09.02 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja9 lutego40. dzień rokuSłońce w znaku Wodnika wzeszło o godzinie 7.04, zajdzie o 16.37. Dzień będzie trwał 9 godzin i 33 minuty.Imieniny obchodzą: Apolonia, Cyryl, Eryka i Marian. Kalendarium historyczne:1321 – Sąd papieski obradujący w Inowrocławiu, a następnie w Brześciu Kujawskim, wydał wyrok nakazujący Krzyżakom zwrot Polsce Pomorza Gdańskiego oraz zapłatę znacznego odszkodowania. Zakon krzyżacki nie uznał wyroku i uzyskał jego zawieszenie w kurii papieskiej w Awinionie. 1839 – Urodził się Władysław Bogusławski, krytyk literacki, muzyczny i teatralny, nowelista, tłumacz. Uczestnik powstania styczniowego, po upadku którego zesłany został na Syberię. Do Polski wrócił w 1869 roku. Pisał dla „Kuriera Warszawskiego”, „Gazety Polskiej” i „Tygodnika Ilustrowanego”. Prezes Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy. Należał do najwybitniejszych krytyków polskich swoich czasów. Wnuk Wojciecha – ojca teatru polskiego. Zmarł 18 marca 1909 roku. 1895 – Urodził się Zdzisław Jahnke, skrzypek, pedagog, kameralista, dyrygent i działacz społeczny. W 1920 roku założył Kwartet Polski, który przyczynił się znacznie do rozkwitu polskiej kameralistyki w okresie międzywojennym. Już przed wojną podjął pracę pedagogiczną, którą kontynuował również po 1945 roku. Od 1976 organizowany jest w Poznaniu Ogólnopolski Konkurs Skrzypków jego imienia. Zmarł 7 sierpnia 1972 roku. 130. rocznica1904 – W nocy z 8 na 9 lutego rozpoczęła się wojna rosyjsko-japońska. Japońskie niszczyciele admirała Heihachirō Togo przeprowadziły atak torpedowy na rosyjskie okręty, kotwiczące na zewnętrznej redzie Port Artur w Chinach. Następnego dnia do walki włączyły się japońskie siły główne. liczące sześć pancerników i dziewięć krążowników. Po stronie rosyjskiej ogniem odpowiedziały nieuszkodzone cztery pancerniki, pięć krążowników i artyleria nabrzeżna. Nie osiągając powodzenia, Togo zarządził odwrót. Choć bitwa morska pod Port Artur nie została rozstrzygnięta, to sukcesem było sparaliżowanie rosyjskiej floty i umożliwienie lądowania wojsk generała Kuroki pod Chemulpo w Korei. Po serii zwycięstw w bitwach lądowych, między innymi pod Liaoliang i Mukdenem, zdobyciu po niemal rocznym oblężeniu Port Artur, a także triumfie w bitwie morskiej pod Cuszimą, wojna dobiegła końca we wrześniu 1905 roku. Zwycięstwo Japonii przyczyniło się do wzrostu znaczenia tego kraju i rozpoczęcia ekspansji w Chinach. Z kolei klęski Rosji doprowadziły do wybuchu rewolucji w 1905 roku. 1905 – Urodził się Bronisław Przyłuski, pisarz i poeta, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku, jeniec wojenny i oficer II Korpusu we Włoszech, redaktor londyńskiego „Pamiętnika Literackiego”. Autor sztuk teatralnych: „Hiob” i „Pastorałka małoszowska”, a także zbiorów poezji: „Strofy o malarstwie”, „Listy z pustego domu”, „Akord” i „Obrona mgieł”. Od 1949 roku przebywał w Anglii. Zmarł 11 kwietnia 1980 roku w Londynie. 120. rocznica1905 – W Sosnowcu przed bramą Huty Katarzyna żołnierze rosyjscy otworzyli ogień do manifestujących robotników miejscowych zakładów pracy. Zginęło 40 osób, około 150 zostało rannych. Protest był częścią walk podczas rewolucji 1905 roku na obszarze Królestwa Polskiego. Spontaniczne strajki i walki trwały w polskich ośrodkach przemysłowych oraz na wsi od 1905 do 1907. 120. rocznica1910 – Urodził się Jacques Monod, francuski biochemik, profesor Sorbony, członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie i innych narodowych akademii nauk. Laureat Nagrody Nobla w 1965 roku, w dziedzinie medycyny, za odkrycie mechanizmów genetycznej kontroli działania komórek, wspólnie z Françoisem Jacobem i André Michelem Lwoffem. Zmarł 31 maja 1976 roku. 115. rocznica1913 – Urodził się Adam Ochocki, dziennikarz, pisarz, satyryk, przez wiele lat redaktor łódzkiego czasopisma „Karuzela”. Autor zbiorów satyrycznych: „Skąd my się znamy?”, „To ci kwiatki!” i „Reporter przed konfesjonałem…”, a także scenariuszy do filmów animowanych, między innymi do „Zaczarowanego ołówka”. W 1956 roku był sprawozdawcą sportowym z igrzysk olimpijskich w Melbourne. Zmarł 11 grudnia 1991 roku. 1913 – Nad wybrzeżem atlantyckim obu Ameryk przeleciał tak zwany meteor muskający atmosferę. Jest to meteor, który przelatuje przez ziemską atmosferę, lecz nie spala się w niej ani nie ulega rozpadowi, a następnie wraca w przestrzeń kosmiczną. Do tej pory odnotowano pięć takich zjawisk, ostatnie w 1990 roku. 1929 – W niemieckim wówczas Olecku zanotowano najniższą w historii temperaturę na dzisiejszych ziemiach polskich – -42,2 stopnia Celsjusza. 1940 – W nocy z 9 na 10 lutego władze Związku Sowieckiego przeprowadziły pierwszą z czterech masowych deportacji obywateli Polski. Objęła około 140 tysięcy osób. Wśród nich najwięcej było Polaków – około 80 procent. Pozostali to Ukraińcy i Białorusini. Wywieziono ich do północnych obwodów Rosji, na Syberię i do Kazachstanu. Tam masowo umierali z głodu, chorób i nieludzkiej pracy. 85. rocznica1940 – Urodził się John Maxwell Coetzee, południowoafrykański pisarz, profesor literatury angielskiej Uniwersytetu Kapsztadzkiego. Autor prozy psychologicznej inspirowanej egzystencjalizmem i prozą poetycką. Laureat Literackiej Nagrody Nobla w 2003 roku, za prozę cechującą się „analityczną błyskotliwością i wymownymi dialogami”. Dwukrotnie uhonorowany Nagrodą Bookera – za „Życie i czasy Michaela K.” w 1983 roku oraz „Hańbę” w 1999. 85. rocznica 1941 – Urodził się Kazimierz Kaczor, popularny aktor teatralny i filmowy. Był związany z Teatrem Współczesnym w Warszawie, obecnie należy do zespołu artystycznego Teatru Powszechnego imienia Zygmunta Hübnera. Występował w kabarecie „Pod Egidą”. Grał w filmach: „Człowiek z żelaza”, „Ziemia obiecana”, „Awantura o Basię”, „Popiełuszko. Wolność jest w nas”, a także w serialach telewizyjnych: „Polskie drogi”, „Jan Serce” i „Złotopolscy”. 1943 – We wsi Parośla w powiecie Sarny na Wołyniu oddział UPA Hryhorija Perehijniaka „Dowbeszki-Korobki” wymordował polskich mieszkańców. Zginęło ponad 150 osób. Wieś Parośla przestała istnieć. Zbrodnia ta była pierwszym masowym mordem UPA i uważana jest za początek rzezi wołyńskiej. 1945 – W Elblągu został aresztowany przez NKWD Aleksandr Sołżenicyn, wówczas kapitan artylerii Armii Czerwonej. Rosyjski pisarz w swych dziełach, między innymi w najsłynniejszym „Archipelagu Gułag”, zawarł własne doświadczenia i obserwacje z czasów, gdy przebywał w obozach pracy. W 1970 roku otrzymał literacką nagrodę Nobla. Aleksandr Sołżenicyn został zatrzymany, bo NKWD przechwyciło jego list do przyjaciela, w którym krytykował metody prowadzenia wojny przez ZSRR i rolę, jaką odgrywał w niej Józef Stalina. 80. rocznica1945 – Urodziła się Mia Farrow, amerykańska aktorka, odtwórczyni ról między innymi w filmach: „Dziecko Rosemary”, „Purpurowa róża z Kairu”, „Mężowie i żony”, „Hannah i jej siostry”, „Omen” i „Zelig”. Zaangażowana w działalność społeczną, między innymi jako ambasadorka dobrej woli UNICEF. Była jedną ze 100 najbardziej wpływowych osób na świecie w 2008 roku według tygodnika „Time”. 80. rocznica1950 – Urodził się Jerzy Piotrowski, perkusista jazz-rockowy, wielokrotny laureat plebiscytu czasopisma „Jazz Forum” na najlepszego perkusistę rockowego, członek zespołów – Silesian Blues Band, SBB, Kombi, Dżem oraz grup Irka Dudka i Martyny Jakubowicz. Autor podręcznika „Szkoła na perkusję”. 75. rocznica1958 – Urodził się Henryk Sawka, rysownik i satyryk. Jego rysunki publikowały między innymi: „Szpilki”, „Gazeta Krakowska”, „Dziennik Polski”, „Rzeczpospolita” i „Wprost”. Wydał kilka książek ze swoimi pracami: „Boże toś Polskę!”, „Wprost od Sawki”, „Sawka większy niż życie”, „Sceny życia małżeńskiego”. 1970 – W Warszawie rozpoczął się proces tak zwanych taterników, grupy osób oskarżonych przez władze komunistyczne o przekazywanie do paryskiej „Kultury” dokumentów dotyczących Marca’68 oraz przemycanie przez Tatry do Polski wydawnictw emigracyjnych. Pięć osób skazano na kary od trzech do 4,5 roku więzienia, później wyroki obniżono, a skazanych opozycjonistów ostatecznie objęła amnestia. 55. rocznica1991 – Na Litwie odbyło się referendum niepodległościowe. Miesiąc późnej – 11 marca 1990 roku – Litwa ogłosiła deklarację niepodległości, na co zbrojnie zareagował Związek Radziecki, wyprowadzając na ulice Wilna czołgi. W 1992 odbyły się pierwsze wolne wybory do Sejmu Republiki Litewskiej. W 1991 roku Litwa została członkiem ONZ, w 2004 członkiem NATO i Unii Europejskiej. 1996 – W Instytucie Badań Ciężkich Jonów w niemieckim Darmstadt po raz pierwszy uzyskano copernicium – pierwiastek chemiczny o największej zaobserwowanej liczbie atomowej. Nazwa pierwiastka została oficjalnie zatwierdzona 19 lutego 2010 roku i pochodzi od nazwiska astronoma Mikołaja Kopernika. Polska nazwa pierwiastka ustalona przez Polskie Towarzystwo Chemiczne brzmi „kopernik”. 1999 – Zmarł profesor Aleksander Gieysztor, historyk, jeden z najwybitniejszych polskich naukowców drugiej połowy XX wieku. Pierwszy, długoletni dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie, związany od początku z jego odbudową, a wcześniej z pracami badawczymi. Był jednym z założycieli Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku, do końca życia prowadził tam wykłady. W 2002 roku szkole tej nadano imię Aleksandra Gieysztora. Odznaczony Orderem Orła Białego. Urodził się 17 lipca 1916 roku. 2002 – Zmarła księżniczka Małgorzata, młodsza siostra królowej brytyjskiej Elżbiety II. Pełniła między innymi honorowe funkcje wojskowe – komandora sił powietrznych i dowódcy Korpusu Pielęgniarskiego Armii Królewskiej imienia Królowej Aleksandry. W 1960 roku poślubiła znanego fotografa Antony’ego Armstronga-Jonesa, mianowanego przez królową Elżbietę Lordem Snowdon. Urodziła się 21 sierpnia 1930 roku. 2014 – Podczas Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Soczi Kamil Stoch zdobył złoty medal w konkursie skoków narciarskich na skoczni normalnej. To był pierwszy olimpijski medal tego zawodnika, który został drugim, po Wojciechu Fortunie, Polakiem, mistrzem olimpijskim w skokach narciarskich. 2015 – Zmarł Roman Frister, pisarz i dziennikarz pochodzenia żydowskiego, współpracownik Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa oraz BBC. Przeżył pobyt w niemieckich obozach koncentracyjnych Mauthausen, Auschwitz oraz marsz śmierci. Od 1957 roku przebywał na emigracji. Urodził się 17 stycznia 1928 roku. 10. rocznica2020 – Zmarła Zofia Grodecka, etnografka i muzealniczka, związana z Muzeum Etnograficznym w Poznaniu, żołnierka Armii Krajowej. W Powstaniu Warszawskim walczyła jako strzelec i łączniczka. Była ciężko ranna. Odznaczona między innymi Krzyżem Oficerskim Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi. Urodziła się 26 października 1926 roku. 5. rocznica2020 – Na wyspie Seymour u wybrzeży Półwyspu Antarktycznego odnotowano najwyższą w historii Antarktydy temperaturę powietrza +20,7 stopnia Celsjusza. 5. rocznica2022 – Zmarł Jerzy Józef Kruppé, pseudonim „Czajka”, powstaniec warszawski w szeregach Armii Krajowej, po wojnie archeolog i historyk. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizujący się w archeologii i kulturze materialnej późnego średniowiecza i czasów nowożytnych oraz archeologii średniowiecznej Polski. Kanclerz pierwszej kadencji kapituły Orderu Krzyża Niepodległości. Urodził się 9 listopada 1931 roku. 2024 – Zmarł Aleksander Fabisiak, aktor filmowy i teatralny. W latach 1967-2012 aktor Starego Teatru w Krakowie.Znany między innymi z roli prokuratora w filmie „Psy”. Pracował z takimi reżyserami, jak Andrzej Wajda czy Krzysztof Zanussi. Wystąpił między innymi w obrazach: „…Gdziekolwiek jesteś, panie prezydencie…”, „Bal na dworcu w Koluszkach”, „Śmierć jak kromka chleba”, „Młode wilki 1/2”, „Karol. Człowiek, który został papieżem”, „Teraz albo nigdy!”, „Powidoki”, a także w serialach – „Kryminalni”, Prawo Agaty”. Urodził się 8 września 1945 roku. 1. rocznica9 lutego – Ogólnopolski Dzień Etnografii, Etnologii i Antropologii Kulturowej.9 lutego – Międzynarodowy Dzień Pizzy.9 lutego – Międzynarodowy Dzień Dojeżdżania Rowerem do Pracy Zimą.9 lutego – Tydzień Wiedzy o Wrodzonych Wadach Serca, trwający od 7 do 14 lutego.9 lutego – Tydzień Małżeństwa, trwający od 7 do 14 lutego.Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/K.Koziełł/dok./w Siekaj