem było oderwanie się od rzeczywistości. W 2009 był inicjatorem powstania Parku Rzeźby na warszawskim Bródnie. 1967 – Zmarł Wojciech Zamecznik, grafik, autor plakatów, fotografik. Znany jest z eksperymentalnego wykorzystania fotografii w tworzeniu plakatu. Styl Wojciecha Zamecznika jest określany jako poważny i surowy, które to cechy potrafiły wybrzmiewać nawet w tak trywialnym temacie, jak plakat cyrkowy. Za plakat „Pociąg” z 1959 artysta otrzymał nagrodę imienia Toulouse-Lautreca na Międzynarodowej Wystawie Plakatu Filmowego w Paryżu oraz dyplom za najlepszy plakat filmowy na Wystawie Plakatu w São Paulo. Urodził się 13 stycznia 1923 roku. 1968 – Urodził się Jacek Braciak, aktor. Wystąpił między innymi w filmach „Edi”, „Róża”, „Pitbull”, „Drogówka”, „Pod Mocnym Aniołem”, „Wołyń”, a także w serialach „Glina”, „Oficer” i „Rodzinka.pl”. 55 rocznica1970 – Na emigracji w Londynie zmarł generał Władysław Anders, polityk, twórca pierwszej Armii Polskiej w ZSRR. Był dowódcą 2. Korpusu Polskiego, który w 1944 roku brał udział w walkach o Monte Cassino, i Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych w latach 1944-1945. Pozostając na emigracji, kontynuował działalność polityczną ukierunkowaną na zachowanie ciągłości konstytucyjnej Rządu Emigracyjnego w Londynie. Konsekwentnie sprzeciwiał się narzuconemu Polsce porządkowi jałtańskiemu oraz próbom kompromisu z komunistami. Domagał się ujawnienia prawdy o zbrodni katyńskiej, ukrywanej w krajach bloku komunistycznego przez pół wieku. W 1946 władze komunistyczne Polski odebrały mu stopień generała i polskie obywatelstwo, które przywrócono mu pośmiertnie w 1989 roku. Urodził się 18 sierpnia 1892 roku. 1970 – Zmarła Nelly Sachs, niemiecka poetka pochodzenia żydowskiego. Ukazywała martyrologię Żydów w czasach hitleryzmu. W 1966 roku otrzymała literacką Nagrodę Nobla wspólnie z hebrajskim poetą Samuelem Agnonem. Urodziła się 10 grudnia 1891 roku.1971 – W Gdańsku przyszły na świat pięcioraczki, pierwsze w powojennej Polsce. Poród w Instytucie Położnictwa i Chorób Kobiecych Akademii Medycznej zaczął się o godzinie 10.50. Pierwszy urodził się Adam, po kwadransie Piotr, a następnie – w pięciominutowych odstępach – Roman, Agnieszka i Ewa. Rodzicami są Leokadia i Bronisław Rychert. Maluchy pierwsze tygodnie życia spędziły w inkubatorach. Ze szpitala wyszły po trzech miesiącach. 1981 – Zarejestrowano Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Pierwszym przewodniczącym został Jan Kułaj. Legalizacja związku stała się możliwa po zawarciu trzy miesiące wcześniej porozumień rzeszowsko-ustrzyckich między potestującymi rolnikami a rządem. Początkowo władze odmawiały zgody na założenie rolniczego związku, zgodziły się dopiero po rozpoczętym w styczniu 1981 roku strajku. 1982 – Uzbrojony w bagnet hiszpański duchowny Juan Fernández y Krohn usiłował zabić papieża Jana Pawła II podczas jego pobytu w portugalskiej Fatimie. Zamachowca powstrzymali ochroniarze. W 2008 ówczesny sekretarz Jana Pawła II, arcybiskup Stanisław Dziwisz, ujawnił, że papież został niegroźnie zraniony, choć rana krwawiła obficie. Po jej opatrzeniu papież realizował ustalony wcześniej harmonogram dnia. Zamachowiec tłumaczył policji, że Jan Paweł II jest komunistycznym szpiegiem, działającym na zlecenie Związku Radzieckiego. 1983 – Milicjanci brutalnie pobili na komisariacie przy ulicy Jezuickiej na Starym Mieście w Warszawie 19-letniego Grzegorza Przemyka, syna poetki i działaczki opozycyjnej w PRL, Barbary Sadowskiej. Maturzysta został zatrzymany przez funkcjonariuszy z powodu braku dokumentów. Otrzymał kilkadziesiąt uderzeń pałkami w plecy i kilkanaście ciosów w brzuch. Zmarł dwa dni później, wskutek obrażeń wewnętrznych. Został pochowany na warszawskim Cmentarzu Powązkowskim. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją sprzeciwu wobec władzy komunistycznej. Winni nigdy nie zostali ukarani. 40 rocznica1983 – W Tampico w Meksyku urodziła się Alicja Bachleda-Curuś, aktorka i piosenkarka. Wystąpiła między innymi w filmach: „Syzyfowe prace”, „Pan Tadeusz”, „Wrota Europy” i „Bitwa pod Wiedniem”. 40 rocznica1985 – Zmarł Bohdan Wodiczko, dyrygent, pedagog muzyczny. Pełnił funkcję dyrektora artystycznego i pierwszego dyrygenta Filharmonii Narodowej w Warszawie i Opery Warszawskiej, dyrektora i kierownika artystycznego Teatru Wielkiego w Łodzi, kierownika artystycznego filharmonii w Rejkiawiku. Od 1968 roku był dyrygentem Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach. Urodził się 5 lipca 1911 roku. 1989 – Prawnie uznano wyznanie Świadków Jehowy w Polsce. Według szacunków, w Polsce do tego wyznania należy około 114 tysięcy osób. W 2021 roku na całym świecie związek wyznaniowy liczył prawie osiem milionów 800 tysięcy wyznawców. 1990 – Powstało Porozumienie Centrum. Przewodniczącym partii został Jarosław Kaczyński. Porozumienie domagało się zerwania z dotychczasową polityką rządu Tadeusza Mazowieckiego, któremu zarzucano zbyt wolne odchodzenie od pozostałości komunizmu. Wysuwano też postulat skrócenia kadencji Sejmu kontraktowego i przeprowadzenia w pełni demokratycznych wyborów do parlamentu, a także wyboru nowego prezydenta. Partia działała do 2001 roku, kiedy powstało ugrupowanie Prawo i Sprawiedliwość. 1992 – W Himalajach zaginęła Wanda Rutkiewicz, wybitna himalaistka, która jako trzecia kobieta i pierwsza Europejka stanęła na wierzchołku najwyższego szczytu świata – Mount Everest. Według ówczesnego komunikatu, Ministerstwo Turystyki Nepalu uznało prowadzenie akcji ratunkowej na szczycie Kanczendzongi za praktycznie niemożliwe. Jej ciała dotychczas nie odnaleziono. Urodziła się 4 lutego 1943 roku. 1994 – Armenia i Azerbejdżan zawarły rozejm w konflikcie o Górski Karabach. Zawieszenie zostało podpisane, gdy Ormianie kontrolowali już cały okręg autonomiczny, korytarz łączący go z Republiką Armenii oraz strefę bezpieczeństwa. Do dziś Republika Górskiego Karabachu jest de facto niepodległym państwem posiadającym demokratycznie wybrany rząd, wolnorynkową gospodarkę i wszystkie niezbędne atrybuty suwerenności. Nie jest jednak uznawana przez żadne państwo na świecie, nawet przez Armenię. 1999 – Zmarł Jerzy Stroba, duchowny katolicki, arcybiskup metropolita poznański w latach 1978-1996, wiceprzewodniczący Rady Konferencji Biskupów Europy w latach 1974-1983. Urodził się 17 grudnia 1919 roku. 2000 – Zmarł Władysław Miziołek, biskup senior archidiecezji warszawskiej. W latach 1974-1984 był przewodniczącym Komisji Episkopatu Polski do spraw Ekumenizmu. W stanie wojennym był przewodniczącym Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Urodził się 16 grudnia 1914 roku. 2005 – Zmarł Ksawery Gierwatowski, piłkarz i trener, mistrz Polski z 1946. Uznawany za jednego z najlepszych ligowych obrońców w latach 40. XX wieku. Grał w Polonii Warszawa. Słusznej postury, słynął z twardej i nieustępliwej postawy na boisku. W czasie II wojny światowej brał udział w okupacyjnych mistrzostwach stolicy. Walczył w Powstaniu Warszawskim. Wraz ze znaną aktorką Ireną Kwiatkowską był bohaterem brawurowej ucieczki z obozu pruszkowskiego. Po zakończeniu kariery piłkarskiej pozostał w klubie, pracując jako trener. Urodził się 31 marca 1920 roku. 2006 – Sejm przyjął ustawę powołującą Centralne Biuro Antykorupcyjne. CBA zajmuje się zwalczaniem korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także w zwalczaniu działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa. 2008 – Zmarła Irena Sendlerowa (Sendler), działaczka społeczna i charytatywna, członkini PPS, w czasie II wojny światowej kierowniczka referatu dziecięcego 'Żegoty” – Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj. Ocaliła z holokaustu około 2,5 tysiąca żydowskich dzieci, za co w 1965 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie przyznał jej tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata, a w 1991otrzymała honorowe obywatelstwo Izraela. W czasie Powstania Warszawskiego była sanitariuszką w jednym z powstańczych punktów sanitarnych na Mokotowie. Po wojnie pracowała w opiece społecznej, administracji państwowej i średnim szkolnictwie medycznym. Urodziła się 15 lutego 1910 roku. 15 rocznica2008 – Ponad 69 tysięcy osób zginęło, a ponad 374 tysiące zostało rannych w trzęsieniu ziemi w chińskiej prowincji Syczuan. Wstrząsy o magnitudzie osiem w skali Richtera trwały dwie minuty i 34 sekundy. Były odczuwalne w odległym Pekinie i Szanghaju, gdzie zakołysały biurowce, Pakistanie, Tajlandii, Birmie oraz w wietnamskiej stolicy Hanoi. Było to najtragiczniejsze trzęsienie ziemi w Chinach od 1976 roku, kiedy to zginęło 240 tysięcy ludzi. 15 rocznica 2011 – Zmarł Lloyd Knibb, jamajski perkusista, muzyk sesyjny, współzałożyciel i wieloletni członek zespołu The Skatalites, jeden z prekursorów muzyki ska i rocksteady. Urodził się 8 marca 1931 roku. 2011 – Zmarł Piotr „Stopa” Żyżelewicz, perkusista, członek zespołów Armia, Izrael, Brygada Kryzys, Voo Voo i 2Tm2,3. Debiutował w szkole średniej w zespole punkowym SALT-10. Pseudonim „Stopa” otrzymał ze względu na umiejętność grania szybkich rytmów na centrali przy użyciu tylko jednej nogi. W kwietniu 2011 muzyk przeszedł udar mózgu. Zmarł po kilkunastu dniach walki o życie. Urodził się 31 marca 1965 roku. 2014 – Po przeprowadzeniu referendów samozwańcze Doniecka i Ługańska Republika Ludowa ogłosiły niepodległość. Ukraina uznaje Ługańską Republikę za organizację terrorystyczną. Bojówki Ługańskiej i Donieckiej Republiki Ludowej oskarżane są o liczne zbrodnie wojenne. 2016 – Zmarła Maria Czubaszek, poetka, pisarka i satyryk, także scenarzystka, felietonistka i dziennikarka. Najbardziej znana z tekstów satyrycznych prezentowanych w radiowej Trójce. Słuchowiska te były emitowane między innymi w „Ilustrowanym Tygodniku Rozrywkowym” oraz „Ilustrowanym Magazynie Autorów”. Jest też autorką tekstów piosenek, między innymi: „Rycz mała, rycz”, „Wyszłam za mąż, zaraz wracam”, „Kochać można byle jak”, „Bądź mężczyzną”. Urodziła się 9 sierpnia 1939 roku. 2019 – Zmarła Machiko Kyo, japońska aktorka, występująca w filmach Akiry Kurosawy, Kenjiego Mizoguchiego czy Teinosuke Kinugasy. Zagrała także w amerykańskim filmie „Herbaciarnia Pod Księżycem”, otrzymując za tę rolę nominację do Złotego Globu. W 1995 roku została wyróżniona Nagrodą Japońskiej Akademii Filmowej. Urodziła się 25 marca 1924 roku. 2020 – Zmarł Andrzej Saciuk, śpiewak operowy – bas, aktor, reżyser i pedagog. Wszechstronnie wykształcony muzycznie i aktorsko miał w swoim dorobku około 100 ról operowych oraz wiele utworów symfonicznych. Występował na przedstawieniach i koncertach na całym świecie. Śpiewał partie basowe między innymi w „Strasznym Dworze” i „Halce” Moniuszki, w „Fauście”Gounoda, „Nabucco” Verdiego i wielu innych. Ostatnie koncerty dał w 2011 roku. Urodził się 10 kwietnia 1933 roku. 2022 – Zmarła Maria Pańczyk-Pozdziej nauczycielka, dziennikarka, promotorka kultury i gwary śląskiej. Zasiadała w Senacie VI, VII, VIII i IX kadencji, a także sprawowała funkcję wicemarszałka Senatu VIII kadencji, w latach 2011 – 2015. W 2010 została nagrodzona Złotym Mikrofonem Polskiego Radia „za ukochanie ziemi śląskiej oraz upór w propagowaniu gwary i obyczaju tego regionu” . Urodziła się 10 lipca 1942 roku. 1 rocznica12 maja – Międzynarodowy Dzień Pielęgniarek, ustanowiony przez Międzynarodową Radę Pielęgniarek na Kongresie w Meksyku w 1973 roku. W Polsce święto obchodzone jest jako Międzynarodowy Dzień Pielęgniarek i Położnych. 12 maja – Dzień Ponarski, obchodzony w rocznicę największej egzekucji polskiej młodzieży w Ponarach pod Wilnem w 1942 roku. Zginęli wówczas głównie członkowie Związku Wolnych Polaków, w tym Janek Mackiewicz „Konrad” – przywódca organizacji. W czasie II wojny światowej w Ponarach Niemcy i Litwini przeprowadzali masowe egzekucje ludności polskiej i żydowskiej. Łącznie zamordowano około 100 tysięcy osób. Jest to największe miejsce kaźni na Wschodnich Kresach.12 maja – Światowy Dzień Syndromu Chronicznego Zmęczenia i Zaburzeń Immunologicznych.12 maja – Europejski Dzień Walki z Czerniakiem. 12 maja – Dzień Wiedzy o Fibromialgii. 12 maja – Międzynarodowy Dzień Limeryków. Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/B.Falkowska/dok./w Siekaj

facebook
by e-smart.pl