Współcześnie dniami szczególnymi na odwiedzanie grobów są 1 i 2 listopada. Świętowanie w dniu 1 listopada  rozpoczęto najprawdopodobniej w roku 741. Papież Grzegorz III ufundował wówczas oratorium w Bazylice św. Piotra na Watykanie ku czci Zbawiciela, Maryi, apostołów, męczenników i wyznawców. W dokumencie fundacyjnym papież polecił odprawiać w tym oratorium modlitwy do Wszystkich Świętych 1 listopada. Natomiast początek święta zadusznego przypada na rok 998, kiedy święty Odilon, patron dusz czyśćcowych, ogłosił je jako przeciwwagę dla pogańskich obrzędów czczących zmarłych. Jest to dzień modłów za dusze zmarłych, stąd też nazwa Zaduszki.

Zwyczaj odwiedzania cmentarzy utrzymuje się głównie w krajach i regionach o silnej tradycji katolickiej czy prawosławnej. Meksykanie celebrują pamięć o swoich zmarłych, obchodząc między 31 października a 2 listopada swoiste triduum mające charakter radosnego religijnego festynu. Filipińczycy ograniczają się do pierwszego listopada, ale za to świętują na cmentarzach, gdzie rozbijają namioty i zastawiają stoły wprost nad rodzinnymi grobami. W krajach o tradycji prawosławnej coś na kształt Zaduszek obchodzi się nawet cztery razy w roku.

W Polsce odwiedzanie grobów najbliższych imponuje swoją powszechnością. To przede wszystkim siła tradycji. To tak głęboko zakorzeniona w naszej kulturze obrzędowość, że odbywa się nawet bez wiary. Na groby chodzimy wszyscy – Ci bardzo wierzący, Ci mniej wierzący i zupełnie niewierzący również. Dla Polaków tradycja ta stała się jednym z najważniejszych świąt rodzinnych, także niewierzących, bo czczenie pamięci zmarłych bliskich niekoniecznie musi mieć charakter religijny. To okazja do spotkania z krewnymi, wspominania tych, którzy odeszli, a także budowanie w sobie wiary i nadziei w to, że po naszej śmierci ktoś także nas będzie wspominał i dbał o nasz grób. Stawiamy płonące lampki jako symbol życia i modlitwy, ozdabiamy wieńcami z jodły, która jest drzewem zmarłych i kwiatami symbolizującymi życie. Dzięki temu czujemy się częścią wspólnoty, mamy poczucie spełnionego wobec zmarłych bliskich obowiązku. Wzmacniamy nasze więzi rodzinne, jednocześnie przekazując naszym dzieciom określony kod kulturowy, w ten sposób dając sobie swego rodzaju poczucie bezpieczeństwa. I wiele osób, decydując się zostać w domu z powodu epidemii, niezależnie od tego czy są wierzący czy nie, odczuje smutek i pustkę spowodowaną niemożnością pochylenia się nad grobem najbliższych. Oby tylko w tym roku…

Autorka jest socjologiem familiologiem (specjalista ds. rodziny), trenerem, działaczką na rzecz rodziny, jedną z głównych inicjatorów oraz współzałożycieli Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus”; była pełnomocnik ministra sprawiedliwości ds. konstytucyjnych praw rodziny.

Zdjęcie ilustracyjne/Pixabay.com