15.10 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja15 października288. dzień rokuSłońce w znaku Wagi wzeszło o godzinie 7.00, zajdzie o 17.43.Dzień będzie trwał 10 godzin i 43 minuty. Imieniny obchodzą: Aurelia, Florentyna, Jadwiga, Teodoryk, Teresa i Zorian. Kalendarium historyczne: 70 rok przed naszą erą – Urodził się Wergiliusz, rzymski poeta, epik, uważany za jedną z najważniejszych postaci w dziejach światowej literatury. Autor epopei narodowej „Eneida”, opowiadającej o dziejach przodka Rzymian – Eneasza. Napisał również „Georgiki”, poemat dydaktyczny sławiący życie wiejskie i „Bukoliki”, zbiór idylli. Zmarł 21 września 19 roku przed naszą erą. 1243 – Zmarła święta Jadwiga, księżna śląska, kanonizowana 26 marca 1267 roku. Urodziła się około roku 1174 w Bawarii, w wieku około dziesięciu lat została żoną Henryka, księcia Śląska, Krakowa i Wielkopolski. Ufundowała klasztor cysterek w Trzebnicy. 1564 – Zmarł Andreas Vesalius, flamandzki lekarz, profesor chirurgii i anatomii na uniwersytecie w Padwie. Za główny sposób poznawania budowy ciała ludzkiego wybrał sekcję zwłok, co doprowadziło go do sprostowania wielu błędnych poglądów, dotyczących budowy człowieka. W 1543 roku wydał przełomowe w historii medycyny dzieło „O budowie ciała ludzkiego”, w którym popierał swoje twierdzenia 300 drzeworytami. Jest uznawany za twórcę nowoczesnej anatomii. Urodził się 31 grudnia 1514 roku. 1582 – Kalendarz juliański został zastąpiony gregoriańskim, na mocy bulli papieża Grzegorza XIII, wydanej 21 marca 1582 roku. Po 4 października nastąpił 15 października. 440 rocznica1608 – Urodził się Evangelista Torricelli, włoski matematyk i fizyk, uczeń Galileusza. Największą sławę przyniosło mu odkrycie ciśnienia atmosferycznego i skonstruowanie pierwszego barometru rtęciowego. Jednostka ciśnienia „tor” została nazwana dla upamiętnienia jego zasług dla nauki. Zmarł 25 października 1647 roku. 1783 – Jean-François Pilâtre de Rozier jako pierwszy człowiek odbył lot balonem znajdującym się na uwięzi na wysokości 20 metrów. 1810 – Urodził się Konstanty Julian Ordon, oficer Wojska Polskiego, w czasie powstania listopadowego dowódca reduty numer 54 w Warszawie znanej jako Reduta Ordona. Reduta została wysadzona w powietrze w czasie walk 6 września 1831 roku. W wierszu „Reduta Ordona” rzekomą śmierć bohatera opisał Adam Mickiewicz. Od połowy lat 30. XIX wieku Ordon przebywał na emigracji, między innymi w Anglii, później walczył w armii sardyńskiej, oddziałach Garibaldiego oraz w armii włoskiej. Zmarł 4 maja 1887 roku we Florencji. 1814 – Urodził się Michaił Lermontow, rosyjski poeta i dramaturg, tworzący pod wpływem europejskich romantyków, takich jak George Byron i Friedrich Schiller. Jego początkową twórczość charakteryzuje melancholia, pesymizm i bunt przeciw ograniczaniu wolności w Rosji, później pojawiły się także wątki refleksyjno-filozoficzne. Autor poematów: „Demon”, „Oleg”, dramatów: „Maskarada”, „Ludzie i namiętności” i powieści „Bohater naszych czasów”. Jego najsłynniejsze wiersze to: „Żagiel”, „I smutek, i nuda”, „Żegnaj mi, Rosjo nieumyta”. Zginął w pojedynku 27 lipca 1841 roku. 1817 – Zmarł generał Tadeusz Kościuszko, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej z 1792 roku i wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, naczelnik insurekcji w 1794 roku. Został ranny w bitwie pod Maciejowicami i dostał się do niewoli, z której w 1796 oswobodził go car Paweł I. Ostatnie lata życia spędził we Francji i Szwajcarii. Autor broszury „Czy Polacy mogą wybić się na niepodległość”. Urodził się 4 lutego 1746 roku. 205 rocznica1822 – Urodził się Edmund Chojecki, pseudonim Charles Edmond, powieściopisarz, dramaturg, publicysta i tłumacz, przez większą część życia mieszkający we Francji. Był przedstawicielem narodowego romantyzmu. Propagował socjalizm utopijny i anarchizm. Współzałożyciel paryskiego dziennika „Le Temps”. Urodził się 1 grudnia 1899 roku. 200 rocznica1833 – Zmarł Michał Kleofas Ogiński, podskarbi wielki litewski, działacz emigracyjny, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej na Litwie, kompozytor. Autor walców, mazurków, polonezów, a zwłaszcza słynnego „Pożegnania ojczyzny”. Napisał „Listy o muzyce”. Od 2008 roku w Iwoniczu Zdroju organizowany jest Festiwal imienia Księcia Michała Kleofasa Ogińskiego, podczas którego wykonywane są zarówno utwory tego artysty, jak i współczesnych mu kompozytorów polskich. Urodził się 25 września 1765 roku. 1844 – Urodził się Fryderyk Nietzsche, niemiecki filozof, pisarz i poeta. Jego rozważania filozoficzne skupiały się wokół krytyki chrześcijaństwa oraz współczesnej autorowi kultury. Obdarzał szacunkiem wartości obecne w antycznej kulturze greckiej wraz z postulatem powrotu do niej. Jego filozofia pełna jest wieloznaczności i podatna na rozmaitość odczytań. Takie działanie Nietzschego było zamierzone, bo „fakty nie istnieją, tylko interpretacje”. Swoje koncepcje filozoficzne zawarł między innymi w pracach: „Tako rzecze Zaratustra”, „Poza dobrem i złem”, „Wola mocy” i „Zmierzch bożyszcz, czyli jak filozofuje się młotem”. Zmarł 25 sierpnia 1900 roku. 1861 – W Warszawie wojsko rosyjskie rozbiło demonstrację patriotyczną z okazji rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. 1880 – Urodził się Jan Nowak, geolog, paleontolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalista w zakresie tektoniki. Autor monografii: „Badania w zakresie głowonogów z górnej kredy w Polsce” oraz „Zarys tektoniki Polski”. Zmarł 18 lutego 1940 roku, po powrocie z niemieckiego obozu w Oranienburgu, do którego hitlerowcy wywieźli krakowskich profesorów. 1880 – Urodziła się Marie Stopes, szkocka paleobotaniczka, feministka i aktywistka. Poprzez edukację kobiet starała się zmienić ich postawę wobec seksu i antykoncepcji, co miało prowadzić do odpowiedzialnej kontroli urodzeń. Jej działalność wpłynęła na poglądy społeczeństwa na temat seksu małżeńskiego i funkcji, jaką spełnia kontrolowanie zajścia w ciążę. Zmarła 1 października 1958 roku. 1881 – Urodził się Tadeusz Kurcyusz, generał, szef sztabu Tajnej Armii Polskiej, przedstawiciel Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, od czerwca 1943 roku dowódca Narodowych Sił Zbrojnych. Odznaczony między innymi czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi i pośmiertnie – Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego. Zmarł 22 lub 23 kwietnia 1944 roku. 1885 – Urodził się Tadeusz Tempka, lekarz internista i hematolog, twórca polskiej szkoły hematologicznej. Pionier w badaniu cytologicznym szpiku kostnego, przy pomocy nakłucia mostka i biopsji śledziony. Zajmował się również niedokrwistością złośliwą. W 1949 roku założył Polskie Towarzystwo Hematologiczne. Autor podstawowego podręcznika hematologii „Choroby układu krwiotwórczego”. Zmarł 14 marca 1974 roku. 1894 – Urodził się Zygmunt Kaczyński, ksiądz, poseł na Sejm, dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie RP na uchodźstwie. W 1945 roku wrócił do Polski. Był założycielem i redaktorem „Tygodnika Warszawskiego”. Aresztowany przez władze komunistyczne i skazany na 10 lat pozbawienia wolności, zmarł 13 maja 1953 roku w więzieniu. 1900 – Urodziła się Jadwiga Chamiec, pisarka, autorka książek historycznych i słuchowisk radiowych dla dzieci i młodzieży: „Scherzo z tamtych lat”, „Baśka z ulicy Rybnej”, „Żaki krakowskie” i „Trójkolorowa kokarda”. Publikowała na łamach tygodników „Płomyk” i „Płomyczek”. Zmarła 30 października 1995 roku. 1905 – Urodziła się Hanna Mortkowicz-Olczakowa, poetka i pisarka żydowskiego pochodzenia. Autorka utworów dla dzieci i młodzieży: „Janusz Korczak”, „Niepotrzebne serca”, scenariuszu do filmu „Zagubione uczucia”. Była córką znanego księgarza i wydawcy Jakuba Mortkowicza. Zmarła 5 stycznia 1968 roku. 1908 – Urodził się John Kenneth Galbraith, amerykańsko-kanadyjski ekonomista, pisarz i dyplomata. Zwolennik interwencji państwa w procesy gospodarcze. Doradca ekonomiczny prezydentów USA od Franklina Delano Roosevelta po Billa Clintona. Za prezydentury Johna Fitzgeralda Kennedy’ego – ambasador Stanów Zjednoczonych w Indiach. Autor prawie 50 prac naukowych. Zmarł 29 kwietnia 2006 roku. 1911 – Ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Skaut”. Pierwszy numer miał 16 stron i kosztował 20 halerzy. Pismo było wydawane do 1939 z przerwami w latach 1915 i 1921-1922. Ukazywało się z dodatkami: „Leśny Duszek” oraz „Zuch”. Redaktorem naczelnym czasopisma był między innymi Kazimierz Wyrzykowski. Do „Skauta” pisywał Ignacy Kozielewski. We wrześniu 1912, w 23. numerze pisma, został opublikowany jego dziewięciozwrotkowy wiersz „Marsz skautów”, który po drobnych modyfikacjach i uzupełnieniu o refren stał się hymnem harcerskim. 1912 – Urodziła się Jadwiga Jędrzejowska, tenisistka, 65-krotna mistrzyni Polski. Odnosiła sukcesy w turniejach światowych, między innymi w 1936 roku zajmowała trzecią lokatę na światowych listach najlepszych tenisistów. Zmarła 28 lutego 1980 roku. 110 rocznica 1917 – W Vincennes we Francji rozstrzelano Matę Hari, tancerkę erotyczną podejrzaną o szpiegostwo rzecz Niemiec. Przypisano jej odpowiedzialność za śmierć tysięcy żołnierzy francuskich podczas I wojny światowej, choć nigdy tego nie udowodniono. Mata Hari była holenderską tancerką, która pod takim pseudonimem zdobyła sławę w Europie Zachodniej początku XX wieku. Pierwsza w Europie występowała na scenie niemal całkowicie nago. Naprawdę nazywała się Margaretha Geertruida McLeod. Urodziła się 7 sierpnia 1876 roku. 105 rocznica 1917 – Uroczyście mianowano członków Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego: arcybiskupa warszawskiego Aleksandra Kakowskiego, prezydenta Warszawy, księcia Zdzisława Lubomirskiego i honorowego prezesa Stronnictwa Polityki Realnej, hrabiego Józefa Ostrowskiego. Rada została utworzona 12 września 1917 roku przez władze niemieckie i austro-węgierskie, a swoją funkcję miała pełnić do czasu objęcia tronu przez króla lub regenta. 7 października 1918 roku Rada wydała manifest do narodu polskiego, który po 123 latach zaborów zapowiadał utworzenie wolnej Polski. 105 rocznica 1920 – Urodził się Henri Verneuil, francuski reżyser filmowy ormiańskiego pochodzenia. Autor obrazów: „Paris, Palace Hotel”, „Klan Sycylijczyków”, „Wróg publiczny nr 1”, „Strzelby dla San Sebastian”, „Złoto dla pazernych” i „Prezydent”. Zmarł 11 stycznia 2002 roku. 1920 – Urodził się Mario Puzo, amerykański pisarz włoskiego pochodzenia. Znany przede wszystkim z książek opisujących sycylijską mafię. Najsłynniejsza z nich – „Ojciec chrzestny” z 1969 roku – stała się podstawą scenariusza filmu nakręconego w 1972 przez Francisa Forda Coppolę, z Marlonem Brando i Alem Pacino w rolach głównych. Obraz zdobył trzy Oscary: dla najlepszego filmu, najlepszego aktora pierwszoplanowego i za scenariusz. Książka została sprzedana w nakładzie 25 milionów egzemplarzy i przetłumaczona na kilkadziesiąt języków. Puzo napisał również powieści: „Mroczna arena”, „Głupcy umierają” i „Sycylijczycy”. Zmarł 2 lipca 1999 roku. 1921 – Urodził się Hoimar von Ditfurth, niemiecki psychiatra i neurolog, popularyzator nauki, profesor na Uniwersytecie w Heidelbergu. Autor popularnonaukowych prac: „Duch nie spadł z nieba”, „Dzieci wszechświata” i „Na początku był wodór”. Dużą popularność zdobył dzięki programom popularnonaukowym w telewizji: „Eksperymenty z życiem” oraz „My i Kosmos”. Zmarł 1 listopada 1989 roku. 1922 – Zmarł Sydir Antonowycz Twerdochlib – ukraiński poeta, tłumacz i polityk, kandydat do sejmu Rzeczpospolitej Polskiej. Został zamordowany pod Lwowem przez Ukraińską Organizację Wojskową – ugrupowanie terrorystyczne działające w latach 1920 – 1933. Sydir Antonowycz Twerdochlib opublikował zbiór wierszy „W swiczadi plesa” oraz nowelę „Neskinczenyj archytwir” i inne. Przekładał także wiersze polskich poetów na język ukraiński i ukraińskich na język polski. Urodził się 9 maja 1886 roku. 100 rocznica 1926 – Urodził się Paul Michel Foucault, francuski historyk i filozof. Przedstawiciel poststrukturalizmu. Autor prac: „Słowa i rzeczy”, „Choroba umysłowa a osobowość”, „Historia seksualności”, „Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu” i „Wola wiedzy”. Na początku lat 80. Foucault aktywnie zaangażował się w pomoc dla Polski. Po wprowadzeniu stanu wojennego opublikował wraz z Pierre’em Bourdieu list protestacyjny „Les rendez-vous manqués” w „Liberation”, a następnie brał udział w wielu inicjatywach, mających na celu wspieranie polskiej opozycji. W 1982 roku Foucault przyjechał do Polski z konwojem żywności i pomocą medyczną zorganizowanym przez Lekarzy Świata, wyrażając poparcie dla ruchu społecznego „Solidarność”. Zmarł 25 czerwca 1984 roku. 1929 – Urodził się Witold Sobociński, operator filmowy. Początkowo pracował jako operator filmów dokumentalnych i oświatowych, dopiero w latach 60. zajął się pracą przy filmach fabularnych. Autor zdjęć między innymi do obrazów: „Dancing w kwaterze Hitlera”, „Trzecia część nocy”, „Wszystko na sprzedaż”, „Album polski”, „Ziemia obiecana”, „Wesele”, „Piraci” i „Wrota Europy”. Zmarł 19 listopada 2018 roku. 1938 – Zmarł Tadeusz Reger, publicysta, działacz socjalistyczny na Śląsku Cieszyńskim, prezes Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, poseł na Sejm II Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1935. Urodził się 12 kwietnia 1872 roku. 1939 – Zbiorowa egzekucja przeprowadzona przez Niemców w lesie koło wsi Bratian, położonej w pobliżu Nowego Miasta Lubawskiego. Zginęło blisko 150 przedstawicieli polskiej elity intelektualnej i politycznej z ziemi lubawskiej. Sprawcami mordu były oddziały Selbstschutz, paramilitarnej formacji złożonej z przedstawicieli niemieckiej mniejszości narodowej zamieszkującej terytorium II Rzeczypospolitej. 1941 – Na terenie Generalnego Gubernatorstwa rozporządzeniem Hansa Franka zakazano Żydom opuszczania wyznaczonych dzielnic żydowskich pod groźbą kary śmierci. Miesiąc później, w listopadzie, niemieckie władze policyjne wydały tak zwany rozkaz strzelania, który upoważniał funkcjonariuszy policji do zabijania bez sądu Żydów przebywających bez zezwolenia poza granicami getta, w tym kobiet i dzieci. 1941 – Zmarł Władysław Abraham, prawnik, historyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Zajmował się historią prawa kanonicznego i polskiego oraz historią Kościoła. Jego zasługą było zorganizowanie badań w archiwum watykańskim nad źródłami związanymi z Polską. Brał udział w pracach komisji ministerialnej, przygotowującej projekt konkordatu między Polską a Watykanem. Współtworzył polskie prawo małżeńskie. Urodził się 10 października 1860 roku. 1941 – Został aresztowany Hotsumi Ozaki, japoński dziennikarz, komunista i informator radzieckiego szpiega Richarda Sorgego, którego aresztowano 18 października. Jedyny Japończyk, który został powieszony za zdradę stanu przez japoński rząd podczas II wojny światowej. Dzięki Ozakiemu we wrześniu 1941 roku wywiad sowiecki dowiedział się, że Japonia nie zamierza atakować rosyjskiego Dalekiego Wschodu, a zamiast tego zamierza rozpocząć wojnę z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi. Zwolniony z konieczności prowadzenia wojny na dwa fronty Stalin przeniósł pilnie potrzebne dywizje syberyjskie pod Moskwę, do obrony przed Niemcami. 1942 – Na Wydmach Łuże w Puszczy Kampinoskiej Niemcy rozstrzelali 39 więźniów z Pawiaka, jako odwet za przeprowadzoną przez Armię Krajową akcję dywersyjną, w trakcie której wysadzono tory kolejowe używane przez Niemców. Była to pierwsza z trzech egzekucji przeprowadzonych przez Niemców w tym miejscu. W sumie zamordowano tam 85 osób. 80 rocznica1942 – Zlikwidowano getto żydowskie w Krośniewicach w województwie łódzkim, a jego mieszkańców wywieziono do niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem i tam zamordowano. Getto o powierzchni zaledwie hektara zostało utworzone przez administrację niemiecką 10 maja 1940 roku. Stłoczono tam ponad 1100 Żydów z miasta i okolic. 80 rocznica1942 – Zginął w obozie koncentracyjnym Dachau ksiądz komandor podporucznik Władysław Miegoń, kapelan Marynarki Wojennej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej. Został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1999 roku. Urodził się 30 września 1892 roku. 80 rocznica1944 – Ukazał się pierwszy numer dziennika „Życie Warszawy”. Gazeta miała cztery strony i wydawana było na warszawskiej Pradze. Redakcja mieściła się przy ulicy Wileńskiej, w gmachu Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych. Pierwszy numer został wydrukowany w nakładzie tysiąca pięciuset egzemplarzy. 1944 – W Lublinie odbyło się walne zgromadzenie członków-założycieli Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. Referat o celach i zadaniach wydawnictwa wygłosił Stefan Żółkiewski. Wyłoniono komisję statutową. Tydzień później odbyła się druga część walnego zgromadzenia członków założycieli. Zatwierdzono statut oraz wybrano członków Rady Nadzorczej i ich zastępców. 1944 – Urodził się David Trimble, północnoirlandzki polityk, prawnik, współtwórca północnoirlandzkiego porozumienia pokojowego, tak zwanego Belfast Agreement. W 1998 roku, wspólnie z Johnem Humem z Socjaldemokratycznej Partii Pracy, otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. 1946 – Popełnił samobójstwo w więzieniu Hermann Göring, marszałek, jeden z głównych przywódców III Rzeszy. Był jedną z najważniejszych osób, które umożliwiły zbudowanie potęgi Adolfa Hitlera. Inicjator utworzenia obozów koncentracyjnych w Niemczech, naczelny dowódca lotnictwa wojskowego. Główny odpowiedzialny za bombardowania w czasie II wojny miast i ludności cywilnej. Został skazany na karę śmierci przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze. Dzień przed wykonaniem wyroku popełnił samobójstwo. Więzienne listy Göringa opublikowane w 1989 roku wskazują, że kapsułkę z trucizną dostarczyła mu osoba z personelu więzienia. Urodził się 12 stycznia 1893 roku. 1946 – Urodził się Richard Lynn Carpenter, amerykański muzyk, kompozytor, pianista, piosenkarz, aranżer. Wspólnie z siostrą Karen Carpenter założył duet muzyczny The Carpenters, niezwykle popularny w latach siedemdziesiątych XX wieku, szczególnie w USA i Japonii. W roku 1987 wydał swój solowy album „Time”, w którego nagraniu uczestniczyły również Dusty Springfield i Dionne Warwick. 1948 – Urodził się Chris de Burgh, irlandzki piosenkarz i kompozytor. Popularność zdobył między innymi dzięki utworom „High on emotion” i ”The lady in red”. Mieszka w Irlandii, ma trójkę dzieci, jego najstarsza córka Rosanna Davison została Miss Świata w 2003 roku. Ostatnią płytę – „The Legend of Robin Hood” – wydał w 2021 roku. 1949 – W Warszawie zakończył się IV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina. Pierwszą nagrodę ex aequo z reprezentantką ZSRS Bellą Dawidowicz zdobyła Halina Czerny-Stefańska. Nagrodę Polskiego Radia zdobył Zbigniew Szymonowicz. Ponieważ gmach Filharmonii Warszawskiej był zniszczony po wojnie, przesłuchania odbywały się w budynku Teatru „Roma”, jedynej ocalonej sali koncertowej w Warszawie. W związku z setną rocznicą śmierci Fryderyka Chopina rok 1949 został ogłoszony Rokiem Chopinowskim 1950 – Zmarła Misia Sert, polsko-francuska protektorka artystów. Jej dom w Paryżu był miejscem spotkań wybitnych artystów, jak: Henri de Loulouse-Lautrec, Pierre-Auguste Renoir, Pierre Bonnard, Marcel Proust czy Pablo Picasso. Uwieczniona w literaturze i malarstwie, muza artystów, natchnienie poetów. Była córką rzeźbiarza Cypriana Godebskiego. Urodziła się 30 marca 1872 roku. 1952 – Przed Najwyższym Sądem Wojskowym w Warszawie stanęło czterech oficerów lotnictwa, z których trzech walczyło w czasie II wojny światowej w bitwie o Wielką Brytanię. Wszyscy oskarżeni zostali o działalność konspiracyjno-szpiegowską i skazani 18 października 1952 roku na karę śmierci. Byli to: podpułkownik Zygmunt Sokołowski, podpułkownik Roman Rypson, major Konstanty Sabiłło i major Roman Kurkiewicz. Wyroki na Rypsonie i Sokołowskim wykonano w 1953 roku, Kurkiewiczowi Rada Państwa w 1954 zamieniła karę śmierci na dożywocie, Sabiłło skazany na 15 lat więzienia zmarł kilka miesięcy po opuszczeniu zakładu karnego po uchyleniu wyroku. Najwyższy Sąd Wojskowy w 1956 roku uchylił wyroki wydane w sprawie oficerów i umorzył postępowanie wobec nich z powodu „niedostatecznych dowodów do stwierdzenia winy”. 70 rocznica 1955 – Urodziła się Ewa Błaszczyk, aktorka teatralna i filmowa, piosenkarka i pieśniarka. Grała między innymi w obrazach: „Godzina „W”, „Rośliny trujące”, a także w serialu telewizyjnym „Zmiennicy”. W 2002 roku razem z księdzem Wojciechem Drozdowiczem założyła Fundację „Akogo?”, która zbudowała Klinikę Neurorehabilitacyjną „Budzik” przy Centrum Zdrowia Dziecka. W 2014 roku została odznaczona srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2017 roku medalem „Milito Pro Christo”.1959 – W Monachium został zamordowany przez sowieckie KGB Stepan Bandera, ukraiński polityk niepodległościowy o skrajnie nacjonalistycznych poglądach, jeden z przywódców Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, od 1940 roku przywódca frakcji banderowskiej Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Internowany przez Niemców w latach 1941-1945. Po II wojnie światowej przebywał na emigracji. Urodził się 1 stycznia 1909 roku. 1959 – Osiem osób zginęło w zderzeniu nad Hardinsburgiem w stanie Kentucky w USA transponującego dwie bomby atomowe bombowca Boeing B-52 Stratofortress z samolotem-cysterną. Obie bomby znajdujące się w B-52 zostały odnalezione w rozbitym samolocie – według źródeł wojskowych – w stanie nienaruszonym, choć potwierdzono, że jedna z nich była częściowo nadpalona. Nie doszło do skażenia radioaktywnego. 1964 – Zmarł Cole Porter, amerykański kompozytor muzyki rozrywkowej, twórca 25 musicali, między innymi „Kiss Me, Kate” i „Can-Can”, a także muzyki filmowej oraz licznych piosenek. Jeden z największych kompozytorów amerykańskich. Ceniony za eleganckie i wyrafinowane melodie oraz błyskotliwe teksty. Urodził się 9 czerwca 1891 roku. 1970 – Otwarto warszawskie kino „Relax”. Powstało według projektu Jakuba Wacławka. Nazwę wybrali warszawiacy w plebiscycie dziennika „Express Wieczorny”. Pierwszym wyświetlonym filmem było radzieckie „Wyzwolenie”. Kino działało do 2006 roku. 1976 – Zmarł Zygmunt Bończa-Tomaszewski, aktor, reżyser. Współpracował między innymi z teatrami: imienia Elizy Orzeszkowej w Grodnie, na Pohulance w Wilnie, Ateneum i Polskim w Warszawie. Zagrał w filmach: „Sublokator” i „Die Rolle”. Urodził się 16 stycznia 1905 roku. 1977 – Centrum Zdrowia Dziecka w Międzylesiu przyjęło pierwszych 40 pacjentów. W ciągu pięciu lat działalności w szpitalu leczono niemal 145 tysięcy dzieci. Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” jest jednym z największych specjalistycznych szpitali pediatrycznych w Polsce. Ideą jego budowy było upamiętnienie męczeńskiej śmierci dzieci na przestrzeni historii Polski. Placówka przyjmuje do leczenia dzieci z całej Polski. Od 1995 roku szpital ma status jednostki badawczo-rozwojowej. 45 rocznica1979 – Premiera filmu „Aria dla atlety” w reżyserii Filipa Bajona. Opowieść o losach głównego bohatera Władysława Góralewicza została zainspirowana biografią zapaśnika Zbigniewa Cyganiewicza i jego wspomnieniami „Na ringach całego świata”. Główne role zagrali: Krzysztof Majchrzak, Pola Raksa i Bogusz Bilewski. 1981 – Z taśmy montażowej Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej zjechał milionowy Fiat 126p, potocznie zwany „maluchem”. Nastąpiło to po ośmiu latach i czterech miesiącach od chwili rozpoczęcia jego produkcji w naszym kraju. Od 1975 był produkowany również w Tychach. Wyprodukowano łącznie ponad 4,5 miliona egzemplarzy Fiata 126. Na eksport trafiło prawie 900 tysięcy pojazdów tej marki. Fiat 126 uznawany jest za samochód, który zmotoryzował polskie społeczeństwo – był najtańszym autem dostępnym na polskim rynku. Przez wiele lat był jednym z najczęściej spotykanych pojazdów na drogach w Polsce. 1989 – Zmarł Michał Rola-Żymierski, generał brygady Wojska Polskiego, ostatni marszałek Polski. Podczas I wojny światowej – w Legionach, podczas II wojny – współorganizator i naczelny dowódca Gwardii Ludowej, a później – Armii Ludowej. Naczelny Dowódca Wojska Polskiego i Minister Obrony Narodowej, przewodniczący Państwowej Komisji Bezpieczeństwa. W okresie stalinizmu współodpowiedzialny za użycie wojska do pacyfikacji społeczeństwa, prześladowania żołnierzy Armii Krajowej i żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego, wcześniej służących w Armii Krajowej lub Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie oraz cywilów skazywanych z powodów klasowych, etnicznych lub politycznych na kary więzienia lub śmierć. Urodził się 4 września 1890 roku. 1993 – Nelson Mandela i prezydent RPA Frederik Willem de Klerk zostali laureatami Pokojowej Nagrody Nobla. Obaj politycy – choć każdy w inny sposób – działali na rzecz zniesienia segregacji rasowej w Republice Południowej Afryki. Frederik Willem de Klerk, jako pierwszy biały polityk partii rządzącej, publicznie wypowiedział się przeciwko apartheidowi w 1988 roku. Sprawując urząd prezydenta podjął decyzję o uwolnieniu działaczy – więźniów politycznych – w tym Nelsona Mandeli, który wkrótce został pierwszym czarnoskórym prezydentem RPA. 1997 – Wystartowała bezzałogowa sonda Cassini-Huygens, która weszła na orbitę Saturna w lipcu 2004 roku, stając się tym samym pierwszym sztucznym satelitą tej planety. Misja miała na celu zbadanie Saturna oraz jego księżyców. Po zakończeniu w połowie 2008 roku głównej misji została ona dwukrotnie przedłużona. Sonda ostatecznie zakończyła swoją misję i istnienie 15 września 2017 roku, kiedy to spłonęła w atmosferze Saturna. Jej zniszczenie zostało zaprogramowane, aby nie rozbiła się o jeden z licznych księżyców planety. Dzięki misji poznano wygląd powierzchni największego z nich – Tytana i zbadano jego atmosferę, odkryto istnienie czynnych gejzerów na powierzchni Enceladusa. Bliżej poznano też strukturę pierścieni Saturna i ich związki z księżycami planety. 25 rocznica1997 – Brytyjski kierowca Andy Green został pierwszym człowiekiem, któremu udało się przekroczyć barierę dźwięku na lądzie. Dokonał tego w samochodzie z napędem odrzutowym. Auto osiągnęło na pustyni w Newadzie prędkość niemal 1228 kilometrów na godzinę. 25 rocznica2000 – Zmarł Konrad Bloch, amerykański biochemik pochodzenia niemieckiego. Prowadził badania nad metabolizmem cholesterolu, aminokwasów i lipidów. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny, w 1964 roku, za badania nad zwalczaniem i zapobieganiem miażdżycy, w szczególności za odkrycie przebiegu syntezy cholesterolu w organizmie ludzkim. Urodził się 21 stycznia 1912 roku w Nysie. 2001 – Zmarła Krystyna Dobrowolska, pisarka, reżyserka, scenarzystka. Autorka sztuk scenicznych: „Mgła”, „Rodzinny dom”, opowiadań: „Figielek”, „Czarny kot”, „Pani Natalia”, a także słuchowisk radiowych – „Drobiazgi” i „Jesienny dom”. Twórczyni filmów animowanych, jak: „Figurynki z saskiej porcelany”, „Kocmołuszek”, „Letni koncert”, a także – dokumentalnych: „I taka jest Warszawa” i „Zamki polskie”. Urodziła się 14 września 1918 roku. 2003 – Chiny wystrzeliły na okołoziemską orbitę swój pierwszy statek kosmiczny Shenzhou 5, z Yanng Liwei – pierwszym chińskim kosmonautą na pokładzie. Shenzhou 5 w ciągu 21 godzin i 23 minut okrążył Ziemię 14 razy, po czym bezpiecznie wylądował. 2004 – Premiera filmu „Wesele” w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego. Film przedstawia wesele córki małomiasteczkowego przedsiębiorcy, które niezwykły zbieg wypadków zmienia w katastrofę. Stanowi satyrę na polską mentalność, a także ukazuje szereg ludzkich wad i przywar, z chciwością na czele. Główne role grają: Marian Dziędziel, Tamara Arciuch i Bartłomiej Topa. 2006 – Ostatni seans filmowy w warszawskim kinie „Relax” przy pasażu Wiecha w Śródmieściu. Kino powstało w drugiej połowie lat 60., według projektu Jakuba Wacławka. Miało 650 miejsc i amfiteatralną widownię z ekranem o długości 19 metrów. Nazwę kina wybrali warszawiacy w plebiscycie dziennika „Express Wieczorny”. Pierwszym wyświetlonym filmem było radzieckie „Wyzwolenie”. 2007 – W nocy z 15 na 16 października zmarł Jerzy Markuszewski, reżyser teatralny, twórca i główny animator Studenckiego Teatru Satyryków, działacz opozycji demokratycznej, współpracownik Komitetu Obrony Robotników i podziemnej „Solidarności”. Autor scenariuszy do filmów: „Bardzo starzy oboje”, „Przybłęda”, „Niebo bez słońca”. Urodził się 16 grudnia 1930 roku. 15 rocznica2008 – Zmarł Anatol Potemkowski, pisarz i satyryk. Pisał między innymi w „Szpilkach”, gdzie prowadził stały felieton „Dziennik zażaleń” pod pseudonimem „Megan”. Współpracował z kabaretami Szpak i Dudek. Był autorem powieści „Wszystkie pieniądze świata”, która stała się kanwą serialu zrealizowanego w 1999 roku. Podczas okupacji Anatol Potemkowski był więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Mauthausen. Urodził się 9 kwietnia 1921 roku. 2011 – W Moskwie odsłonięto pierwszy w Rosji pomnik Jana Pawła II. Wykonany z brązu monument przedstawiający papieża-Polaka stanął w atrium Wszechrosyjskiej Państwowej Biblioteki Literatury Obcej. 2012 – Zmarł Norodom Sihanouk, król Kambodży, panował w latach 1941 -1955 oraz 1993 – 2004, ponadto był głową państwa – prezydentem, przewodniczącym Najwyższej Rady Narodowej – w latach 1960 -1970, 1975 -1976 i 1991 -1993. Urodził się 31 października 1922 roku. 10 rocznica2014 – Zmarł Włodzimierz Lech Puchnowski, akordeonista, pedagog i działacz społeczny, nazywany „twórcą polskiej akordeonistyki”. Założyciel i prezes Stowarzyszenia Akordeonistów Polskich. Twórca Warszawskiego Kwintetu Akordeonowego. Pełnił funkcję prorektora Akademii Muzycznej imienia Fryderyka Chopina w Warszawie w latach 1981-1984, a od 1979 do 2001 roku był kierownikiem zakładu i międzyuczelnianej katedry akordeonistyki. Urodził się 28 lutego 1932 roku. 2016 – Zmarł Marian Machura, organista, kompozytor muzyki sakralnej, wykładowca akademicki. Dwukrotnie akompaniował do mszy odprawianych przez Jana Pawła II na krakowskich Błoniach, podczas pierwszej i drugiej papieskiej pielgrzymki do Polski. Był założycielem Regionalnego Zespół Pieśni i Tańca „Tyniec”, dla potrzeb którego zbierał i opracowywał melodie ludowe. Urodził się 14 sierpnia 1933 roku. 2017 – Zmarł Jerzy Wysokiński, dziennikarz i wydawca, w latach 1991-1992 – prezes PAP powołany na tę funkcję przez premiera Tadeusza Mazowieckiego. Urodził się 12 lipca 1932 roku. 5 rocznica 2018 – Zmarł Paul Gardner Allen, amerykański przedsiębiorca oraz filantrop, który razem z Billem Gatesem założył korporację Microsoft. Jeden z najbogatszych ludzi na świecie. „Forbes” uznał go w 2004 roku za piątego pod względem majątku na świecie. Paul Allen posiadał 21 miliardów dolarów, w tym pięć miliardów w akcjach korporacji Microsoft. Urodził się 21 stycznia 1953 roku. 2019 – Zmarła Halina Tomaszewska-Lenkiewicz, mistrzyni sportu, siatkarka. Wielokrotnie była mistrzynią Polski. Dwukrotnie zdobyła brązowy medal mistrzostw świata, w 1956 i 1972 roku, miała także wiele innych sukcesów z drużyną polskich siatkarek. W reprezentacji Polski zagrała w 141 spotkaniach, w tym 122 oficjalnych. W 1993 otrzymała wyróżnienie fair play Polskiego Komitetu Olimpijskiego za całokształt kariery sportowej. Urodziła się 30 sierpnia 1929 roku. 2020 – Zmarł Gordon Haskell, angielski muzyk, kompozytor i wokalista. Znany z występów w zespole The Fleur de Lys, a następnie w supergrupie muzycznej King Crimson, w której był wokalistą oraz grał na gitarze basowej. Nagrał z nią dwa albumy: „In The Wake Of Poseidon” w 1970 roku oraz „Lizard” w 1971. Po latach odejście z King Crimson określił najłatwiejszą decyzją w swoim życiu. W 2005 w duecie z Katarzyną Skrzynecką nagrał singel „All in the Scheme of Things” promujący album „Koa”. Urodził się 27 kwietnia 1946 roku. 2021 – Zmarł Paweł Nowisz, aktor filmowy, telewizyjny i teatralny. Wystąpił dwukrotnie w roli Władysława Gomułki w filmie Jana Kidawy Błońskiego „Różyczka” i w Teatrze Telewizji, w spektaklu „Prymas w Komańczy” oraz w innych filmach, a także w serialach „Prawo Agaty”, „Barwy szczęścia” czy „Blondynka”. Urodził się 15 stycznia 1940 roku. 1 rocznica15 października – Międzynarodowy Dzień Białej Laski, dzień osób niewidomych, obchodzony od 1964 roku.15 października – Międzynarodowy Dzień Kobiet Wiejskich, ustanowiony przez ONZ, w 2007 roku. 15 października – Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi.15 października – Dzień Dziecka Utraconego. 15 października – Święto Wojsk Radiotechnicznych.15 października – Światowy Dzień Owoców i Warzyw. Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/B.Falkowska/dok./w Siekaj