19.10 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja19 października 292. dzień roku Słońce znajduje się w znaku Wagi. Wzeszło o godzinie 7.07, zajdzie o 17.34. Dzień będzie trwał 10 godzin i 27 minut. Imieniny obchodzą: Izaak, Jan, Paweł, Piotr, Skarbimir i Ziemowit.Narodowy Dzień Pamięci Duchownych Niezłomnych Kalendarium historyczne:1310 – Zmarł Gottfried von Hohenlohe, Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego. Z uwagi na bierną postawę, jaką wykazywał w sprawie rozwoju państwa zakonu krzyżackiego na terenie Prus i Inflant, a także nierealizowanie żądań stawianych przez te prowincje, został zmuszony do złożenia urzędu wielkiego mistrza w 1303 roku. Urodził się w 1265 roku. 1335 – W Brnie zmarła Elżbieta Ryksa, córka polskiego króla Przemysła II i Ryksy szwedzkiej, żona króla Czech Wacława II, królowa czeska i polska w latach 1303-1305. Ryksa Elżbieta jest pierwszą Polką, której znamy dokładną datę urodzin i śmierci. 1466 – W Toruniu podpisano pokój z Zakonem Krzyżackim. Tak zwany II pokój toruński zakończył wojnę trzynastoletnią. Na mocy pokoju Polska odzyskała Pomorze, Ziemię Michałowską i Chełmińską, a także anektowała Malbork, Elbląg, Sztum i Warmię. Pozostałą część Prus zachował Zakon Krzyżacki w charakterze lenna. Papiestwo, stojące po stronie Krzyżaków, nie zatwierdziło uchwał zawartego pokoju. 1655 – Potop szwedzki: król Karol X Gustaw wkroczył na czele szwedzkiego wojska do Krakowa. Oblężenie miasta trwało od 25 września. Kapitulacja została formalnie podpisana 17 października. Umowa gwarantowała mieszkańcom wolność religii katolickiej, bezpieczeństwo osobiste i majątkowe dla Kościoła, urzędników, szlachty i mieszczan, zachowanie dotychczasowych przywilejów miasta i Akademii Krakowskiej, wzajemną wymianę jeńców. Załodze wojskowej oraz urzędnikom i dworzanom Jana Kazimierza umożliwiono wymarsz z miasta. Kraków został obsadzony 2,5 tysiącami szwedzkiej piechoty i 500 rajtarami. Niemal natychmiast miasto i kościoły obłożono ogromną kontrybucją, między innymi z katedry zabrano wszystkie naczynia liturgiczne. 1745 – Zmarł Jonathan Swift, irlandzki pisarz, autor powieści „Podróże Guliwera”, uznanej za najważniejszą książkę angielskiego oświecenia. Pisał też utwory satyryczne – „Bitwy Książek” oraz polityczne – „Listy Kupca Bławatnego”. Urodził się 30 listopada 1667 roku. 1781 – Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych: pod Yorktown generał Charles Cornwallis poddał się generałowi Jerzemu Waszyngtonowi, co oznaczało koniec brytyjskiej dominacji nad koloniami, które utworzyły Stany Zjednoczone. Była to ostatnia bitwa tej wojny na terenie Stanów Zjednoczonych. W Wielkiej Brytanii nie było woli politycznej, aby wysłać do Ameryki nowe posiłki, które uzupełniłyby te straty. W parlamencie brytyjskim przewagę zdobyło ugrupowanie pokojowe. 1798 – Bulla papieża Piusa VI „Ad universam agri Dominici curam” erygująca diecezję warszawską. 1806 – Zmarł Stanisław Zawadzki, architekt. Opracował projekt fortyfikacji obronnych Warszawy i w dowód uznania otrzymał od króla Stanisława Augusta stopień generała majora wojsk koronnych. Stanisław Zawadzki rozbudował Zamek Ujazdowski, Arsenał i Prochownię, a także wiele warszawskich kamienic i ogrodów. W czasie powstania kościuszkowskiego opracowywał plany obrony stolicy. Urodził się w 1743 roku. 1813 – W nurtach Elstery, osłaniając odwrót armii napoleońskiej spod Lipska, zginął książę Józef Poniatowski. Pełnił funkcję ministra wojny, naczelnego wodza Księstwa Warszawskiego, został mianowany marszałkiem przez Napoleona. Był uczestnikiem wojny 1792 roku, powstania 1794 roku oraz kampanii napoleońskich 1809 i 1812 roku. Urodził się 7 maja 1763 roku. 1862 – Urodził się Auguste Lumière, francuski chemik, który – razem z bratem Louisem – zasłynął jako wynalazca kinematografu. Bracia Lumiere nakręcili pierwszy na świecie film „Wyjście robotników z fabryki Lumiere w Lyonie”, który został zaprezentowany w Paryżu w grudniu 1895 roku. Trwał zaledwie dwie minuty. Zmarł 10 kwietnia 1954 roku. 160 rocznica 1871 – Urodził się Karol Adwentowicz, aktor i reżyser teatralny, dyrektor teatrów, między innymi Teatru Kameralnego w Warszawie. Reprezentant szkoły Tadeusza Pawlikowskiego przełomu XIX i XX wieku. Znany z charakterystycznej wibracji głosu. W filmie wystąpił zaledwie dwa razy. Jest zaliczany do grona wybitnych polskich aktorów tragicznych pierwszej połowy XX wieku, głównie z uwagi na stworzoną przez siebie kreację Hamleta w sztuce Williama Szekspira, w której występował przez 23 lata. Zmarł 19 lipca 1958 roku. 1875 – Zmarł Charles Wheatstone, angielski fizyk i wynalazca, między innymi: stereoskopu zwierciadlanego, prądnicy elektrycznej, wczesnej wersji mikrofonu i elektrycznego telegrafu. Urodził się 6 lutego 1802 roku. 1882 – Urodził się Umberto Boccioni, włoski malarz i rzeźbiarz, jeden z twórców futuryzmu, współautor „Manifestu futuryzmu” z 1910 roku oraz kolejnych manifestów wydawanych w latach 1912-1914. Jest twórcą rzeźb wyrażających sprzeciw wobec realizmu – jego postaci mają abstrakcyjne wypukłości i wklęsłości, są dynamiczne, dla niektórych odbiorców – groteskowe. Zmarł 17 sierpnia 1916 roku. 140 rocznica1897 – Zmarł George Mortimer Pullman, amerykański tapicer, konstruktor pierwszych wagonów sypialnych i restauracyjnych. Zbudował także osiedle robotnicze, które uważał za wzorcowe. Jednak jego mieszkańcy byli poddani kontroli i wpływowi właściciela, a za dobre warunki bytowe musieli płacić bardzo wysokie czynsze. Przedsiębiorstwo Pullmana podupadło w wyniku kryzysu gospodarczego i buntów robotniczych, jednak po restrukturyzacjach przetrwało jeszcze 85 lat po jego śmierci. Ostatni wagon Pullmana został wyprodukowany w 1982 roku. Urodził się 3 marca 1831 roku. 125 rocznica 1898 – Urodził się Mieczysław Szczuka, malarz, rzeźbiarz, grafik, teoretyk sztuki, taternik. W latach 20. XX wieku należał do przedstawicieli awangardy plastyków, był współzałożycielem ugrupowania Blok Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów. Jako grafik współpracował z czasopismem „Nowa Kultura”. Zajmował się również urbanistyką i architekturą. Zginął w Tatrach, 13 sierpnia 1927 roku. 1900 – Urodził się Bronisław Górski herbu Poraj, nauczyciel, porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Po wybuchu II wojny światowej w czasie kampanii wrześniowej walczył w szeregach 11. Karpackiej Dywizji Piechoty. Po walkach w okolicach Lwowa i agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w obozie starobielskim. W 1940 wraz z innymi jeńcami osadzonymi w Starobielsku został przewieziony do Charkowa i rozstrzelany przez funkcjonariuszy NKWD. 1901 – Urodził się Aleksander Maliszewski, pisarz, tłumacz, członek grupy literackiej „Kwadryga”, uczestnik Powstania Warszawskiego. Autor sztuk scenicznych – „Droga do Czarnolasu”, „Złote konie”, wspomnień – „Na przekór nocy”, „U brzegu mojej Wisły”. Po zakończeniu II wojny światowej pracował w dziale literacko-teatralnym w Polskim Radiu. Był kierownikiem literackim Miejskich Teatrów Dramatycznych w Warszawie. Zmarł 29 września 1978 roku. 1909 – Urodził się Zdzisław Raabe, zoolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, założyciel Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego. Autor podręczników akademickich: „Zarys protozoologii” i „Zoologia dla wyższych szkół rolniczych”. Zmarł 12 lutego 1972 roku. 1910 – Urodził się Subrahmanyan Chandrasekhar, amerykański astronom i fizyk pochodzenia indyjskiego. Podał teorię relaksacji układów gwiazdowych. Laureat Nagrody Nobla w 1983 roku, w dziedzinie fizyki. Autor prac dotyczących budowy i ewolucji gwiazd. Na jego cześć nazwano wystrzelony przez NASA w 1999 roku teleskop kosmiczny Chandra, pracujący w zakresie promieni rentgenowskich. Zmarł 21 sierpnia 1995 roku. 1911 – W katastrofie lotniczej swojego samolotu, podczas pokazów lotniczych, zginął Eugene Burton Ely, amerykański pilot, pionier lotnictwa morskiego. Po raz pierwszy na świecie wystartował z pokładu statku i wylądował na okręcie. Urodził się 21 października 1886 roku. 1912 – Zmarł Julius Maggi, szwajcarski przemysłowiec. W 1897 roku założył fabrykę kostek bulionowych, będących pierwszymi wytwarzanymi przemysłowo koncentratami spożywczymi. Jego produkt nie zawierał ekstraktu mięsnego, a jedynie sól, tłuszcz roślinny, suszone warzywa i przyprawy. Urodził się 9 października 1846 roku. 110 rocznica1914 – I wojna światowa: Początek I bitwy pod Ypres. Niemcy nazwali bitwę „rzezią niewiniątek”. Ich armie składały się bowiem głównie z młodych ochotników i studentów. Poniosły one wielkie straty w starciu z mniejszymi, ale bardziej doświadczonymi oddziałami brytyjskimi, wśród których było wielu weteranów II wojny burskiej. Brytyjski Korpus Ekspedycyjny został mocno osłabiony podczas I bitwy pod Ypres, ale dała ona aliantom czas na przegrupowanie sił. 1918 – Powołanie na Śląsku Cieszyńskim przez polskie stronnictwa Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, na czele której stanęli ksiądz Józef Londzin, Jan Michejda i Tadeusz Reger. Rada maiła za zadanie doprowadzić do przejęcia władzy w Księstwie Cieszyńskim po rozpadzie Austro-Węgier i włączyć Śląsk Cieszyński do tworzącego się państwa polskiego. Była pierwszym formalnym rządem na ziemiach polskich w procesie odradzania się Rzeczypospolitej. 1918 – Urodził się Michał Chmielowiec, pseudonim „Michał Sambor”, pisarz, krytyk literacki, poeta, tłumacz, autor zbiorów wierszy „Chwile” i „Bajki, prawdy, morały…”. Od 1950 roku przebywał w Londynie, gdzie drukował między innymi w „Orle Białym” i „Tygodniku Polskim”. Współpracownik Głosu Ameryki i Radia Wolna Europa. Zmarł 19 maja 1974 roku. 1921 – Urodził się Bogusław Klimczuk, kompozytor, pianista, autor utworów fortepianowych, pieśni, kantat, operetek i musicali. Ma w dorobku około 250 piosenek, w tym przeboje: „Cóż wiemy o miłości”, „Czarny Alibaba”, „Andriusza” i „Rudy rydz”. Dyrektor Big-Bandu Polskiego Radia i Telewizji, współautor popularnych w latach 60. audycji radiowych: „Piosenka od ręki”, „Radiowe Studio Piosenki” i „Mikrofon dla wszystkich”. Od 2002 roku w Kozienicach organizowany jest Ogólnopolski Festiwal Piosenki jego imienia. Zmarł 12 kwietnia 1974 roku. 1925 – Urodził się Czesław Kiszczak, generał, polityk, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, minister spraw wewnętrznych w latach 1981-1990, szef Wojskowej Służby Wewnętrznej, wicepremier pierwszego niekomunistycznego rządu Tadeusza Mazowieckiego, jeden z uczestników obrad „Okrągłego Stołu”. Oskarżony i skazany za dopuszczenie do zbrodni komunistycznej w ten sposób, że działał w zorganizowanym związku przestępczym o charakterze zbrojnym, mającym na celu popełnianie przestępstw polegających na pozbawianiu wolności poprzez internowanie i wykonywanie kar pozbawienia wolności orzeczonych za czyny wcześniej niekaralne oraz innych przestępstw przeciwko wolności, a nadto naruszanie nietykalności cielesnej, tajemnicy korespondencji oraz praw pracowniczych obywateli polskich. Zmarł 5 listopada 2015 roku. 1926 – Urodził się Stanisław Gorgolewski, fizyk i astronom, specjalizujący się w radioastronomii, w tym badaniach nad promieniowaniem radiowym Słońca. Profesor Uniwersytetu Toruńskiego. Był jednym z inicjatorów budowy 32-metrowego radioteleskopu w Centrum Astronomicznym w Piwnicach. Jego uczniem był Aleksander Wolszczan. Zmarł 26 kwietnia 2011 roku. 1927 – Założono Aeroklub Warszawski. Już 1 grudnia liczył 62 członków. Początkowo utworzono dwie sekcje samolotowe: szkolną i treningową. Wojsko przyznało aeroklubowi trzy samoloty Caudron G-3. 95 rocznica1931 – Urodził się Rubens de Falco, brazylijski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. W Polsce znany przede wszystkim z telenoweli „Niewolnica Isaura”, gdzie zagrał „czarny charakter” Leôncio Almeidę, właściciela niewolników. W 2004 zagrał w serialu o tym samym tytule dona Almeidę, ojca Leôncia. Zmarł 22 lutego 2008 roku. 1935 – Urodził się Andrzej Jastrzębiec-Kozłowski, poeta, literat oraz autor tekstów piosenek. Napisał wiele tekstów znanych i popularnych utworów. Usłyszeć je można w wykonaniu między innymi takich artystów, jak: Halina Frąckowiak, Anna German, Grupa ABC, Anna Jantar, Majka Jeżowska, Jerzy Połomski, Irena Santor, Skaldowie i Violetta Villas. Zmarł 2 grudnia 2009 roku. 1936 – Zmarł Lu Xun, uznawany za najwybitniejszego chińskiego autora XX wieku. Był orędownikiem języka potocznego, dzięki któremu chińska literatura mogła odejść od języka klasycznego. Urodził się w 1881 roku. 1937 – Zmarł Ernest Rutherford, brytyjski fizyk, twórca planetarnego modelu atomu i współtwórca teorii rozpadu promieniotwórczego pierwiastków. W 1908 roku został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Urodził się 30 sierpnia 1871 roku. 85 rocznica1937 – Urodziła się Teresa Ciepły, lekkoatletka, płotkarka, złota, srebrna i brązowa mistrzyni olimpijska, rekordzistka świata w 1964 roku w sztafecie cztery razy 100 metrów. Zmarła 8 marca 2006 roku. 85 rocznica 1940 – Urodził się Jerzy Kulej, bokser, dwukrotny złoty medalista Igrzysk Olimpijskich w 1964 i w 1968 roku oraz mistrz Europy w 1963 i 1965. Jedyny polski bokser, który „nie leżał na deskach”. Zagrał w filmach: „Przepraszam czy tu biją” i „Papa Stamm”. Komentator sportowy, poseł na Sejm IV kadencji. Zmarł 13 lipca 2012 roku. 1941 – W warszawskim getcie zmarł Leo Belmont, eseista, poeta, prozaik, scenarzysta, znawca i tłumacz literatury francuskiej i rosyjskiej, założyciel Polskiego Związku Esperantystów. Podczas II wojny światowej przebywał w getcie warszawskim, gdzie zmarł śmiercią naturalną. Urodził się 8 marca 1865 roku. 1942 – Zmarł Cyryl Ratajski, jeden z przywódców Powstania Wielkopolskiego w latach 1918-1919, prezydent Poznania, a w latach 1940-1942 Delegat Rządu Rzeczypospolitej na Kraj. Urodził się 3 marca 1875 roku. 80 rocznica 1943 – W Moskwie rozpoczęła się konferencja ministrów spraw zagranicznych Związku Sowieckiego, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Konferencja moskiewska uważana jest za jedno z najważniejszych spotkań dyplomatycznych w czasie II wojny światowej. Podczas jej obrad przyjęto cztery deklaracje: w sprawie powszechnego bezpieczeństwa, która potwierdzała gotowość prowadzenia wojny w celu osiągnięcia bezwarunkowej kapitulacji państw osi, oraz utworzenia po wojnie międzynarodowej organizacji dla utrzymania pokoju i bezpieczeństwa, w sprawie Włoch – ustalono zasady polityki wobec tego państwa po wojnie i wprowadzenia tam demokracji, o odbudowie suwerennej i demokratycznej Austrii oraz o ukaraniu nazistowskich zbrodniarzy wojennych.1943 – Amerykanin Albert Schatz odkrył streptomycynę – antybiotyk stosowany w leczeniu gruźlicy. Produkcja streptomycyny została przejęta przez amerykańskie przedsiębiorstwo Merck & Co., które sponsorowało badania i 21 września 1948 roku uzyskało patent na ten lek. 1944 – Wojna na Pacyfiku: na Filipinach utworzono pierwszy japoński oddział kamikaze. Żołnierze kamikaze poświęcali swoje życie w ataku na nieprzyjaciela, pilotując specjalnie przystosowane do tego celu samoloty lub jednostki wodne. Pierwszy atak pilotów samobójców miał miejsce 25 października 1944 roku. Dziewięć samolotów zaatakowało amerykańskie lotniskowce eskortowe. Jeden z nich zatonął, trzy inne okręty zostały uszkodzone. 1944 – Urodził się Peter Tosh, jamajski pionier muzyki reggae, rastafarianin, znany z radykalnych poglądów społecznych, członek słynnej grupy The Wailers Boba Marley’a. Znany był ze swych militarystycznych upodobań – jego gitara miała kształt karabinu M16. Został zastrzelony podczas napadu na jego dom na Jamajce, 11 września 1987 roku. 1949 – Urodził się Stanisław Gądecki, arcybiskup metropolita poznański. Jest przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski. Był wiceprzewodniczącym Rady Konferencji Episkopatów Europy w latach 2016-2021. Zaangażowany na rzecz ekumenizmu i dialogu międzyreligijnego. Zainicjował Dni Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce. Był też członkiem Komitetu Budowy Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. W 2008 przyznano mu Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.1953 – Zmarł Wojciech Trąmpczyński, prawnik, polityk związany z Narodową Demokracją, poseł na sejm pruski i do parlamentu niemieckiego. W II RP marszałek Sejmu w latach 1919-1922 oraz marszałek Senatu od 1922 do 1927 roku. Stał na czele władz administracyjnych podczas powstania wielkopolskiego. Urodził się 8 lutego 1860 roku. 1954 – Austriacy Josef Jochler i Herbert Tichy oraz Szerpa Pasang Dawa Lama jako pierwsi zdobyli Czo Oju – Turkusową Boginię, jeden ze szczytów korony Himalajów. Czo Oju jest najłatwiejszym technicznie do zdobycia ze wszystkich czternastu ośmiotysięczników. Odsetek wypadków śmiertelnych jest na nim najniższy ze wszystkich gór ośmiotysięcznych.1956 – Do Warszawy przyleciała niespodziewanie, bez zaproszenia, sowiecka delegacja na czele z Nikitą Chruszczowem. W stolicy rozpoczęło się tego dnia VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, które trwało do 21 października. Delegaci zdecydowali o przywróceniu do władzy Władysława Gomułki, odsuniętego wcześniej i więzionego za „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”, i wybrali go na stanowisko I sekretarza KC PZPR. Zmiany zostały zaakceptowane przez delegację radziecką. Był to początek wydarzeń znanych jako Październik 1956 lub „odwilż” gomułkowska. 1956 – Po niepowodzeniu negocjacji w sprawie zawarcia traktatu pokojowego ZSRR i Japonia podpisały w Moskwie deklarację o zakończeniu stanu wojny i przywróceniu stosunków dyplomatycznych. 1965 – Urodziła się Marzena Kipiel-Sztuka, aktorka. Popularność przyniosła jej rola Halinki w serialu telewizyjnym „Świat według Kiepskich”. Zagrała w filmach: „Charakter”, „Sztuczki”, „Kop głębiej”, „Galeria”. W sierpniu 2014 otrzymała „Kryształowy Granat” dla najkomiczniejszej aktorki sezonu 2013/2014 na XVIII Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu. Koncertuje z autorskim repertuarem pod nazwą „Życie nie jest kiepskie”. Od lat wspiera akcje charytatywne organizowane przez policję z rodzinnej Legnicy. 1965 – Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego został przeniesiony z warszawskich Łazienek przed Pałac Namiestnikowski przy Krakowskim Przedmieściu. Nowy odlew rzeźby, wykonany w latach 1948-1951 według modelu z Muzeum Thorvaldsena w Kopenhadze, podarowało Warszawie Królestwo Danii. Oryginalny pomnik został zniszczony przez Niemców pod koniec II wojny światowej. Pozostałości rzeźby są eksponowane w parku Wolności przy Muzeum Powstania Warszawskiego. 1966 – Urodził się Jon Favreau, amerykański reżyser filmowy, scenarzysta i aktor. Reżyserował między innymi filmy „Iron Man”, „Iron Man 2” oraz „Kowboje i obcy”. Favreau stworzył również pierwszy na świecie serial aktorski osadzony w świecie „Gwiezdnych wojen”. Zdobywca nagrody Saturn za najlepszą reżyserię. 1968 – Zmarł Anatol Stern, poeta i współtwórca polskiego futuryzmu, krytyk, tłumacz. Był autorem 30 scenariuszy filmowych, 20 tomów przekładów z literatury rosyjskiej i francuskiej, zbiorów wierszy oraz szkiców o poezji dwudziestolecia, redaktor czasopisma „Nowa Sztuka”. Twórczość Sterna w latach 20. XX wieku kilkakrotnie stała się obiektem zainteresowania i interwencji cenzury, a on sam trafił nawet do aresztu. Urodził się 24 października 1899 roku. 1969 – Po raz pierwszy w historii polskiego lotnictwa pasażerskiego został porwany samolot. Maszyna linii LOT została uprowadzona przez dwóch mieszkańców Berlina Wschodniego, którzy zmusili pilota do zmiany kursu i lądowania na zachodnioberlińskim lotnisku Tegel. Porywacze przemycili broń na pokład samolotu w dziecięcym beciku. Zostali aresztowani przez zachodnioniemiecką policję i skazani na dwa lata więzienia, ale resztę życia spędzili już po „wolnej stronie” żelaznej kurtyny.1969 – Zmarł Józef Kostrzewski, archeolog, muzeolog, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Twórca poznańskiej szkoły archeologicznej – zwolennik koncepcji autochtonistycznej, zakładającej obecność Słowian w Polsce jeszcze przed okresem wczesnego średniowiecza. Prowadził liczne badania wykopaliskowe, między innymi w Biskupinie. Jego dorobek naukowy obejmuje ponad 900 prac, w tym 11 syntez i monografii, jak „Kultura prapolska” i „Pradzieje Polski”. Urodził się 25 lutego 1885 roku. 1969 – Urodził się Janusz Kulig, kierowca rajdowy, trzykrotny Mistrz Polski i dwukrotnie Mistrz Europy Centralnej, w 1998 i 1999 roku, wicemistrz Europy w 2002 roku. Zginął 13 lutego 2004 roku w wypadku drogowym na strzeżonym przejeździe kolejowym w Rzezawie. 1970 – Zmarł Jacek Woszczerowicz, aktor, reżyser i pedagog, wychowanek Warszawskiego Instytutu Reduty. Grał w teatrach – Narodowym i Ateneum. Występował również w filmach, takich jak „Znachor” i „Profesor Wilczur”. Jeden z wybitnych polskich aktorów teatralnych i filmowych. Był ochotnikiem w wojnie polsko-bolszewickiej. Urodził się 11 września 1904 roku. 1970 – Premiera filmu „Rejs” Marka Piwowskiego. Tematem filmu jest rejs statkiem wycieczkowym Wisłą na trasie Warszawa – Płock. Podczas podróży mężczyzna podający się za instruktora kulturalno-oświatowego stopniowo podporządkowuje sobie pasażerów, organizując szereg gier i zabaw, które wprawiają wycieczkowiczów w niedający się pohamować entuzjazm. Główne role zagrali: Stanisław Tym, Zdzisław Maklakiewicz i Jan Himilsbach. Brawurowo wyreżyserowany film, który okazał się gorzką satyrą na społeczeństwo polskie po wydarzeniach marcowych 1968 roku, otrzymał od cenzury najniższą kategorię artystyczną. „Rejs” był dystrybuowany jedynie w kinach studenckich, w których jednak natychmiast zdobył ogromną popularność. W plebiscycie czytelników „Polityki” obraz został uznany za najlepszy polski film wszech czasów. 1976 – Urodził się Michał Zadara, reżyser teatralny, scenarzysta. Od 2004 pracował między innymi w teatrach: Wybrzeże w Gdańsku, Starym w Krakowie, Współczesnym we Wrocławiu, Narodowym w Warszawie, Współczesnym w Szczecinie, Maxim Gorki w Berlinie oraz Habima w Tel Awiwie. Laureat Paszportów „Polityki” w 2007 roku. W 2014 został uhonorowany Nagrodą imienia Konrada Swinarskiego za reżyserię „Zbójców” Schillera w Teatrze Narodowym w Warszawie. 1977 – Uprowadzony przez terrorystów z zachodnioniemieckiej Frakcji Czerwonej Armii prezydent Niemieckiego Związku Pracodawców, Hans Martin Schleyer, został zamordowany koło francuskiej Miluzy. Porywacze domagali się uwolnienia z więzienia członków swej organizacji. Ponieważ jednak w nocy z 17 na 18 października Andreas Baader, Jan-Carl Raspe i Gudrun Ensslin, którzy mieli być wymienieni na Schleyera, popełnili w więzieniu w Stuttgarcie samobójstwa, porywacze zdecydowali się na zabicie uprowadzonego przedsiębiorcy. 45 rocznica1980 – W Warszawie zakończył się X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina. Wzięła w nim udział rekordowa liczba 149 pianistów z 37 krajów, w tym sześciu Polaków. Najliczniejsze grono pianistów reprezentowało Japonię oraz Stany Zjednoczone. Zwyciężył Dang Thai Son z Wietnamu, a Polka Ewa Pobłocka zajęła piąte miejsce. Nagrody Polskiego Radia, za najlepsze wykonanie mazurków, otrzymali Dang Thai Son i Ewa Pobłocka. Uczestnikiem konkursu, który najmocniej utkwił w pamięci słuchaczy i pozostawał podczas konkursu ulubieńcem publiczności, był Jugosłowianin Ivo Pogorelić. Nie zdobył on jednak żadnej z głównych nagród, odpadając w trzecim etapie. 1981 – Urodziła się Iwona Sobotka, śpiewaczka operowa, zwyciężczyni Międzynarodowego Konkursu Muzycznego imienia Królowej Elżbiety w Brukseli. Występowała w wielu krajach Europy oraz w Azji i obu Amerykach. Polskie Radio wydało płytę artystki, nagraną z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach pod dyrekcją Kazimierza Korda. Jej pierwsza solowa płyta wydana w 2004 roku, zbiór pieśni Karola Szymanowskiego, została wyróżniona przez Polską Akademię Fonograficzną nagrodą „Fryderyk” za najwybitniejsze nagranie muzyki polskiej. 1982 – Zmarł Zygmunt Marszewski, ps. „Kazimierz” pułkownik kawalerii Polskich Sił Zbrojnych, kawaler Orderu Virtuti Militari. Żołnierz Armii Krajowej, w której utworzył Mazowiecką Brygadę Kawalerii. Po upadku Powstania Warszawskiego, od 4 października 1944 roku pełnił obowiązki komendanta Obszaru Warszawskiego AK, aż do rozwiązania Armii Krajowej. 1 stycznia 1945 roku awansowany na pułkownika. Po wojnie był więziony przez NKWD, po wyjściu na wolność zajął się pracą zarobkową. Urodził się 10 kwietnia 1897 roku. 40 rocznica.1984 – Ksiądz Jerzy Popiełuszko został uprowadzony, a następnie zamordowany przez funkcjonariuszy SB. Był związany ze środowiskiem robotniczym, aktywnie wspierał „Solidarność”. W stanie wojennym w kościele Świętego Stanisława Kostki w Warszawie odprawiał słynne msze za ojczyznę. Działalność Jerzego Popiełuszki komunistyczne władze PRL uznały za krytykę i sprzeciw wobec systemu komunistycznego. Ciało księdza odnaleziono w wodach Zalewu Włocławskiego 30 października 1984 roku. Pośmiertnie został odznaczony Orderem Orła Białego. Beatyfikowany 6 czerwca 2010 roku, jako męczennik za wiarę. 20 września 2014 rozpoczął się jego proces kanonizacyjny. Urodził się 14 września 1947 roku. 1985 – 19-letni student Uniwersytetu Gdańskiego Marcin Antonowicz został ciężko pobity przez funkcjonariuszy MO w Olsztynie. Mężczyzna został zatrzymany przez patrol milicyjny. Kilkanaście minut później został znaleziony na ulicy w ciężkim stanie, nieprzytomny, z krwiakiem mózgu. Według oficjalnej wersji rządu wyskoczył z samochodu. Mężczyzna zmarł kilkanaście dni później w olsztyńskim szpitalu, nie odzyskawszy przytomności. Jego pogrzeb 6 listopada 1985 zgromadził kilkanaście tysięcy osób, które przemaszerowały ulicami miasta. W czasie uroczystości odczytano list Lecha Wałęsy, przemawiał również rektor Uniwersytetu Gdańskiego Karol Taylor, który później stracił stanowisko za domaganie się ukarania sprawców. Winnych zbrodni nie ustalono, a śledztwo zostało umorzone. Marcin Antonowicz figuruje na liście domniemanych śmiertelnych ofiar milicjantów z okresu stanu wojennego i kolejnych lat. 1986 – Zmarł Moses „Moe” Asch, amerykański przedsiębiorca pochodzenia polskiego. Był założycielem firmy nagraniowej Folkways Records, która była najbardziej wpływową z niezależnych firm nagrywających muzykę folkową na rynku amerykańskim. W czasie wojny odniósł sukces finansowy rejestrując nagrania jazzowe. Założona w 1949 roku Folkways Records wydała około dwóch tysięcy płyt, które przyczyniły się do renesansu muzyki folkowej pod koniec lat 50. i w latach 60. XX wieku. Urodził się 2 grudnia 1905 roku w Warszawie. 1987 – Zmarł Igor Newerly, pisarz, autor powieści: „Chłopiec z salskich stepów”, „Zostało z uczty bogów” „Pamiątka z celulozy”, „Leśne morze”. Przed wojną był sekretarzem Janusza Korczaka. W czasie okupacji działał w podziemiu. Aresztowany w 1943 roku przez gestapo, do końca wojny przebywał w niemieckich obozach koncentracyjnych – na Majdanku, w Auschwitz-Birkenau, Oranienburgu i Bergen-Belsen. Urodził się 24 marca 1903 roku. 35 rocznica1987 – Premiera filmu „W zawieszeniu” w reżyserii Waldemara Krzystka. Dramat opowiada historię byłego oficera Armii Krajowej niesłusznie skazanego na karę śmierci. Bohater uciekając z więzienia znajduje schronienie u byłej kochanki z czasów wojny. Główne role zagrali: Krystyna Janda i Jerzy Radziwiłowicz. W 1987 roku na 12. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni Waldemar Krzystek dostał za ten obraz nagrodę za debiut reżyserski. 35 rocznica1991 – Zmarł ksiądz Jan Zieja, tłumacz, publicysta i pisarz religijny, kapelan Szarych Szeregów, Komendy Głównej Armii Krajowej. Był nazywany „prorokiem pacyfizmu” – sprzeciwiał się zabijaniu, ale posługiwał jako kapelan w czasie dwóch wojen – w 1920 i 1939 roku. Współpracował z Radą Pomocy Żydom – Żegota. W latach 70. został współzałożycielem Komitetu Samoobrony Społecznej KOR, był także współzałożycielem Domu Samotnej Matki w Słupsku. W grudniu 1975 był sygnatariuszem protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Urodził się 1 marca 1897 roku. 1991 – Sejm przyjął ustawę o likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych. Pracowało w nich około 475 tysięcy osób. Majątek po PGR-ach utworzonych w 1949 roku został przejęty przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. Proces likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej zakończył się w 1995 roku – zlikwidowanych zostało 1654 PGR-ów. Ostatnim zlikwidowanym gospodarstwem był „Torfrol” w Poznaniu. Likwidacja PGR-ów wiązała się często z ograniczeniem lub całkowitym zaniechaniem chowu zwierząt, ograniczeniem produkcji roślinnej, zmianą metod uprawy. Pociągnęło to za sobą drastyczne ograniczenie liczby miejsc pracy i wynikającą z tego całą gamę problemów bezrobocia na wsi. 1999 – Zmarła Nathalie Sarraute, francuska pisarka pochodzenia rosyjskiego, pionierka francuskiej tak zwanej nowej powieści. W połowie lat 50. opublikowała szkic teoretyczny „Era podejrzliwości” – manifest nowej powieści – bez bohaterów i bez wątków dramatycznych. Autorka powieści: „Portret nieznajomego”, „Słyszy pan te śmiechy”, „L’usage de la parole”, autobiograficznej książki „Enfance”. Urodziła się 18 lipca 1900 roku. 2001 – Na urząd Prezesa Rady Ministrów powołany został Leszek Miller. W trakcie jego rządów zreformowano służby specjalne, prowadzono prace nad dostosowaniem uregulowań prawnych do wymogów Unii Europejskiej. 13 grudnia 2002 na szczycie w Kopenhadze Leszek Miller zakończył negocjacje z Unią Europejską. 16 kwietnia 2003 w Atenach wraz z Włodzimierzem Cimoszewiczem i Danutą Huebner podpisał traktat o przystąpieniu Polski do Unii. W marcu 2003 jego rząd podjął decyzję o przystąpieniu do koalicji antyterrorystycznej i wysłanie polskich wojsk do Iraku. W trakcie jego rządów ujawniono „aferę starachowicką” i „aferę Rywina”. Leszek Miller pełnił funkcję premiera do 2004 roku. 2002 – Zmarł Nikołaj Rukawisznikow, fizyk, radziecki weteran lotów kosmicznych, pierwszy cywilny dowódca radzieckiego statku kosmicznego Sojuz 33. Brał udział w trzech lotach w kosmos. Urodził się 18 września 1932 roku. 20 rocznica2003 – Została beatyfikowana założycielka zakonu Sióstr Misjonarek Miłości, Matka Teresa z Kalkuty, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla. Poświęciła życie służbie chorym, ubogim i bezdomnym. Nazywana była „aniołem umierających”. W 2016 roku, 13 lat po beatyfikacji, Matka Teresa została uznana za świętą Kościoła katolickiego. Założone przez nią zgromadzenie obecnie działa na całym świecie, a pomoc najuboższym z ubogich niesie około czterech tysięcy sióstr. 2005 – W Bagdadzie rozpoczął się proces byłego dyktatora Iraku Saddama Husajna. Postawiono mu zarzut spowodowania masakry 148 szyitów z Dudżailu koło Bagdadu. 5 listopada 2006 roku Husajn został skazany na karę śmierci. Wyrok został wykonany 30 grudnia 2006 roku. 2010 – Atak na pracowników biura poselskiego PiS w Łodzi. Uznający się za przeciwnika tej partii Ryszard C. zastrzelił Marka Rosiaka, asystenta europosła Janusza Wojciechowskiego i zranił innego pracownika biura. Zamachowiec miał broń na naboje ostre, paralizator, miotacz gazu i nóż myśliwski. Miał też przy sobie kartkę zawierającą nazwiska polityków, nie ujawniono jednak, kto został na niej wymieniony. Sprawca został skazany na dożywotnie więzienie, z możliwością ubiegania się o przedterminowe zwolnienie po 30 latach. 2011 – Zmarł Tadeusz Sawicz, generał brygady, pilot wojskowy, uczestnik II wojny światowej, ostatni żyjący polski uczestnik bitwy o Anglię i ostatni żyjący członek Brygady Pościgowej, która broniła Warszawy w czasie kampanii wrześniowej. Od 1957 roku przebywał w Kanadzie. Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego w 2006 roku został awansowany do stopnia generała brygady. Urodził się 13 lutego 1914 roku. 2011 – Zmarł Bohdan Osadczuk, ukraiński publicysta i dziennikarz, sowietolog, badacz historii Europy Środkowo-Wschodniej, członek Rady Kolegium Europy Wschodniej imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego, współpracownik paryskiej „Kultury” i niezależnych mediów ukraińskich. Jego reportaże ukazały się w zbiorze „Ukraina, Polska, świat. Wybór reportaży i artykułów”. Jego korespondencja z Jerzym Giedroyciem ukazała się w tomie: „Emigracja ukraińska. Listy 1950-1982”. Odznaczony Orderem Orła Białego i Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Urodził się 1 sierpnia 1920 roku. 2014 – Papież Franciszek ogłosił błogosławionym Pawła VI. Nazywany „papieżem Soboru Watykańskiego II”, kierował Kościołem w latach 1963 -1978. Był pierwszym papieżem-pielgrzymem, odwiedził między innymi: Indie, Kolumbię, Turcję oraz Ugandę. Jako pierwszy Biskup Rzymu odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej w 1964 roku, podczas której w Jerozolimie doszło do historycznego spotkania z prawosławnym patriarchą Atenagorasem. 2015 – Zmarł Alessandro Plotti, włoski duchowny katolicki, arcybiskup Pizy w latach 1986-2008. Święcenia kapłańskie przyjął w 1959 roku. W grudniu 1980 roku został mianowany biskupem pomocniczym diecezji rzymskiej. Sakry biskupiej udzielił mu papież Jan Paweł II. Od czerwca 1986 roku – arcybiskup Pizy. W lutym 2008 przeszedł na emeryturę. Urodził się 8 sierpnia 1932 roku. 2017 – Zmarła Zofia Bartoszewska, redaktor, filolog języka polskiego. Uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim, należała do Szarych Szeregów, była także działaczką demokratycznej opozycji w czasach PRL. Była żoną Władysława Bartoszewskiego. Urodziła się 27 maja 1927 roku. 5 rocznica2018 – Zmarł Osamu Shimomura, japoński naukowiec, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za przełomowe badania nad fluorescencją białek. Za swoje prace otrzymał wiele nagród i wyróżnień. Urodził się 27 sierpnia 1928 roku. 2018 – Niedaleko miasta Amritsar w stanie Pendżab w północno-zachodnich Indiach pociąg wjechał w tłum ludzi zgromadzonych na festiwalu z okazji święta Dasara. Zginęło 61 osób, a ponad 200 zostało rannych.2020 – Zmarła Alicja Wahl, malarka, rysowniczka, ilustratorka, scenografka i założycielka jednej z pierwszych prywatnych galerii sztuki. Wraz z siostrą bliźniaczką, Bożeną, w latach 70. współpracowały z tygodnikiem „Kultura” i z wydawnictwami jako rysowniczki i ilustratorki. Zasłynęły brawurowymi rysunkami wykonanymi do dzieł literackich Homera, Cervantesa, Prousta, Kafki, Lampedusy, Witkacego i Głowackiego. Rysunki, przedstawiające autorskie wizje symboli zawartych w literaturze, były wystawiane w galeriach Paryża, Nowego Jorku, Sztokholmu i Berlina. W 1979 roku Alicja Wahl otworzyła autorską galerię sztuki w Warszawie na Żoliborzu. Alicja Wahl urodziła się 12 października 1932 roku. 2 rocznica 2020 – Zmarł Wojciech Pszoniak, aktor filmowy i teatralny. Występował w teatrach – Starym w Krakowie oraz Narodowym i Powszechnym w Warszawie. Od końca lat 70. grał w teatrach francuskich. W latach 80. wyjechał na stałe do Paryża. Od lat 90. grywał zarówno w przedstawieniach francuskich, jak i polskich. Wystąpił również w filmach: „Piłat i inni”, „Wesele”, „Biesy”, „Ziemia obiecana”, „Korczak”, „Zmowa milczenia”, „Brat naszego Boga”, „Czarny czwartek” i „Gorzkie żniwa”. Nagrywał także dla Teatru Polskiego Radia. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 2 maja 1942 roku. 2 rocznica 2020 – Zmarła Ewa Głowacka, tancerka baletowa, pierwsza solistka Teatru Wielkiego w Warszawie, pedagog gościnny Polskiego Baletu Narodowego. Urodziła się 1 maja 1953 roku 2 rocznica 2021 – Zmarła Janina Karney, psycholog i pedagog, specjalistka w dziedzinie psychologii i pedagogiki pracy oraz psychologii klinicznej, wykładowczyni Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka publikacji „Człowiek w środowisku pracy. Wybrane zagadnienia” i „Osobowość menedżera, czyli jak zostać dyrektorem jutra” i innych. Urodziła się 1marca 1938 roku. 1 rocznica19 października – Narodowy Dzień Pamięci Duchownych Niezłomnych, ustanowiony przez Sejm 4 października 2018 roku, w hołdzie „bohaterom, niezłomnym obrońcom wiary i niepodległej Polski”.Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/B.Falkowska/dok./w Siekaj