28.04 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja 28 kwietnia118. dzień rokuSłońce w znaku Byka wzeszło o 5.12, zajdzie o 19.56.Dzień będzie trwał 14 godzin i 44 minuty. Imieniny obchodzą: Ludwik, Paweł, Patryk, Piotr, Teodozja, Waleria i Witalis. Kalendarium historyczne: 1520 – Król Zygmunt I Stary wydał w Toruniu ordynację w sprawie obrony południowo-wschodnich granic polskich, zwłaszcza przed najazdami tatarskimi. Polskich kresów miało bronić wojsko w sile około dwóch tysięcy żołnierzy jazdy i kilkuset piechoty, podzielone na trzy oddziały. Najdalej wysunięta była straż przednia stacjonująca w zamku w Barze. Kolejny oddział stacjonował w Kamieńcu Podolskim, a trzeci rozmieszczono w warownym obozie w Trembowli. 505. rocznica 1789 – Na pokładzie angielskiego okrętu „Bounty” u wybrzeży Tahiti wybuchł bunt przeciw kapitanowi Williamowi Blighowi. Na jego czele stanął pierwszy oficer Fletcher Christian. Dwa lata wcześniej żaglowiec z 46 członkami załogi opuścił angielski port Spithead. Celem misji było zebranie sadzonek drzewa chlebowego na Tahiti na Pacyfiku i przewiezienie ich na Jamajkę, gdzie Brytyjczycy zamierzali je uprawiać, aby tanio wyżywić niewolników na plantacjach. Kilkumiesięczny pobyt na wyspie w oczekiwaniu na sadzonki i fascynacja Polinezyjkami spowodował rozprężenie wśród załogi. Wyrzucony z okrętu kapitan wraz z 18 lojalnymi marynarzami w 41 dni bez zapasów i bez mapy przepłynął szalupą 3618 mil morskich (6701 kilometrów) i 14 czerwca 1789 roku dotarł do Kupang na Timorze. Fletcher Christian został schwytany przez Brytyjczyków i stracony. Część buntowników z „Bounty” znalazła schronienie na wyspie Pitcairn, gdzie do dziś mieszkają ich potomkowie. 1855 – Urodził się Gustaw Josephy, austriacki przedsiębiorca, wieloletni członek Rady Miasta Bielska, założyciel Związku Przemysłowców Bielska-Białej i Okolic, honorowy obywatel Bielska i Białej. W 1879 roku został współwłaścicielem, a sześć lat później właścicielem fabryki maszyn włókienniczych i odlewni żelaza Gustaw Josephy Spadkobiercy w Bielsku. Początkowo niewielki zakład zatrudniający kilkudziesięciu robotników przekształcił się w jedną z największych i najnowocześniejszych fabryk włókienniczych w Austro-Węgrzech. Po II wojnie światowej działalność Josephy’ego i jego następców kontynuowała państwowa fabryka Befama. Zmarł 19 grudnia 1918 roku. 170. rocznica 1855 – Urodził się José Vital Branco Malhoa, portugalski malarz i nauczyciel malarstwa. Był pionierem naturalizmu w Portugalii i pierwszym prezesem portugalskiego Narodowego Towarzystwa Sztuk Pięknych. Zmarł 26 października 1933 roku. 170. rocznica 1865 – Urodził się Piotr Ignacy Bieńkowski, archeolog, twórca „polskiej szkoły archeologicznej”, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierownik Katedry Archeologii Klasycznej. Zmarł 10 sierpnia 1925 roku. 160. rocznica 1895 – Urodziła się Anna Sołtan-Romerowa, znana również, jako Anna Soltan de Römer, malarka. Autorka głównie akwarelowych portretów i pejzaży, które znajdują się w kolekcjach muzeów i galerii w Ottawie, Toronto, Montrealu, Waszyngtonie i Londynie. Zmarła 6 października 1974 roku. 130. rocznica 1895 – Urodził się Zygmunt Zaremba, pseudonimy – Andrzej Czarski, Wit Smrek, polityk socjalistyczny, poseł na sejm II RP, działacz emigracyjny, publicysta. Twórca koncernu „Zespół Czasopism PPS” grupującego „Dziennik Ludowy”, „Tydzień Robotnika”, „Chłopską Prawdę”, miesięczniki „Głos Kobiet”, „Młodzi Idą”, „Światło”. Był inicjatorem powołania i organizatorem Robotniczych Batalionów Obrony Warszawy w 1939 roku. Razem z Kazimierzem Pużakiem i Mieczysławem Niedziałkowskim był jednym z twórców i przywódców podziemnej Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość. Walczył w Powstaniu Warszawskim. Zagrożony aresztowaniem, w marcu 1946 roku wyjechał do Francji pod fałszywym nazwiskiem wraz z transportem Polskiego Czerwonego Krzyża. Zmarł 5 października 1967 roku. 130. rocznica 1900 – Urodził się Jan Hendrik Oort, holenderski astronom, pionier radioastronomii. Jego badania nad Układem Słonecznym oraz budową i pochodzeniem Drogi Mlecznej stanowią fundamentalny wkład w astronomię XX wieku. Odkrył, że nasza galaktyka wiruje wokół swego centrum, opracował teorię pochodzenia komet, badał też fale radiowe pochodzące ze wszechświata. Zmarł 5 listopada 1992 roku. 125. rocznica1900 – Urodził się Bruno Apitz, niemiecki pisarz tworzący w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Jego najbardziej znanym dziełem jest, zawierająca wątki własnych przeżyć, powieść „Nadzy wśród wilków” opowiadająca o działalności ruchu oporu w niemieckim obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie. Zmarł 7 kwietnia 1979 roku. 125. rocznica 1900 – Zmarł Franciszek Bohuszewicz, białoruski i polski pisarz, poeta, adwokat, uczestnik powstania styczniowego. Zapoczątkował nurt realizmu krytycznego w literaturze białoruskiej. Autor między innymi zbiorów wierszy i poematów: „Dudka białoruska” oraz „Smyk białoruski”. Urodził się 21 marca 1840 roku. 125. rocznica 1900 – Zmarł Izrael Poznański, przedsiębiorca pochodzenia żydowskiego. Zaliczany razem z Ludwikiem Geyerem i Karolem Scheiblerem do trzech łódzkich „królów bawełny”. Na jego postaci częściowo wzorowany jest Maks Aszkenazy z powieści „Bracia Aszkenazy” Israela Joszuy Singera, a według niektórych źródeł również postać Moryca Welta z „Ziemi Obiecanej”. Urodził się 25 sierpnia 1833 roku. 125. rocznica 1920 – Urodził się Włodzimierz Szafrański, historyk, archeolog, profesor, wykładowca na Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie Warszawskim. Dzięki pracom archeologicznym w Płocku udało mu się udowodnić znaczenie tamtejszego osadnictwa w czasach pogańskich i początkach państwowości polskiej. Zmarł 15 kwietnia 1998 roku. 105. rocznica1925 – Zmarł Jan Styka, malarz. Tworzył obrazy historyczne, batalistyczne, religijne, portrety. Wspólnie ze Stanisławem Popielarzem namalował panoramę „Golgota”, a w latach 1892-1894 razem z Wojciechem Kossakiem stworzył „Panoramę Racławicką”, eksponowaną od 1987 roku we Wrocławiu. Urodził się 8 kwietnia 1858 roku. 100. rocznica1930 – W Poznaniu urodziła się Wanda Warska, piosenkarka, wokalistka jazzowa, wykonawczyni poezji śpiewanej i kompozytorka, artystka kabaretu „Piwnica pod Baranami” w Krakowie. Od 1963 mieszkała w Warszawie, gdzie od 1965 prowadziła „Piwnicę Artystyczną”. Główna interpretatorka utworów Andrzeja Kurylewicza, którego żoną była od 1958 roku. Artystka zasłynęła wokalizą do filmu „Pociąg” Jerzego Kawalerowicza. Nagrała też muzykę do filmów „Pingwin” Jerzego Stefana Stawińskiego i „Wszystko na sprzedaż” Andrzeja Wajdy. Była też autorką „Utworu na 10 kontrabasów i głos” oraz kompozytorką muzyki do filmu „Jezioro osobliwości” i serialu „Karino”. Zmarła 6 lipca 2019 roku. 95. rocznica1939 – Niemcy wypowiedziały polsko-niemiecką deklarację z 1934 roku o niestosowaniu przemocy. Ogłosił to podczas przemówienia w Reichstagu Adolf Hitler, który jako pretekst podał zawarte przez Polskę z Wielką Brytanią i Francją porozumienia o gwarancjach wzajemnej pomocy wojskowej na wypadek agresji niemieckiej. W czasie przemówienia Adolf Hitler otwarcie ogłosił też plany pozyskania przez Niemcy „przestrzeni życiowej” na wschodzie oraz wypowiedział traktat morski z Wielką Brytanią. 1940 – Podczas niemieckiego nalotu na norweskie miasto Molde król Haakon VII i jego syn, następca tronu książę Olaf, demonstracyjnie przeczekali bombardowanie na otwartym, zadrzewionym terenie na obrzeżach miasta, stojąc pod jedną z rosnących tam brzóz. Po tym zdarzeniu, zarejestrowanym na fotografii, brzoza ta stała się znana w Norwegii, jako „brzoza królewska”. Zaczęto ją traktować jako symbol oporu przeciwko okupacji kraju przez Niemców. Oryginalne drzewo nie istnieje. W 1982 roku król Norwegii Olaf V posadził w tym samym miejscu nową brzozę, również nazwaną królewską. W 1997 roku utworzono wokół niej tak zwany Las Pokoju. 85. rocznica1943 – Do Katynia na zaproszenie władz niemieckich przybyła grupa międzynarodowych ekspertów medycyny sądowej i kryminologii pod przewodnictwem węgierskiego patologa, profesora Ferenca Orsosa, aby zbadać okoliczności zbrodni i tożsamość polskich oficerów, odnalezionych w masowych grobach w lesie katyńskim. Eksperci mieli konkretne zadania: identyfikacja zwłok, określenie przyczyny śmierci i jak najdokładniejsze określenie daty zgonu. Protokół komisji Ferenca Orsosa jednoznacznie stwierdzał, że wszystkie zgony nastąpiły w kwietniu i maju 1940 roku wskutek strzału w potylicę. Oznaczało to, że sprawcami zbrodni byli sowieci. 1945 – Urodził się Tomáš Hradílek, czeski zootechnik, działacz opozycji antykomunistycznej, polityk, rzecznik Karty 77, współpracownik Komitetu Obrony Niesprawiedliwie Prześladowanych. W 1989 roku został skazany na 13 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata pod zarzutem „podżegania do buntu”. W czerwcu 1990 roku zdobył mandat w demokratycznych wyborach parlamentarnych. W lipcu 1990 roku został ministrem spraw wewnętrznych w gabinecie Petra Pitharta. Po czterech miesiącach zrezygnował ze stanowiska i odszedł z polityki. 80. rocznica1945 – Zginął rozstrzelany przez partyzantów Benito Mussolini, włoski polityk, początkowo socjalistyczny, główny założyciel i przywódca ruchu faszystowskiego, premier Włoch w latach 1922-1943. Sprawował rządy dyktatorskie oparte na rozbudowanym systemie policji politycznej, w 1940 roku przystąpił do wojny po stronie Niemiec. Urodził się 29 lipca 1883 roku. 80. rocznica1947 – Rozpoczęła się Akcja „Wisła” – masowa deportacja ukraińskiej ludności cywilnej z terenów południowo-wschodniej Polski na ziemie odzyskane. Wysiedlano całe wsie i osady by, jak to uzasadniano, odciąć od zaplecza cywilnego oddziały nacjonalistów ukraińskich UPA. Do lipca w ramach akcji „Wisła” wysiedlono ponad 140 tysięcy osób z terenów Lubelszczyzny, Podkarpacia i południowej Małopolski. Ostatnie wysiedlenia miały miejsce w 1950 roku. 1955 – Zmarł Stanisław Sielański – aktor, artysta kabaretowy. Grał między innymi w filmach: „Królowa przedmieścia”, „Włóczęgi”, „Pani minister tańczy”, „Parada Warszawy”, „Szczęśliwa trzynastka”, „Zapomniana melodia”. Urodził się 8 sierpnia 1899 roku. 70. rocznica1989 – W Polskim Radiu nadano pierwszą audycję Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Zespół Dziennikarzy Komitetu Obywatelskiego stanowili głównie radiowcy wyrzuceni z pracy w stanie wojennym. Magazyn radiowy „Solidarni” tworzyli między innymi: Jacek Ejsmont, Janina Jankowska, Szczęsna Milli, Marek Mądrzejewski i Marek Owsiński. 1990 – Weszła w życie ustawa przywracająca Święto Narodowe Trzeciego Maja. Jednocześnie zlikwidowane zostało obchodzone 22 lipca Narodowe Święto Odrodzenia Polski. 35. rocznica2000 – Zmarła Penelope Fitzgerald, brytyjska pisarka i nowelistka, autorka między innymi powieści: „Złote dziecko”, „Blue Flower”, „Offshore”. Laureatka nagrody Booker Prize w 1979 roku. Urodziła się 17 grudnia 1916 roku. 25. rocznica2010 – Zmarła Stefania Grodzieńska, pisarka, aktorka, satyryczka, dziennikarka. Wydała między innymi zbiory satyr: „Rozmówki”, „Dzionek satyryka”, „Brzydki ogród”, „Kieszonkowe tragedie”, „Kłania się PRL”, „Wspomnienia chałturzystki” oraz tom wierszy „Dzieci getta”. Jej teksty wykonywali między innymi: Hanka Bielicka, Adolf Dymsza, Loda Halama, Alina Janowska, Kalina Jędrusik, Bogumił Kobiela, Irena Kwiatkowska. Przez kilka lat Stefania Grodzieńska pracowała w Polskim Radiu, a przez kilkanaście lat w redakcji rozrywki Telewizji Polskiej. Urodziła się 2 września 1914 roku. 15. rocznica 2012 – W Słubicach zmierzono rekordową w historii Polski temperaturę w kwietniu. Tego dnia zanotowano tam 31,6 stopnia ciepła. Słubice uznaje się za najcieplejsze miejsce w Polsce. Średnia roczna temperatura w tym mieście wynosi 8,6 stopnia. 2020 – Zmarła Teresa Kujawa, tancerka, choreograf i pedagog, reżyserka przedstawień baletowych. Zadebiutowała jako tancerka w 1949 roku w Teatrze Dolnośląskim we Wrocławiu. Od 1958 zajmowała się choreografią, współpracując jako główny choreograf z teatrami muzycznymi i operami w całej Polsce. Współpracowała też z Teatrem Telewizji. Urodziła się 11 grudnia 1927 roku. 5. rocznica2020 – W Genui zamontowano ostatnie przęsło mostu, którego blisko kilometrowy odcinek zawalił się 14 sierpnia 2018 roku (most/wiadukt Morandiego). Powodem katastrofy były zaniedbania w konserwacji budowli i lekceważenie ostrzeżeń ekspertów. Zginęły 34 osoby. Odbudowa trwała 14 miesięcy. 5. rocznica2022 – W trakcie agresji na Ukrainę Rosjanie zbombardowali szpital polowy w Azowstalu, ostatniej broniącej się ukraińskiej placówce w Mariupolu. W podziemiach huty Azowstal, bronionej przez pułk Azow, znajdowało się około 500 rannych. Wśród nich byli zarówno wojskowi z pułku Azow jak i cywilni mieszkańcy Mariupola, głównie z rodzin pracowników huty, którzy schronili się na jaj obszarze. 2023 – Zakończyła się budowa autostrady A1. Droga z Rusocina pod Gdańskiem do Gorzyczek na granicy z Czechami liczy ponad 560 kilometrów. Jej budowa trwała – z przerwami – 35 lat. Pierwszy odcinek, z Tuszyna pod Łodzią do Piotrkowa Trybunalskiego, oddano w 1989 roku. Autostrada A1 jest częścią międzynarodowego szlaku transportowego łączącego Bałtyk z Adriatykiem. 2024 – Zmarł Brian McCardie, szkocki aktor i scenarzysta. Zagrał między innymi w filmach: „Rob Roy”, „Speed 2: Wyścig z czasem”, „Przeklęta liga”, „Za tych, co na morzu”, „Przekręt”,.a także w serialach telewizyjnych: „EastEnders”, „Na sygnale”, „Outlander”, ” Szpital Holby City”. Urodził się 22 stycznia 1965 roku w Glasgow. 1. rocznica28 kwietnia – Światowy Dzień Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy, ustanowiony przez Międzynarodową Organizację Pracy. 28 kwietnia – Międzynarodowy Dzień Pamięci Ofiar Wypadków przy Pracy, ustanowiony w 1996 roku przez Międzynarodową Konfederację Związków Zawodowych.Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/K.Koziełł//dok./w Siekaj