04.03 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja4 marca 63. dzień rokuSłońce w znaku Ryb wzeszło o 6.13, zajdzie o 17.21.Dzień będzie trwał 11 godzin i osiem minut. Imieniny obchodzą: Adrian, Arkady, Kazimierz, Leonard, Lucjusz, Łucja, Eugeniusz, Wacław i Witosław. Kalendarium historyczne:1238 – W bitwie nad rzeką Sit wojska mongolskie pod wodzą Batu-chana pokonały wojska księcia włodzimierskiego Jerzego II Wsiewołodowicza. Zwycięstwo otworzyło Mongołom drogę do podboju i uzależnienia Rusi. 785. rocznica1314 – Zmarł Jakub Świnka, arcybiskup gnieźnieński, współpracownik Przemysława II Wielkopolskiego i Władysława Łokietka, zwolennik zjednoczenia ziem polskich, jeden z wybitnych duchownych i polityków średniowiecznej Polski. Ustanowił w Wielkopolsce zasadę wygłaszania kazań w języku polskim oraz wprowadził kult świętego Wojciecha, którego żywot nakazał w kościołach archidiecezji odczytywać w święta poświęcone patronowi. Data urodzin nie jest znana. 1386 – Arcybiskup Bodzanta koronował w katedrze wawelskiej Władysława Jagiełłę, założyciela dynastii Jagiellonów, na króla Polski. Jagiełło był Wielkim Księciem Litewskim, któremu dwa tygodnie wcześniej (18 lutego) oddano za żonę Jadwigę Andegaweńską, młodziutką królową Polski. Warunkiem małżeństwa i koronacji na króla Polski było przyjęcie chrztu rzymskokatolickiego przez Wielkiego Księcia Litewskiego oraz jego rodzinę, a także wprowadzenie wiary katolickiej na Litwie. Król Władysław Jagiełło podjął wojnę z Krzyżakami, dowodził wojskami sprzymierzonymi w zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku. Zmarł 1 czerwca 1434 roku. 1394 – Urodził się Henryk Żeglarz, królewicz portugalski, wielki mistrz Zakonu Chrystusa, organizator wypraw odkrywczych wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki, których celem było znalezienie morskiej drogi do Indii. Uważany jest za patrona rozwoju floty portugalskiej i odkryć geograficznych, założyciela uniwersytetu w Lizbonie oraz szkoły kartografii i astronomii w Sagres, uznawanej za pierwszą akademię morską na świecie. Przydomek „Żeglarz” nadano mu kilkaset lat po jego śmierci, chociaż nigdy nie odbywał dalekich wypraw. Zmarł 13 listopada 1460 roku. 1430 – Władysław Jagiełło nadał szlachcie polskiej przywilej jedlneński, w zamian za uznanie prawa sukcesji jego synów do tronu polskiego. Przywilej gwarantował, że bez wyroku sądowego nie można uwięzić szlachcica ani skonfiskować jego majątku. Była to tak zwana zasada neminem captivabimus nisi iure victum. Osoby stanu szlacheckiego zyskały też wyłączne prawo zajmowania godności kościelnych. Władysław Jagiełło urodził się około 1362 lub 1352 roku, a zmarł 1 czerwca 1434. 1484 – Zmarł Święty Kazimierz (właściwie Kazimierz Jagiellończyk), syn Kazimierza IV Jagiellończyka – króla Polski, wychowanek historyka Jana Długosza. Został kanonizowany w 1604 roku. Jest patronem Polski i Litwy. Urodził się 3 października 1458 roku. 1513 – Piła uzyskała od Zygmunta I prawa miejskie. Pięć lat później król przekazał miejscowość w dożywotnie posiadanie Hieronimowi z Bnina, zezwalając mu nabyć całe starostwo pilskie. Miejscowość powstała prawdopodobnie w XIV wieku, jako osada przy tartaku eksploatującym puszczę w miejscu starej wioski rybackiej. Należała do templariuszy. W 1368 roku została włączona przez Kazimierza Wielkiego do Królestwa Polskiego, a później do Korony Królestwa Polskiego. 510. rocznica1678 – Urodził się Antonio Vivaldi, włoski ksiądz katolicki, skrzypek i kompozytor, twórca 40 oper, ponad 40 arii i około 460 koncertów instrumentalnych, w tym słynnych „Czterech pór roku”. Komponował także sonaty i kantaty. W ostatnich latach życia podróżował po Europie, dyrygując wykonaniami swoich dzieł. W 1740 roku wyruszył do Wiednia, gdzie 28 lipca 1741 zmarł na nierozpoznaną do końca chorobę. 345. rocznica1768 – Zawiązano i zaprzysiężono związek zbrojny konfederacji barskiej założonej 29 lutego. Był to zbrojny związek szlachty polskiej, utworzony w Barze na Podolu z zaprzysiężeniem aktu założycielskiego w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej. Był skierowany przeciwko protektoratowi Imperium Rosyjskiego, królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim. Przez niektórych historyków konfederacja barska uważana jest za pierwsze polskie powstanie narodowe. 245. rocznica1789 – W życie weszła Konstytucja Stanów Zjednoczonych, pierwsza ustawa zasadnicza na świecie, do której w Rzeczypospolitej odwołali się twórcy Konstytucji 3 Maja z 1791 roku, będącej pierwszą europejską ustawą zasadniczą. Od jej powstania do tej pory wprowadzono do amerykańskiej konstytucji 27 poprawek, ostatnią 7 maja 1992 roku. Ustawa zasadnicze USA służy ponad 300 milionom Amerykanów w 50 stanach, które są w wielu kwestiach różne. 1819 – Urodziła się Narcyza Żmichowska, pseudonim Gabryella, pisarka, poetka, pedagog, autorka powieści „Poganka”. Była uważana za jedną z prekursorek feminizmu w Polsce. W 1840 roku stworzyła w Warszawie grupę „entuzjastek”, które przez 10 lat działały na rzecz polepszenia pozycji społeczno-prawnej kobiet, a także brały udział w konspiracji skierowanej przeciwko zaborcom. Opracowała program kształcenia przeznaczony dla dziewcząt, aby mogły podejmować w życiu świadome decyzje i mogły wybierać także inną działalność społeczną, niż tradycyjne funkcje żony i matki. Zmarła 25 grudnia 1876 roku. 1832 – Zmarł Jean-François Champollion, francuski językoznawca, archeolog uznawany za twórcę nowoczesnej egiptologii, profesor historii w Grenoble. Pierwszy odczytał hieroglificzne pismo egipskie, w 1822 roku, wykorzystując do tego kamień z Rosetty – czarną bazaltowa płytę zapisaną w 196 roku przed naszą erą w dwóch językach – greckim i egipskim – pismem hieroglificznym i demotycznym. Zostawił po sobie wiele prac naukowych poświęconych archeologii i egiptologii. Był utalentowanym lingwistą, znał 16 języków. Zmarł nagle, w wieku 42 lat. Urodził się 23 grudnia 1790 roku. 1847 – Urodził się Kazimierz Lewicki, pszczelarz, konstruktor nowego typu ula, zwanego „ulem Lewickiego”, założyciel Muzeum Pszczelniczego w Warszawie. W 1886 roku powołał do życia miesięcznik „Pszczoła”. Zmarł 27 maja 1902 roku. 1852 – Zmarł Mikołaj Gogol, rosyjski pisarz, poeta i dramaturg. Autor dramatów „Ożenek”, „Rewizor”, „Płaszcz”, opowiadań „Zapiski wariata”, „Nos”, „Newski Prospekt”, „Taras Bulba”, a także powieści „Martwe dusze”, w której przedstawił wizerunek rosyjskiego społeczeństwa i rosyjskiego ustroju – „świata upośledzonych moralnie, bezdusznych ludzkich manekinów, Rosję ludzi martwych”. Powieść ta przysporzyła mu w kraju wielu wrogów. Urodził się 31 marca 1809 roku. 1863 – Polskie oddziały powstańcze pod wodzą generała Mariana Langiewicza stoczyły bitwę z Rosjanami pod Pieskową Skałą. Starcie zakończyło się porażką Polaków. 160. rocznica1869 – Urodził się Marcin Ernst, astronom, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, popularyzator astronomii. Zajmował się wyznaczaniem orbit planetoid i meteoroidów, jasnością komet i gwiazd zmiennych. Był autorem licznych prac naukowych oraz podręczników: „Astronomia popularna” i „Budowa świata”. Zmarł 4 czerwca 1930 roku. 1875 – Urodził się Henri Duvernois, francuski powieściopisarz i dramaturg. Autor między innymi powieści „Obserwatorka”, zawierającej wiele obserwacji obyczajowych z życia francuskich sfer drobnomieszczańskich przełomu wieków. Zmarł 30 stycznia 1937 roku. 1886 – Urodził się Kazimierz Jackowski, inżynier radiotechnik, major dyplomowany łączności Wojska Polskiego. Twórca Instytutu Radiotechnicznego w Warszawie, Muzeum Techniki i Przemysłu oraz Stowarzyszenia Radiotechników Polskich. Został zamordowany przez NKWD w Katyniu w kwietniu 1940 roku. 1886 – Urodził się Kazimierz Świtalski, żołnierz Legionów Polskich, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, premier, marszałek Sejmu w latach 1930 -1935 oraz senator. W okresie 1948-1956 był więziony przez władze PRL. Zmarł 28 grudnia 1962 roku. 1896 – Urodził się Stefan Pronaszko, piłkarz, współzałożyciel Polonii Warszawa, żołnierz wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej 1939 roku, major Wojska Polskiego, zamordowany w październiku 1943 roku w niemieckim obozie Weimar-Buchenwald. 1899 – Urodził się Józef Baran-Bilewski, kapitan Wojska Polskiego, sportowiec, mistrz Polski w pchnięciu kulą i rzucie dyskiem, rekordzista kraju, olimpijczyk z Amsterdamu z 1928 roku. Został zamordowany przez NKWD w 1940 roku w Katyniu. 1900 – Urodził się Jan Zachwatowicz, architekt, historyk sztuki, profesor Politechniki Warszawskiej, znawca historii architektury polskiej, generalny konserwator zabytków w latach 1945 -1957. Dzięki jego działaniom odsłonięto mury obronne Warszawy, odbudowano Bramę Lwowską Starą w Zamościu i katedrę Świętego Jana w Warszawie. Autor prac: „Twierdza Zamość”, „Architektura polska”, „Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku”. Zmarł 18 sierpnia 1983 roku. 1901 – Urodził się Charles Goren, amerykański brydżysta, autor książek o tematyce brydżowej i popularyzator tej gry. Był autorem sytemu licytacyjnego „Goren”. Przez amerykańskich graczy nazywany „Mister Bridge”. Zmarł 3 kwietnia 1991 roku. 1902 – Urodził się Jerzy Wolff, ksiądz rzymskokatolicki, malarz, grafik, publicysta. Autor prac: „Portret kobiecy”, „Hades”, „Papierowe kwiaty”, „Awantura kosmiczna”. Wykonywał też temperowe dekoracje ścian kościołów. Autor książek: „Aleksander Gierymski” i „Zygmunt Waliszewski”. Zmarł 8 grudnia 1985 roku.1904 – Urodził się George Gamow, amerykański fizyk jądrowy i kosmolog rosyjskiego pochodzenia, profesor uniwersytetu w Leningradzie oraz University of Colorado. Autor hipotezy o istnieniu kodu genetycznego oraz rzecznik teorii Wielkiego Wybuchu. Od początku lat 30. przebywał w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 19 sierpnia 1968 roku. 1903 – W Krakowie urodził się Adam Polewka, dziennikarz, pisarz, działacz polityczny, działacz PPS, KPP i PZPR, autor widowiska „Igrce w gród walą”. Jeden z inicjatorów imprezy „Dni Krakowa”. Był również redaktorem dziennika popołudniowego „Echo Krakowa”. Był stypendystą Funduszu Kultury Narodowej we Francji, Belgii i Niemczech. Od 1935 do 1936 był kierownikiem literackim, reżyserem oraz autorem kabaretu „Bury Melonik” w Krakowie. Zmarł 1 października 1956 w Krakowie. 120. rocznica1904 – W Zakopanem w karczmie „U Wnuka” – dziś to zabytkowy dom przy ulicy Kościeliskiej – powołano Związek Górali, stowarzyszenie regionalne o charakterze kulturalnym, oświatowym i gospodarczym. Organizacja została założona przez grupę górali i członków zakopiańskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Stawiała sobie cele narodowo-niepodległościowe. Zajmowała się również zbieraniem materiałów dokumentujących ludową kulturę Podhala i Tatr. Jej kontynuatorem jest, od 1959 roku, Związek Podhalan. 1906 – Urodził się Karol Estreicher, historyk sztuki i bibliograf, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasie okupacji opracował spisy zagrabionych przez Niemców skarbów kultury polskiej. Zasłużony dla rewindykacji od Niemiec zabytków wywiezionych z naszego kraju, między innymi odnalazł ołtarz Wita Stwosza z kościoła Mariackiego w Krakowie. Świat obiegło zdjęcie Estreichera w mundurze majora Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, który na dworcu głównym w Krakowie prezentuje zachowany bez uszczerbku obraz Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”. Redaktor „Bibliografii polskiej XIX stulecia”. W 2009 roku w willi profesora otwarto Muzeum Rodu Estreicherów, Strat Kultury i Rewindykacji. Zmarł 29 kwietnia 1984 roku. 1913 – W Paryżu uruchomiono pierwsze na świecie budki telefoniczne z ogólnie dostępnymi telefonami. 110. rocznica1918 – Rozpoczęła się pandemia grypy hiszpanki, która zabiła, według różnych źródeł, od 50 do 100 milionów ludzi. Liczba śmiertelnych ofiar hiszpanki wielokrotnie przewyższyła liczbę osób, które zginęły na frontach I wojny światowej. Była to jedna z największych pandemii w historii ludzkości, w czasie, której zachorowało około 500 milionów ludzi, co stanowiło wówczas jedną trzecią populacji świata. Przyczyną zgonów zwykle było wirusowe krwotoczne zapalenie płuc, które pojawiało się w ciągu kilku pierwszych dni choroby. Gdy choroba trwała dłużej – śmiertelnym powikłaniem było też bakteryjne zapalenie płuc. Tak groźnym mikrobem okazał się podtyp pandemicznego wirusa A – H1N1. 105. rocznica1918 – W rejonie Trójkąta Bermudzkiego zaginął bez śladu amerykański węglowiec USS „Cyclops” z 309 osobami na pokładzie. Trójkąt Bermudzki to nazwa obszaru Atlantyku, w rejonie Bermudów, przez fascynatów zjawisk paranormalnych uznawanego za miejsce wielu niewyjaśnionych zaginięć statków, jachtów i samolotów. 105. rocznica1922 – Urodziła się Monika Warneńska, pisarka, reportażystka, autorka utworów dla młodzieży, korespondentka wojenna w Wietnamie. Autorka powieści: „Czerwona kokarda”, „Iskry wielkiego ognia”, „Pałac Dioklecjana”, „Oczy smoka”, a także reportaży: „Z ziemi Juliusza”, „Most na rzece Ben Hai”, „Nie ma pokoju dla pól ryżowych”, „Bambusy szumią nocą” czy „Córka jego ekscelencji”. Zmarła 9 kwietnia 2010 roku. 1926 – Gdynia uzyskała prawa miejskie. Miejscowość była wówczas osadą rybacką. Miała 14 kilometrów kwadratowych powierzchni, liczyła 12 tysięcy ludności. Do wybuchu II wojny światowej liczba mieszkańców Gdyni wzrosła dziesięciokrotnie a mała osada przekształciła się nowoczesny port, jeden z największych na Bałtyku. Jego budowniczym i projektantem był inżynier Tadeusz Wenda. Do budowy portu w Gdyni przyczynił się minister przemysłu Eugeniusz Kwiatkowski. Zdobył fundusze na tę inwestycję, która kosztowała – według różnych źródeł – od 240 do ponad 270 milionów złotych. Obecnie Gdynia liczy około 250 tysięcy mieszkańców. 1928 – Wybory do Sejmu II kadencji. Najsilniejszym klubem parlamentarnym został Bezpartyjny Blok Wspierania Rządu, który zdobył 125 mandatów. 95. rocznica1932 – Urodził się Ryszard Kapuściński, podróżnik, fotograf, reporter i reportażysta o międzynarodowej sławie. W latach 1958-1972 był dziennikarzem i korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji. Autor reportaży, z których najważniejsze to: „Cesarz”, „Wojna futbolowa” i „Lapidarium”. Zmarł 23 stycznia 2007 roku. 1934 – Zmarł Adam Jan Kanty Ostaszewski herbu Ostoja, polski naukowiec i wynalazca, nazywany „Leonardem ze Wzdowa”. Był konstruktorem szeregu modeli samolotów, w tym płatowca z silnikiem, który konstrukcyjnie nawiązywał do samolotu braci Wright, samolotu odrzutowego, dwupłatowców, na których latał we Francji, a także helikoptera, modelu sterowca, automatu do gry w szachy oraz instrumentów naukowo-badawczych. W dworskim parku we Wzdowie na Podkarpaciu zbudował obserwatorium astronomiczne. Znał ponad dwadzieścia języków obcych. Urodził się 22 października 1860 roku. 1935 – Urodził się Kazimierz Paździor, bokser, zdobywca złotego medalu na Igrzyskach olimpijskich w Rzymie w 1960 roku. Mistrz Europy z Pragi z 1957 roku. W swojej karierze stoczył 194 walki – 179 wygrał, 3 zremisował i 12 przegrał. Jeden z najwybitniejszych polskich pięściarzy. Zmarł 24 czerwca 2010 roku. 1938 – W Przemyślanach koło Lwowa urodził się Adam Daniel Rotfeld, dyplomata, znawca problematyki bezpieczeństwa, dyrektor Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem, minister spraw zagranicznych RP, członek Grupy Ekspertów NATO do spraw przygotowania Nowej Koncepcji Strategicznej Sojuszu. Od 2008 roku współprzewodniczący Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych. Były przewodniczący Rady Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. 85. rocznica1939 – W sztabie Głównym Wojska Polskiego rozpoczęto prace nad planem obronnym na wypadek wojny z Niemcami o kryptonimie „Zachód”. Uwzględniając dużą przewagę agresora, zakładał on defensywne działania. Naczelne Dowództwo zamierzało zbudować ostateczną linię obrony na Wiśle, Narwi i Sanie. Przewidywano niemożność utrzymania się na tej pozycji przez dłuższy czas z powodu olbrzymiej przewagi przeciwnika, ostatnim bastionem miał być zatem obszar w rejonie granicy z Węgrami i Rumunią, na tak zwanym przedmościu rumuńskim. Istotne miejsce w planie „Zachód” zajmowało także założenie o pomocy zachodnich sojuszników. Najważniejszymi przyczynami niepowodzenia planu był brak ofensywy odciążającej, wyprowadzonej przez Brytyjczyków i Francuzów przeciw Niemcom, oraz atak ZSRR na Polskę. 1941 – Urodził się Hubert Wagner, siatkarz, olimpijczyk z Meksyku w 1968 roku, legendarny trener siatkarski. Prowadzona przez niego drużyna zdobyła w 1976 roku w Montrealu złoty medal olimpijski. Zginął w wypadku samochodowym w Warszawie 13 marca 2002 roku. W 2010 roku został przyjęty do amerykańskiej galerii siatkarskich sław. 1941 – Urodził się Kazimierz Grześkowiak, piosenkarz, kompozytor i satyryk, współtwórca kabaretu Silna Grupa pod Wezwaniem. Autor piosenek: „To je moje”, „Chłop żywemu nie przepuści”, „Odmieniec”, „Panny z Cicibora”, „W południe”. Zagrał w filmie „Rzeczpospolita babska” i do tego filmu skomponował piosenkę „Była wojna”. Do filmu „Milion za Laurę” napisał i wykonał piosenkę „Kawalerskie noce”. Zmarł 12 stycznia 1999 roku. 1941 – Na terenach polskich anektowanych przez III Rzeszę wprowadzono Deutsche Volkslistę – Niemiecką Listę Narodowościową. W praktyce oznaczało to rozesłanie ankiet zawierających szczegółowe pytania dotyczące sytuacji rodzinnej, pochodzenia, wykształcenia, wyznania czy krewnych w Niemczech. Na podstawie ankiet grupowano osoby do czterech kategorii według siły związku z III Rzeszą. Osoby z III i IV kategorii folkslisty, choć miały niewielkie związki – były zmuszane do wyjazdów na roboty do Rzeszy, były wcielane do armii nazistowskiej. I i II grupa volksdeutschów była uznawana za ludność niemiecką. 1942 – W Oświęcimiu urodził się Henryk Waniek, śląski malarz – surrealista, poeta, filozof, krytyk, scenograf. Autor książek „Dziady berlińskie”, „Pitagoras na trawie”, „Finis Silesiae”. Prace artysty od roku 1967 są praktycznie nieustannie prezentowane na wszystkich liczących się wystawach sztuki współczesnej, tak w kraju, jak i za granicą. 1942 – Urodził się Kazimierz Ratoń, poeta, reprezentant grupy tak zwanych poetów wyklętych. Autor tomików: „Pieśni północne”, „Gdziekolwiek pójdę”, „Pieśni ocalone”. Był laureatem Łódzkiej Wiosny Poetów w 1965 oraz w 1975 roku nagrody Roberta Gravesa, przyznawanej przez polski PEN Club. Zmarł 1 grudnia 1982 roku. 1943 – Zmarł Julian Krzewiński, aktor, śpiewak operowy i operetkowy, autor scenariuszy, librett i tekstów piosenek, między innymi: „Bal na Gnojnej”, „Już młodość uleciała” oraz współautor scenariusza filmu Mieczysława Krawicza „Każdemu wolno kochać”. Napisał ponad 20 powieści i książek dla dzieci. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był żołnierzem 54. pułku piechoty, w którym wystawił ponad 500 przedstawień dla wojska. Został odznaczony Krzyżem Walecznych. Urodził się 3 października 1882 roku. 80. rocznica1943 – Z okupowanej Francji wyjechał pierwszy transport Żydów do niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze. Do 25 marca z Drancy pod Paryżem odprawiono cztery transporty, w których znalazło się około czterech tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci. Ocalało zaledwie jedenaścioro. Łącznie w latach 1942-1944 wywieziono z Francji około 76 tysięcy Żydów. Około jedna czwarta ofiar posiadała francuskie paszporty. 80. rocznica1944 – Oddział Kedywu Armii Krajowej wykonał wyrok śmierci na dowódcy posterunku Bahnschutzpolizei na dworcu Warszawa Zachodnia Karlu Schmalzu. Podziemny sąd skazał go na śmierć za torturowanie i zamordowanie wielu Polaków zatrzymanych w rejonie przydworcowym, których liczbę szacowano na 100-200 osób. 1945 – Rozpoczęła się bitwa o Kołobrzeg. Pierwszy atak przeprowadzony przez czołgi radzieckiej 45. Brygady Pancernej Gwardii nie przyniósł sukcesu. Walki trwały dwa tygodnie i zakończyły się 18 marca. Po kapitulacji Niemców na kołobrzeskiej plaży odbyły się uroczyste zaślubiny Polski z morzem. 1947 – Urodził się Jan Garbarek, norweski saksofonista polskiego pochodzenia, uważany za jednego z ważniejszych współczesnych muzyków jazzowych, a także za ojca skandynawskiej sceny jazzowej. Grę na saksofonie rozpoczął mając 14 lat po usłyszeniu w radiu muzyki Johna Coltrane’a.1947 – Francja i Wielka Brytania podpisały tak zwany traktat z Dunkierki, o stałej pomocy wzajemnej przeciwko ewentualnej niemieckiej agresji. Dotyczył też współpracy gospodarczej. Został zawarty na 50 lat. W 1948 roku rozszerzono go o kraje Beneluksu. 1951 – Urodził się Chris Rea, brytyjski wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów. Debiutował w 1973 roku w grupie Magdalene, od 1977 roku działa, jako solista. Sukces odniósł dzięki rytmicznym i melodyjnym piosenkom własnego autorstwa, osadzonym w tradycji bluesowej, folkowej i rockowej, śpiewanych niskim, zachrypniętym głosem. Sprzedał ponad 30 milionów egzemplarzy swoich płyt na całym świecie. 1952 – Dziewięciu górników zginęło w wybuchu i pożarze w kopalni węgla kamiennego „Pstrowski” w Zabrzu. 1952 – Zmarł sir Charles Scott Sherrington, angielski lekarz i fizjolog. Wprowadził pojęcie synapsy i zapoczątkował badania zjawisk neurologicznych. Podał klasyfikację receptorów, stworzył współczesny język neurofizjologii. W 1932 roku otrzymał Nagrodę Nobla z dziedziny fizjologii i medycyny za odkrycie funkcji neuronów. Autor kilkuset publikacji. Urodził się 27 listopada 1857 roku. 1953 – Urodził się Paweł Janas, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski, członek drużyny, która na Mistrzostwach Świata w Hiszpanii w 1982 roku zdobyła trzecie miejsce. W reprezentacji Polski od 1976 do 1984 rozegrał 53 mecze, strzelił jednego gola. W latach 2003-2006 selekcjoner reprezentacji narodowej. 70. rocznica1954 – Urodziła się Irena Ratuszyńska, rosyjska poetka i pisarka polskiego pochodzenia, nauczyciel akademicki, działaczka opozycji demokratycznej w ZSRR. W 1981 podpisała wraz z mężem list protestacyjny w obronie Andrieja Sacharowa. 10 grudnia 1981 zatrzymana za udział w demonstracji na Placu Puszkina w Moskwie. 17 września 1982 aresztowana przez KGB. W marcu 1983 skazana na siedem lat łagru i pięć lat zesłania. W 1986 została zwolniona na kilka dni przed spotkaniem Reagan-Gorbaczow w Reykjavíku w ramach sowieckiej akcji propagandowej. Zmarła 5 lipca 2017 roku. 1968 – Decyzją ministra oświaty i szkolnictwa wyższego Henryka Jabłońskiego, Adam Michnik i Henryk Szlajfer zostali bezprawnie skreśleni z listy studentów Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Powodem usunięcia ich z uczelni był udział w studenckiej demonstracji przeciwko cenzurze oraz przekazywanie informacji o protestach zagranicznym dziennikarzom. 55. rocznica1970 – Została zamordowana Jadwiga Kucianka, filolog, miłośniczka i badaczka Śląska, pierwsza wykładowczyni literatury śląskiej na Uniwersytecie Śląskim. Autorka prac: „Pieśni zakazane na Górnym Śląsku w latach 1893-1912” i „Śląscy pisarze ludowi 1800-1914”. Między innymi za zabójstwo Kucianki skazano na śmierć Zdzisława Marchwickiego, uznanego za „wampira z Zagłębia”. Urodziła się 11 października 1924 roku. 1977 – Trzęsienie ziemi zniszczyło Bukareszt i inne rumuńskie miasta. Zginęło ponad półtora tysiąca osób, a ponad 10 tysięcy zostało rannych. W Bukareszcie zawaliło się ponad 30 wieżowców, a kilkanaście tysięcy mieszkań nie nadawała się do użytku. 1978 – Urodził się Jan Holoubek, reżyser i operator. Jego pełnometrażowy film „25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy” został bardzo dobrze przyjęty zarówno przez krytyków, jak i publiczność. Film doceniono na festiwalach filmowych i obsypano licznymi nagrodami w kraju, jak i za granicą. W 2018 roku wyreżyserował głośny serial sensacyjno-kryminalny „Rojst”. Jest także twórcą seriali: „Wielka woda” oraz „Odwróceni. Ojcowie i córki”. 45. rocznica1979 – Papież Jan Paweł II ogłosił swoją pierwszą encyklikę „Redemptor hominis”, w której zapowiedział główne punkty programu pontyfikatu. Encyklika mówi o tajemnicy odkupienia człowieka, jego sytuacji we współczesnym świecie i o posłannictwie Kościoła. 1982 – Stan wojenny: Andrzej Milczanowski został skazany na pięć lat więzienia i trzy lata pozbawienia praw publicznych za kierowanie w grudniu 1981 roku strajkiem w Stoczni Szczecińskiej imienia Adolfa Warskiego i w regionie NSZZ „Solidarność” Pomorze Zachodnie. Był objęty opieką Amnesty International jako więzień sumienia. W wyniku amnestii z sierpnia 1983 roku karę zmniejszono do dwóch lat i czterech miesięcy pozbawienia wolności. 1988 – Otwarto szklaną piramidę w paryskim Luwrze. Pomysłodawcą był prezydent Francji François Mitterrand. Projekt konstrukcji wykonał Ieoh Ming Pei. Piramida ma ponad 21,5 metra wysokości. Pod nią znajduje się główny hall wejściowy do muzeum, z którego prowadzą trzy podziemne ścieżki do poszczególnych skrzydeł pałacu. Budynek zapisał się w historii świata jako arcydzieło architektury nowoczesnej XX wieku. 35. rocznica1992 – Zmarł Sándor Veress, węgierski kompozytor, profesor konserwatorium w Budapeszcie. Twórca utworów orkiestrowych, kameralnych, fortepianowych, pieśni. Pisał prace o węgierskiej muzyce ludowej i twórczości Beli Bartóka. Urodził się 1 lutego 1907 roku. 1994 – Polska premiera filmu „Lista Schindlera” w reżyserii Stevena Spielberga. Film oparty jest na faktach i opowiada o wydarzeniach z czasów II wojny światowej, których głównym bohaterem jest Oskar Schindler – niemiecki przemysłowiec, który uratował ponad 1000 Żydów. Obraz Spielberga znalazł się na watykańskiej liście 45 filmów fabularnych, które propagują szczególne wartości religijne, moralne lub artystyczne. 1998 – Zmarł Adam Bień, prawnik, działacz konspiracyjnego Stronnictwa Ludowego „Roch”, od 1943 roku – minister rządu londyńskiego do spraw Kraju. Sądzony i skazany w moskiewskim „procesie szesnastu” na pięć lat więzienia. Osadzony na Łubiance, wrócił do kraju w sierpniu 1949 roku. Po powrocie z więzienia nie mógł otrzymać pracy w sądownictwie. Zajmował się tłumaczeniami literatury rosyjskiej dla Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. W 1953 roku zezwolono mu na pracę w zawodzie adwokata na prowincji, w Przasnyszu. Autor książek: „Bóg wysoko – dom daleko” oraz „Listów z Łubianki”. Kawaler Orderu Orła Białego. Urodził się 14 grudnia 1899 roku. 25. rocznica1999 – Na wyspie Bora-Bora zmarł Miłosz Magin, pianista i kompozytor, autor symfonii, koncertów, utworów na fortepian, wyróżniony w 1955 roku na V Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym imienia Fryderyka Chopina. W 1985 roku powołał do życia w Paryżu Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny swego imienia. Od 1960 roku mieszkał we Francji. Urodził się 6 lipca 1929 roku w Łodzi. 2000 – Zmarł Władysław Daniłowski, pseudonim „Dan”, pianista, kompozytor i wokalista, założyciel popularnego w latach 30. Chóru Dana. W okresie międzywojennym – pracownik Polskiego Radia, gdzie kierował Działem Muzyki Lekkiej. Autor muzyki do filmów: „Dodek na froncie”, „Wacuś”, „Dzieje grzechu”, „Prokurator Alicja Horn”, „Ułani, ułani, chłopcy malowani”. Od 1940 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych. Urodził się 26 kwietnia1902 roku. 2003 – W okolicach miasta Kumanowo wskutek wybuchu miny pod ich pojazdem zginęło dwóch żołnierzy z polskiego kontyngentu w Macedonii. Dwóch innych zostało rannych. Na miejscu tragedii postawiono pomnik ku czci poległych polskich komandosów. 20. rocznica2004 – Zmarł Jeremi Przybora, satyryk, autor tekstów piosenek, aktor i piosenkarz. Był także spikerem radiowym, twórcą teatru radiowego Eterek i wraz z Jerzym Wasowskim – telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów. Jest autorem książek: „Spacerek przez Eterek”, „Memuary”, „Baśnie Szecherezadka”, „Baśnie z podróży”. W 1997 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 12 grudnia 1915 roku. 2007 – Zmarł Tadeusz Nalepa, kompozytor, gitarzysta, wokalista i autor tekstów, nazywany „ojcem polskiego bluesa”. Do największych przebojów grupy Blackout, w której występował, należą: „Gdybyś kochał, hej!”, „Poszłabym za tobą”, „Kiedy byłem małym chłopcem”. Zespół działał od 1965 do 1980 roku, później artysta występował i nagrywał solo. Urodził się 26 sierpnia 1943 roku. 2009 – Zmarł Horton Foote, amerykański dramaturg i scenarzysta filmowy. Dwukrotny laureat Oscara za scenariusze do filmów: „Zabić drozda” Roberta Mulligana i „Pod czułą kontrolą” Bruce’a Beresforda. Urodził się 14 marca 1916 roku. 2010 – Zmarł Władisław Ardzinba, abchaski polityk, dwukrotny prezydent w latach 1994 -1999 i 1999 – 2004 nieuznawanej na arenie międzynarodowej Abchazji, znany naukowiec zajmujący się tematyką Bliskiego Wschodu. Urodził się 14 maja 1945 roku. 2011 – Zmarła Lucyna Legut, aktorka, przez długie lata związana z Teatrem Wybrzeże, malarka, pisarka. Autorka książek dla dzieci, słuchowisk radiowych i widowisk telewizyjnych: „Świerszcze mają sklep z instrumentami”, „Strach się martwi” „Miłosne niepokoje pana Zenka”, „Nie zabijajcie Desdemony”. Urodziła się 27 marca 1926 roku. 2012 – Zmarł Michał Issajewicz, pseudonim „Miś”, oficer Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej i więzień obozu Stutthof, brał udział w wykonaniu wyroku na dowódcy SS i policji Dystryktu Warszawa Franzu Kutscherze 1 lutego 1944 roku. Po wojnie działał w środowisku byłych żołnierzy „Parasola”. Urodził się 18 sierpnia 1921 roku. 2015 – Zmarł Zbyszko Siemaszko, fotografik, reporter, dokumentalista odbudowy Warszawy, żołnierz Armii Krajowej. Znany przede wszystkim ze zdjęć architektury oraz dokumentacji codziennego życia mieszkańców Warszawy. Fotografował odbudowę tak ważnych miejsc, jak: Zamek Królewski, Teatr Wielki czy Stare Miasto. Ukazywał proces tworzenia „nowej Warszawy” – osiedla Muranów, Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej czy Ściany Wschodniej. Wykonał kilka tysięcy zdjęć. Urodził się 30 sierpnia 1925 roku. 2016 – Zmarł Wojciech Skibiński, aktor teatralny i filmowy, reżyser. Znany z wielu ról drugoplanowych. Związany głównie z teatrami warszawskimi, w tym Nowym, Narodowym, Ateneum i Dramatycznym. Zagrał między innymi w filmach: „Zezowate szczęście”, „Zabij mnie glino”, „Ubu Król”, „Francuski numer”, a także w serialach telewizyjnych: „Czas honoru”, „Zmiennicy”, „Kryminalni”, „Ojciec Mateusz”. Urodził się 31 marca 1929 roku. 2017 – Zmarł Thomas Starzl, amerykański lekarz, transplantolog. Jako pierwszy na świecie przeprowadził operację udanego przeszczepienia wątroby. Członkowie jego rodziny w oświadczeniu dla mediów po jego śmierci napisali: „Dał życie i nadzieję niezliczonej liczbie pacjentów”. Pierwszy przeszczep wykonał w 1963 roku, ale pacjent zmarł. Kolejny przeżył trzy tygodnie i zmarł z powodu zakrzepu. Pierwsza udana operacja przeprowadzona została w 1967 roku, po wynalezieniu leków zapobiegających odrzutowi organu przez organizm biorcy. Urodził się 11 marca 1926 roku. 2017 – Zmarł Henryk Kietliński, ksiądz, pallotyn. W czasie okupacji był harcerzem Szarych Szeregów, w których służył pod pseudonimem „Dąbek”, w zastępie Zawiszaków. Był kapelanem środowisk kombatanckich, brał udział w przygotowaniach procesów kanonizacyjnych księży Józefa Jankowskiego i Józefa Stanka oraz postępowań beatyfikacyjnych sześciu męczenników za wiarę. Urodził się 6 listopada 1932 roku. 2018 – Zmarła Grażyna Staniszewska, aktorka. Jej najbardziej znaną rolą jest postać Danusi Jurandówny w filmie „Krzyżacy” Aleksandra Forda. Grała także między innymi w filmach: „Szkice węglem”, „Popiół i diament”, „Zamach” i „Zazdrość i medycyna”. Po roli w „Krzyżakach” występowała głównie w teatrze. Karierę aktorską zakończyła pod koniec lat 80. XX wieku. Urodziła się 23 lipca 1936 roku. 5. rocznica2018 – Zmarł Wiktor Sumiński, pseudonim „Kropidło”, żołnierz podziemia niepodległościowego w czasie II wojny światowej oraz powojennego podziemia antykomunistycznego, podporucznik Wojska Polskiego w stanie spoczynku. W czasie okupacji działał w konspiracji w ZWZ-AK. Był zaangażowany w kolportaż prasy konspiracyjnej, obserwację osób podejmujących współpracę z okupantem oraz zbieranie broni. Został aresztowany w styczniu 1947 roku i po półrocznym, brutalnym śledztwie skazany na karę śmierci, zamienioną po amnestii na 10 lat więzienia. Wolność odzyskał w styczniu 1957. W kwietniu 2016 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 28 lipca 1921 roku. 5. rocznica2018 – 90. ceremonia wręczenia Oscarów. Najwięcej – cztery statuetki otrzymał film „Kształt wody”, trzy – „Dunkierka”, a po dwie – „Blade Runner 2049”, „Coco”, „Czas mroku” i „Trzy billboardy za Ebbing, Missouri”. 5. rocznica2020 – Zmarł Stefan Borucz, kolarz torowy i trener kolarstwa. Zdobył 16 medali w mistrzostwach Polski w kolarstwie torowym, w tym dziewięć złotych. Na swoim koncie miał też wiele rekordów Polski. Gdy zakończył karierę, został trenerem w klubie Broń Radom, pracował także z reprezentacją Polski seniorów. Należał też do zarządu Polskiego Związku Kolarskiego w latach 1981-1985. Urodził się 11 czerwca 1932 roku. 2021 – Zmarł Tadeusz Huciński, trener i teoretyk koszykówki, pedagog. Od 1975 był pracownikiem naukowym AWF w Katowicach, później pracował w Gdańsku, w latach 2008 -2010 był rektorem gdańskiej AWFiS. Jednocześnie pracował jako trener – od 1989 był szkoleniowcem reprezentacji narodowej seniorek, od 1993 do 1997 roku trenował w żeńskich klubach koszykarek w Gdyni. Urodził się 23 stycznia 1949 roku.2021 – Odsłonięto Pomnik Jana Zachwatowicza w Warszawie.2022 – Zmarł Aleksander Tarnawski, inżynier chemik, major Wojska Polskiego, oficer Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, cichociemny. Czterokrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski. We wrześniu 2014 roku, w wieku 93 lat, wykonał w tandemie skok spadochronowy z żołnierzami jednostki specjalnej GROM z wysokości dwóch tysięcy metrów. Był honorowym prezesem Fundacji imienia Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej. Zmarł w wieku 101 lat, jako ostatni spośród cichociemnych. O jego losach powstała książka „Ostatni. Historia cichociemnego Aleksandra Tarnawskiego, pseudonim Upłaz”, autorstwa Michała Wójcika i Emila Marata. Urodził się 8 stycznia 1921 roku. 1. rocznica2022 – Zmarł Tadeusz Borowski, aktor teatralny, filmowy i dubbingowy oraz lektor. Zagrał między innymi w filmach: „Wielka majówka”, „Rycerze i rabusie”, „Kardiogram”, „Chopin. Pragnienie miłości”. Urodził się 9 lipca 1941 roku. 1. rocznica4 marca – Na Litwie obchodzone są Kaziuki – w Wilnie odpustowy jarmark z okazji święta świętego Kazimierza.4 marca – Święto Świętego Kazimierza Królewicza, historycznego katolickiego patrona Polski. 4 marca – Światowy Dzień Nauk Inżynieryjnych na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju.4 marca – Międzynarodowy Dzień Inżyniera.4 marca – Światowy Dzień Otyłości. 4 marca – Dzień Gramatyki. Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/D.Panek/dok./w Siekaj