Gdy potrzebna jest pomoc… może na zawsze – świadczenie pieniężne z pomocy społecznej w formie zasiłku stałego

„Zasiłek stały przysługuje osobie pełnoletniej, która nie jest w stanie zapewnić sobie wystarczających środków utrzymania z powodu wieku lub niezdolności do pracy i której sytuacja materialna nie pozwala na godną egzystencję. Celem zasiłku stałego jest zapewnienie bieżącej egzystencji takiej osobie” – tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 20 października 2021 r. (sygn. akt II SA/Bd 660/21, LEX nr 3326434). Doktryna prawa dopowiada, iż zasiłek stały jest „pierwszym świadczeniem pieniężnym” wśród form finansowego wsparcia pochodzącego ze środków pomocy społecznej (I. Sierpowska, Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. VI,  LEX/el. 2021). Jak wskazuje nazwa przedmiotowego świadczenia, przyznawane jest ono na stałe w tym znaczeniu, iż decyzja administracyjna stanowiąca podstawę jego wypłaty będzie obowiązywała tak długo, jak długo spełnione będę przesłanki warunkujące ustalenie do niego prawa. Zasiłek celowy jest więc świadczeniem pieniężnym z pomocy społecznej, którego celem jest natychmiastowe zabezpieczenie niezbędnej potrzeby życiowej. Zasiłek okresowy wypłacany jest wówczas, gdy organ administracyjny ocenia, iż czynników uniemożliwiających egzystencję w warunkach odpowiadających godności człowieka nie da się usunąć natychmiast, a perspektywa ich zniesienia jest odległa. W przypadku zasiłku stałego nie sposób wykluczyć, że być może tą formą wsparcia strona będzie objęta zawsze, do końca jej życia, gdyż zaistniałe trudności i dysfunkcje mają charakter trwały i potencjalnie nieusuwalny.

Materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia w przedmiocie zasiłku stałego stanowi przepis art. 37 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t. j.: Dz. U. z 2021 r., poz. 2268 ze zm.), dalej: u.p.s. Świadczenie to przysługuje pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (art. 37 ust. 1 pkt 1 u.p.s.) oraz pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (art. 37 ust. 1 pkt 2 u.p.s.). Decyzja wydawana w przedmiocie zasiłku stałego jest tzw. decyzją związaną, co oznacza, że treść rozstrzygnięcia jest ścisłe zdeterminowana przepisami prawa i nie ma tutaj miejsca na uznanie administracyjne. Oddajmy raz jeszcze głos Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Bydgoszczy, który w powyżej zacytowanym wyroku wskazał, iż „Ustawodawca nie przewidział uznania administracyjnego w kwestii przyznania zasiłku stałego, jak i jego wysokości. Jest to więc świadczenie o charakterze obligatoryjnym, co oznacza, że spełnienie łącznie wszystkich kryteriów, od których ustawa o pomocy społecznej uzależnia przyznanie zasiłku stałego, stwarza gwarancje jego przyznania (…)” i to w ściśle określonej kwocie. I tak, zasiłek stały ustala się w wysokości: w przypadku osoby samotnie gospodarującej – różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej (tj. kwotą 776,00 zł) a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 719,00 zł miesięcznie, zaś w przypadku osoby w rodzinie – różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie (wyznaczonym kwotą 600,00 zł) a dochodem na osobę w rodzinie. Zastrzeżono przy tym, że kwota zasiłku stałego nie może być niższa aniżeli 30,00 zł miesięcznie. Przesłanki negatywne, wyłączające prawo do zasiłku stałego to: uprawnienie do renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania lub zasiłku dla opiekuna. Jak wynika z powyższych wywodów, przyznanie zasiłku stałego uzależnione jest również od spełnienia kryterium dochodowego. Zaznaczyć jednakże trzeba, iż przy ustalaniu uprawnienia oraz wysokości zasiłku stałego do dochodu nie wlicza się kwoty zasiłku okresowego.

Zasiłek stały adresowany jest do najbardziej pokrzywdzonej grupy osób, które w oparciu o własne zasoby i możliwości nie są w stanie przezwyciężyć przeszkód życiowych, uniemożliwiających im samodzielne zabezpieczenie podstawowych potrzeb życiowych. Najczęściej są to osoby w podeszłym wieku, osoby całkowicie niezdolne do pracy, wymagające pomocy zawsze.

Autorka jest prawnikiem i historykiem, doktorem nauk humanistycznych. Pracuje na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Jest członkiem Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Toruniu, orzekającym w sprawach z zakresu pomocy społecznej.

Zdjęcie ilustracyjne/Pixabay.com