W Polsce po drugiej wojnie światowej wprowadzono socjalistyczny system polityczno-ekonomiczny deprecjonujący często wiedzę i kształcenie oraz skłaniający do przedmiotowego traktowania pracowników. Istotny przełom nastąpił z początkiem lat 80., gdy powstała Solidarność i zwrócono uwagę na podmiotowość pracowników. Sprzyjało temu również nauczanie Jana Pawła II. Kolejnym krokiem były zmiany społeczno-gospodarcze przełomu lat 80. i 90. ubiegłego wieku. To wówczas zauważono potrzebę wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw i zaczęto dostrzegać, że drogą wiodącą do tego mogą być inwestycje w rozwój pracowników, zwłaszcza w ich kształcenie.

Wielu z nas dostrzegło wtedy korzyści z podnoszenia poziomu wykształcenia. Pojawiły się jednak pytania: Jak się kształcić? Co dają studia? Po co tyle wykształconych osób? Warto więc przyjrzeć się badaniom. Wynika z nich m.in. to, że osoby lepiej wykształcone uzyskują wyższe wynagrodzenie, mają stabilniejszą sytuację na rynku pracy i same częściej niż pozostali tworzą miejsca pracy. Ale to nie wszystko, przejawiają ponadto większą aktywność w sprawach społecznych, kulturowych i politycznych; są bardziej innowacyjne i skłonne do adaptacji nowych technologii; bardziej zainteresowanie nauką i badaniami; mają większe oczekiwania w stosunku do jakości usług, co wymusza na przedsiębiorstwach dostarczanie produktów lepszej jakości; mają lepiej rozwinięty kapitał społeczny i są zdrowsze. Z jednej strony bowiem są bardziej świadome potrzeby dbania o zdrowie, dobre wyżywienie, a z drugiej – mają na to więcej środków, gdyż lepiej zarabiają. Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia, poprawie ulega także status i związany z tym prestiż społeczny, dzięki czemu łatwiej jest funkcjonować w społeczeństwie.

Warto zwrócić uwagę, że na efekty kształcenia najważniejszy wpływ ma rodzina. Choć istotny jest również rozwój edukacyjny dziecka w klasach 0-3, kompetencje osobowościowe nauczycieli i ich współpraca między sobą, a także „zgranie” klasy. Poza tym wzrost wykształcenia rodziców pozytywnie koreluje z poziomem wykształcenia ich dzieci. Z badań wynika, że im wyższy poziom wykształcenia rodziców, tym większe ich oczekiwania, co do wykształcenia dzieci. Lepiej wykształceni rodzicie mogą też przekazać więcej wiedzy swoim dzieciom – co bardzo przydatne jest np. w obecnym okresie pandemii – a kształcenie staje się w rodzinie swego rodzaju przyzwyczajeniem. Dotyczy to nie tylko poziomu wykształcenia, ale również jakości zdobytej wiedzy. Istnieje nawet pozytywna zależność między poziomem wykształcenia rodziców a stanem zdrowia ich dzieci.

Powstaje oczywiście pytanie, czy wykształcenie i wiedza jest najważniejszym elementem życia, ważniejszym od tego jakie mamy wartości, osobowość i kim będą nasze dzieci? Można odpowiedzieć, że to nie musi się wykluczać, ale wiedza daje lepsze możliwości racjonalnych zachowań, wyborów i rozwoju. Również wewnętrznego, duchowego i emocjonalnego.

Autor jest profesorem Uniwersytetu Szczecińskiego w Katedrze Zarządzania Kapitałem Ludzkim, stypendystą uniwersytetów w St. Gallen i Fryburgu w Szwajcarii oraz w Wismarze i Eberswalde w Niemczech. Prywatnie mężem oraz tatą dwóch synów.

Zdjęcie ilustracyjne/Pexels.com