Nagrody
Anna Bućkowska
Ostatnia para czynników stanowiących fundament naszej motywacji określa rodzaj nagród zwieńczających dzieło. Z uwagi na przyjęte przez autorkę określenia – nagród wewnętrznych i zewnętrznych – bywają one przez rodziców mylone z innym zjawiskiem psychologicznym określanym jako subiektywne poczucie lokalizacji kontroli wzmocnień, czyli wewnątrz- i zewnątrzsterowności.
Przekonanie o zewnętrznym źródle kontroli występuje, gdy brak jest zależności pomiędzy działaniem człowieka a otrzymywaniem wzmocnień. Osoba zewnątrzsterowna zazwyczaj jest podporządkowana, konformistyczna (lojalna i wierna wobec tych, którzy nią kierują z zewnątrz), bierna czy wręcz niezdolna do samodzielnego podejmowania decyzji ani do kierowania własnym zachowaniem. Oczekuje, że to inni podejmą za nią decyzje i tym samym przejmą za nie odpowiedzialność.
Natomiast przekonanie o wewnętrznym źródle kontroli (wzmocnień) pojawia się, gdy istnieje zależność przyczynowa pomiędzy zachowaniem osoby bądź względnie stałymi jej cechami a uzyskiwaniem wzmocnień. Osobę wewnątrzsterowną charakteryzują: aktywna postawa, niezależność od innych ludzi oraz gotowość i zdolność do podejmowania decyzji, przy jednoczesnym braniu odpowiedzialności za ich konsekwencje.
Tymczasem ostatnia para czynników motywacyjnego DNA określa, co danej osobie dodaje wiatru w żagle, pomaga jej postawić ostatnią cegłę i wzbudzić odpowiednio dużą zachętę do powrotu do określonej aktywności w przyszłości.
Osoby kierowane nagrodami wewnętrznymi to zazwyczaj idealiści z poczuciem misji, którzy pragną ulepszyć świat. Określają ich jasne wartości, które towarzyszą im przez całe życie. Są to osoby, które wiedzą, w co wierzą i postępują zgodnie z własnym sumieniem. Zasady uważają za podstawę społeczeństwa. Są gotowi trwać przy swoich wartościach, nawet jeśli istnieje inne – łatwiejsze wyjście. W oferowanych im zadaniach muszą widzieć sens i wartość, a zatem wykonana praca powinna być znacząca i ważna. Nie musi być natomiast publiczna. Wewnętrzni są zazwyczaj gotowi nieść (bez)interesowną pomoc i chętnie dokładają swoją nawet małą cegiełkę w pracy nad sprawami wielkimi o dużym znaczeniu. Co więcej, nie jest dla nich priorytetem oglądanie finalnych owoców swojej pracy. Posiadają poważne pokłady cierpliwości i wyrozumiałości. Zdają sobie sprawę, że dużych zmian nie wprowadza się z dnia na dzień. Dlatego są gotowi zadowolić się stopniowym postępem. Kiedy się w coś angażują, chcą znać stojące za tym „dlaczego?”, zanim znajdą odpowiedź na „jak?”. Lubią najpierw poznać pełny obraz, a następnie zrozumieć, jak się mają wzajemnie jego poszczególne elementy. Czynnikami silnie ich motywującymi są klarowna wizja przyszłości i cele, które w ich odczuciu mają sens i są osiągalne. Niemałe znaczenie mają także poczucie własnego wkładu i świadomość wagi wykonywanej pracy.
Natomiast osoby kierowane nagrodami zewnętrznymi to istne kondensatory energii, która musi mieć swoje ujście i dobrze, aby była odpowiednio ukierunkowana. To czysta energia skoncentrowana na celach. W połączeniu z czynnikiem wydajności i zmiennymi warunkami działania przybiera moc energii atomowej. Zewnętrzni głównie motywowani są władzą i wpływem. Kierują się przy tym powodami czysto pragmatycznymi. Dzięki temu szybciej stają się niezależni od innych, a tym samym szybciej osiągają to, na czym im zależy. Są to osoby, które nie tylko mają pomysły, ale i wprowadzają je w życie. Pracują ciężko i z oddaniem, a w zamian oczekują konkretnej nagrody – dostrzeżenia ich wkładu. Rozkwitają pod wpływem uznania i nagród. Po pracy lubią też dobrą zabawę. Kiedy rozważają zaangażowanie, myślą o jego wyniku. Chcą wiedzieć, czy mają szansę na sukces, zanim zainwestują czas i energię. Zadowolenie z ukończenia zadania wręcz buduje ich tożsamość. Nie chodzi tu tylko o to, co robią, ale też kim są. To jednostki o małej cierpliwości, którym zawsze się spieszy do wygranej. Sprawdzonymi motywatorami są publiczne uznanie oraz wolność od czynników kontrolnych i nadzoru.
Autorka jest absolwentka indywidualnego toku studiów na wydziale pedagogiki i psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, pedagog, tutor i doradca zawodowy pracujący w oparciu o koncepcję motywacyjnego DNA.
Zdjęcie ilustracyjne/Pixabay.com