08.05 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja8 maja128. dzień rokuSłońce w znaku Byka wzeszło o 4.53, zajdzie o 20.12.Dzień będzie trwał 15 godzin i 19 minut. Imieniny obchodzą: Benedykt, Bonifacy, Dionizy, Ida, Izabela, Michał, Stanisław, Stanisława i Wiktor. Kalendarium historyczne: 1254 – Prawdopodobna data prawykonania hymnu „Gaude Mater Polonia” jako części nieszpornej rymowanego oficjum „Historia gloriosissimi Stanislai” Wincentego z Kielczy, napisanego na kanonizację Stanisława ze Szczepanowa. 1551 – Zmarła Barbara Radziwiłłówna, druga żona Zygmunta Augusta, polska królowa, wielka księżna litewska. Gdy król został wdowcem, zawarł potajemny ślub z Barbarą w 1547 roku, wywołując burzę wśród szlachty oraz sprzeciw Zygmunta Starego i Bony. Barbara Radziwiłłówna została koronowana w 1550 roku. Urodziła się 6 grudnia 1520 lub 1523 roku. 1739 – Urodził się Stanisław Trembecki, poeta okresu oświecenia, najwybitniejszy obok Ignacego Krasickiego i Adama Naruszewicza. Był stałym bywalcem obiadów czwartkowych, organizowanych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Napisał wiele wierszy politycznych, libertyńskich, jak: „Oda na ruinę zakonu jezuitów”, „Oda nie do druku”, oraz poematów opisowych, publicystyki, poematów refleksyjnych. Jest również autorem przekładów dzieł twórców francuskich, między innymi komedii Woltera „Syn marnotrawny”. Zmarł 12 grudnia 1812 roku. 1794 – Zginął stracony na gilotynie Antoine Lavoisier, francuski fizyk i chemik. Sformułował pierwszą wersję prawa zachowania masy, odkrył i nazwał tlen oraz wykazał, że jest on niezbędny przy spalaniu. Udowodnił nieprawdziwość teorii flogistonu i przyczynił się do zreformowania nomenklatury chemicznej. Jego praca „Elementarne zagadnienia chemii”, wydana w 1789 roku, jest uważana za pierwszy nowoczesny podręcznik chemii. Został stracony w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej jako wróg ludu. Urodził się 26 sierpnia1743 roku. 1828 – Urodził się Henri Dunant, szwajcarski filantrop, pierwszy laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1901 roku, wraz z Francuzem Frédericem Passy. Był inicjatorem utworzenia Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. W 1859 roku Henri Dunant przypadkowo znalazł się na pobojowisku pod Solferino we Włoszech i wstrząśnięty ogromem cierpienia rannych i umierających żołnierzy – udzielał im pomocy i wzywał do tego innych. Ideą założyciela Czerwonego Krzyża było niesienie wsparcia ofiarom konfliktów zbrojnych i zapobieganie eskalacji wojen. Zmarł 30 października 1910 roku. 1851 – (Niektóre źródła podają datę 21 maja 1851 roku.) Urodził się Stanisław Witkiewicz, malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki, ojciec Stanisława Ignacego Witkiewicza. Był twórcą stylu zakopiańskiego w architekturze i sztuce oraz jego popularyzatorem. Zafascynowany podhalańską sztuką ludową, stworzył teoretyczne podstawy tego stylu. Projektował liczne budowle, jak Kaplica w Jaszczurówce czy Dom pod Jedlami, a także wnętrza zakopiańskich willi, które wykonane przez miejscowych mistrzów można podziwiać do dziś. Jest autorem książki „Na przełęczy”, nazywanej „Ewangelią Tatr”. Zajmował się też malarstwem. Zmarł 5 września 1915 roku. 1855 – Zmarł Stanisław Janicki, matematyk, pedagog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, pisarz. W 1824 roku uzyskał doktorat z nauk technicznych za pracę „O machinach parowych” – pierwszą naukową, polską pracę o maszynach parowych. Urodził się 4 maja 1798 roku. 170. rocznica 1880 – Zmarł Gustaw Flaubert, francuski pisarz, przedstawiciel naturalizmu, jeden z największych mistrzów literatury francuskiej XIX wieku. Autor głośnych powieści: „Pani Bovary”, ”Salambo”, „Szkoła uczuć” i „Kuszenie św. Antoniego”. Pisał także nowele, wydane w Polsce pod wspólnym tytułem „Trzy opowieści”. Urodził się 12 grudnia 1821 roku. 145. rocznica1886 – Farmaceuta z Atlanty John Stith Pemberton opracował recepturę napoju orzeźwiającego, który nazwał Coca-Colą. Pemberton zmarł krótko po zarejestrowaniu firmy Coca-Cola Co. W pierwszym roku produkcji sprzedawano dziennie dziewięć szklanek, współcześnie średnio ponad miliard butelek. Receptura stanowi pilnie strzeżoną tajemnicę. 1903 – Zmarł Paul Gauguin, francuski malarz, przedstawiciel postimpresjonizmu. W 1891 roku w poszukiwaniu nietkniętej cywilizacją natury i obyczajowości wyjechał na wyspy Tahiti i Martynikę, gdzie pozostał do końca życia. Autor obrazów: „Biały koń”, „I złoto ich ciał”, „Pejzaż z pawiami”, „Kobiety z Tahiti”, „Skąd przybywamy? Kim jesteśmy? Dokąd idziemy?”. Urodził się 7 czerwca 1848 roku. 1905 – Urodził się Karol Borsuk, matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Nauk; specjalizował się w dziedzinie topologii, opublikował ponad 170 prac badawczych, autor podręczników akademickich, jeden z czołowych przedstawiciele warszawskiej szkoły matematycznej. Zmarł 24 stycznia 1982 roku. 120. rocznica1905 – Urodził się Piotr Biegański, architekt, pedagog, profesor Politechniki Warszawskiej, pracował nad odbudową i rekonstrukcją wielu zabytków architektury, głównie Warszawy, między innymi Teatru Wielkiego, Zamku Ujazdowskiego, a także Fromborka. Zmarł 12 stycznia 1986 roku. 120. rocznica1930 – Urodziła się Jolanta Klimowicz-Osmańczyk, dziennikarka, reportażystka, publicystka. Była żoną dziennikarza i publicysty Edmunda Jana Osmańczyka. Od grudnia 1957 do 1990 roku pracowała w Polskim Radiu, potem do 2007 roku współpracowała. W latach 1958-1959 przebywała w USA, od 1961 roku przez kilka lat wraz z mężem przebywała w Brazylii i Meksyku. Publikowała korespondencje i reportaże, głównie z Ameryki Łacińskiej. Zmarła 21 lutego 2017 roku. 95. rocznica 1933 – Stanisław Skarżyński w jednomiejscowym samolocie polskiej konstrukcji, RWD-5bis, jako pierwszy Polak przeleciał przez Ocean Atlantycki – z zachodniego wybrzeża Afryki – Saint Louis w Senegalu – do Maceió w Brazylii. Przelot trwał 20 godzin i 30 minut, z czego 17 godzin i 15 minut nad oceanem. W ten sposób – wynikiem 3 582 kilometrów – ustanowił międzynarodowy rekord odległości w klasie II samolotów turystycznych, o masie własnej do 450 kilogramów. Do legendy przeszedł fakt, iż Stanisław Skarżyński odbył lot w garniturze, a nie w kombinezonie pilota. Stanisław Jakub Skarżyński urodził się 1 maja 1899 w Warcie, a zginął 26 czerwca 1942 w walce z Niemcami nad Morzem Północnym. 1940 – Urodził się Ricky Nelson, amerykański piosenkarz, gitarzysta, kompozytor, autor tekstów i aktor. Był nominowany do Złotego Globu dla najbardziej obiecującego debiutanta za rolę Colorado Ryana w westernie Howarda Hawksa „Rio Bravo”. Zginął w katastrofie lotniczej 31 grudnia 1985 roku. W 1987 został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame. 85. rocznica1940 – Kampania norweska: w porcie Harstad wylądowała polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich pod dowództwem generała Zygmunta Bohusza-Szyszko, która wzięła udział w bitwie o Narwik. 28 maja wojska alianckie z udziałem Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich odbiły Niemcom Narwik – jedyny niezamarzający port na północy Norwegii. Był to pierwszy triumf aliantów w wojnie z III Rzeszą. Dla Polaków stanowił pierwszą zwycięską bitwę lądową od wojny obronnej 1939 roku, co miało duże znaczenie psychologiczne dla ludności w okupowanym kraju. Samodzielna Brygada została rozwiązana 21 sierpnia 1940, przy czym część żołnierzy weszła w skład 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. 85. rocznica 1943 – Stacjonujący w Puszczy Nalibockiej oddział sowieckiej partyzantki wymordował 128 polskich mieszkańców miejscowości Naliboki. Spalono kościół, szkołę, pocztę, remizę i część domów mieszkalnych, resztę osady ograbiono. Zginęło także kilku napastników. W sowieckich źródłach szacowano liczbę zabitych Polaków na 250 osób. 1945 – Niemiecki feldmarszałek Wilhelm Keitel podpisał w Berlinie kapitulację III Rzeszy, którą przyjął radziecki marszałek Żukow. Wprawdzie już poprzedniego dnia podobny dokument sygnował generał Alfred Jodl w kwaterze generała Dwighta Eisenhowera w Reims, jednak Rosjanie zażądali powtórzenia ceremonii w obecności dowódcy sił radzieckich, marszałka Georgija Żukowa, w Niemczech. 80. rocznica1953 – Polscy biskupi wystosowali list do rządu PRL, który przeszedł do historii pod nazwą „Non possumus”. Zawierał protest przeciwko szykanowaniu Kościoła i ingerencji w jego wewnętrzne sprawy. Biskupi opisali w nim przypadki naruszania przez władze porozumienia, zawartego w kwietniu 1950 roku między Episkopatem Polski a rządem. List stał się jedną z przyczyn aresztowania prymasa, kardynała Stefana Wyszyńskiego. Biskupi zaprotestowali przeciwko usuwaniu religii ze szkół, aresztowaniom duchownych i konfiskacie ziemi kościelnej. Szczególnie sprzeciwili się dekretowi z 9 lutego 1953 roku, zgodnie z którym władza państwowa miała mieć wpływ na obsadzanie stanowisk kościelnych, włącznie z urzędem biskupa.1955 – Zmarł Kazimierz Wajda, lwowianin, aktor radiowy i filmowy. Dzięki audycji radiowej „Wesoła Lwowska Fala ” stał się jedynym z najbardziej znanych artystów w przedwojennej Polsce. Był odtwórcą roli Szczepcia – jednego z lwowskich batiarów w filmach „Włóczęgi” i „Będzie lepiej”. Przed wojną był spikerem w rozgłośni lwowskiej Polskiego Radia. Po wojnie również pracował w Polskim Radiu, w dziale rozrywki, gdzie zajmował się transmisjami koncertów i występów cyrkowych. Napisał tekst piosenki „Walczyk murarski” z muzyką Władysława Szpilmana. Urodził się 3 grudnia 1905 roku. 70. rocznica1975 – Urodził się Enrique Iglesias, hiszpański piosenkarz, aktor i kompozytor, znany z przebojów “Si Tú Te Vas”, “Cosas del Amor” oraz “Experiencia Religiosa”. Ma na koncie między innymi 12 albumów studyjnych i role w trzech filmach. Syn hiszpańskiego piosenkarza Julio Iglesiasa. 50. rocznica1980 – Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła całkowite wytępienie ospy prawdziwej. 45. rocznica1990 – Zmarł Luigi Nono, włoski kompozytor, najwybitniejszy przedstawiciel muzyki dodekafonicznej we Włoszech, twórca ponad 60 dzieł, w tym opery „Intolleranza” oraz baletu „Czerwony płaszcz”. Urodził się 29 stycznia 1924 roku. 35. rocznica2006 – Zmarł Iain MacMillan, brytyjski fotograf, którego rozsławiło zdjęcie członków zespołu The Beatles przechodzących przez pasy na Abbey Road. Fotografia stała się ikoną stylu The Beatles, zdobi okładkę płyty „Abbey Road”. Iain MacMillan urodził się 20 października 1938 w Dundee. 2015 – Zmarła Klementyna Żurowska, historyk sztuki, mediewista, profesor nauk humanistycznych. Nauczyciel akademicki w katedrze sztuki średniowiecznej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka publikacji naukowych, licznych opracowań i recenzji. W 2014 roku wydała pamiętniki „Z Leszczkowa w świat”. Urodziła się 23 maja 1924 roku. 10. rocznica2015 – Zmarł Rutger Gunnarsson, szwedzki basista, gitarzysta, aranżer i producent muzyczny. Członek zespołu ABBA, współpracował przy nagraniu wszystkich jego albumów, a także przy opracowaniu kilku z jego przebojów, jak: „Money, Money, Money” czy „Dancing Queen”. Angażował się także w prace nad musicalami: „Mamma Mia!”, „Bananas In Pajamas”, „Les Miserables” oraz „Rhapsody In Rock”. Jako basista współpracował z Celine Dion, Eltonem Johnem, Adamem Antem, a jako producent muzyczny z Gwen Stefani. Urodził się 12 lutego 1946 roku. 10. rocznica 2019 – Zmarła Zofia Pociłowska-Kann, rzeźbiarka i portrecistka, poetka. W czasie okupacji niemieckiej członkini Związku Walki Zbrojnej, była kurierką. Została skazana przez gestapo na śmierć. Więźniarka Pawiaka i obozu koncentracyjnego Ravensbrück. W obozie przeżyła ponad 3 i pół roku w skrajnie ciężkich warunkach. Mimo to zajmowała się sztuką tworzoną z dostępnych materiałów. Po wojnie ukończyła ASP, była rzeźbiarką. Tworzyła głównie pomniki przedstawiające historię okupacji, prowadziła także prace konserwatorskie. Urodziła się 3 marca 1920 roku. 2020 – Zmarł Włodzimierz Niderhaus – producent filmowy, przez wiele lat dyrektor Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Uczestniczył przy produkcji około 50 filmów fabularnych, między innymi ” Różyczka” w reżyserii Jana Kidawy-Błońskiego oraz „Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy „w reżyserii Janusza Majewskiego. Urodził się 18 sierpnia 1944 roku. 5. rocznica2023 – Zmarł Leonard Szymański inżynier – konstruktor, a także polityk, poseł na Sejm X kadencji na przełomie zmian ustrojowych w Polsce. Był projektantem w Zakładach Przemysłu Metalowego „H. Cegielski” i Fabryce Obrabiarek Specjalnych „Wiepofama” w Poznaniu. Od 1980 roku działał w Niezależnym Samorządnym Związku Zawodowym „Solidarność”, a po wprowadzeniu stanu wojennego – w Prymasowskiej Radzie Społecznej, a także w Klubie Inteligencji Katolickiej. W 1989 roku, jako kandydat bezpartyjny z poparciem Komitetu Obywatelskiego, został posłem na Sejm X kadencji. Urodził się 18 czerwca 1939 roku. 8 maja – Międzynarodowy Dzień Zwycięstwa, obchodzony w rocznicę podpisania przez feldmarszałka Wilhelma Keitla w Karlshorst na przedmieściu Berlina aktu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy w 1945 roku. Dzień wcześniej podpisano kapitulację w Reims we Francji. 8 i 9 maja – Czas Upamiętniający i Jednoczący Tych, Którzy Stracili Życie Podczas II Wojny Światowej, święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2005 roku. Data zbiega się z rocznicą zakończenia II wojny światowej, obchodzoną 8 maja w większości krajów, a 9 maja w Rosji i części państw postsowieckich.8 maja – Światowy Dzień Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, obchodzony w rocznicę urodzin Henriego Dunanta, szwajcarskiego filantropa, współtwórcy tej organizacji, pierwszego laureata pokojowej Nagrody Nobla. 8 maja – Światowy Dzień Walki z Rakiem Jajnika.8 maja – Międzynarodowy Dzień Bibliotekarza i Bibliotek. 8 maja – Dzień Położnej, obchodzony w Polsce. Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/E.Porycka/dok./w Siekaj