Nie żyje Marian Turski, historyk i dziennikarz

Marian Turski – sylwetkadokumentacja Nie żyje Marian Turski, historyk, dziennikarz i działacz społeczny, podczas II wojny światowej ocalały z niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Należał do Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, zasiadał we władzach Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny. Pełnił też funkcję przewodniczącego Rady Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Jest autorem wielu publikacji poświęconych historii, kulturze i literaturze. Miał 98 lat. Urodzony w 1926 roku, w 1942 został przesiedlony do łódzkiego getta, a w sierpniu 1944 – wywieziony do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W styczniu 1945 roku przeżył tzw. marsz śmierci do niemieckiego obozu Buchenwald, z którego zbiegł, a następnie trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Terezinie. Chory na tyfus, doczekał oswobodzenia przez Rosjan. Po wojnie, w 1949 roku, zamieszkał w Warszawie. W latach 50. był redaktorem naczelnym dziennika „Sztandar Młodych”, później kierownikiem działu historycznego i publicystą „Polityki”. W 1965 roku brał udział w zorganizowanym przez Martina Luthera Kinga marszu przeciwko segregacji rasowej na południu Stanów Zjednoczonych z Selmy do Montgomery. W 2019, z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, wygłosił przemówienie w sali Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Szeroko komentowano w kraju i za granicą jego wystąpienie 27 stycznia 2020 roku podczas uroczystości 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz-Birkenau. Marian Turski podkreślił, że hitlerowskie Niemcy stopniowo ograniczały prawa Żydów i przyzwyczajały do tego społeczeństwo. Powiedział: „Auschwitz nie spadł nagle z nieba, Auschwitz tuptał, dreptał małymi kroczkami, zbliżał się, aż stało się to, co stało się tutaj”. Przytoczył słowa ocalałego z Auschwitz pisarza, włoskiego Żyda Primo Levi’ego: „to się wydarzyło, to znaczy, że się może wydarzyć, to znaczy, że się może wydarzyć wszędzie, na całej ziemi”. Marian Turski mówił też o „jedenastym przykazaniu” – aby nie być obojętnym. I apelował, by reagować na zło. W 2023 roku Marian Turski przemawiał podczas obchodów 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim. Apelował: „Mam obowiązek powtórzyć wezwanie: Ludzie, nie bądźcie obojętni na zło. Ludzie, bądźcie czujni. Nienawiścią bardzo łatwo zgromadzić popleczników. Czy jednak nie przyniesie ona zguby mnie, Tobie, Wam, naszym dzieciom i wnukom? Dlatego tych, którzy sieją nienawiść… J’accuse! Oskarżam!”. Od lat Marian Turski angażował się w działania społeczne i edukacyjne na rzecz poszanowania godności człowieka, rozwijania świadomości historycznej oraz dialogu międzykulturowego. Za swoją misję uznał służenie idei budowania świata bez nienawiści, w którym człowiek okazuje drugiemu zrozumienie, współczucie i empatię. Został odznaczony między innymi Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Zasługi I Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec za wkład w budowanie stosunków polsko-niemieckich. Z okazji 97. urodzin w 2023 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Łodzi. (więcej) Urodził się 26 czerwca 1926 roku w Druskiennikach (obecnie na Litwie) w rodzinie polskich Żydów jako Mosze Turbowicz. W czasie wojny wraz z rodziną został przesiedlony do getta w Łodzi. Jego najbliżsi zostali wywiezieni do Auschwitz-Birkenau, a on trafił tam jednym z ostatnich transportów z getta w 1944 roku. Marian Turski jest autorem publikacji, w tym książek „Operacja Terminal”, „Losy żydowskie. Świadectwo żywych” i współautorem „Sztuka w miejscach śmierci. Europejskie pomniki ofiar hitleryzmu” z 2019 roku. Został uhonorowany licznymi nagrodami i odznaczeniami, między innymi francuskim Krzyżem Oficerskim Orderu Legii Honorowej, odznaką honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2018 roku otrzymał honorowe obywatelstwo miasta stołecznego Warszawy, w 2020 – Nagrodę Honorową Superbrands przyznawaną „wybitnym osobistościom wpływającym pozytywnie na wizerunek Polski za granicą” oraz Nagrodę Honorową im. Sérgio Vieira de Mello Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka. W 2022 roku Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie przyznał Marianowi Turskiemu tytuł doktora honoris causa. W uzasadnieniu senat uczelni podkreślił jego szlachetne wypełnianie misji strażnika pamięci wspólnej, polsko-żydowskiej historii oraz głęboki moralny wymiar przykazania „Nie bądź obojętny”. Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.