28.01 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja28 stycznia 28. dzień rokuSłońce w znaku Wodnika wzeszło o 7.24, zajdzie o 16.15.Dzień będzie trwał 8 godzin i 51 minut. Imieniny obchodzą: Augustyn, Jakub, Julian, Karol, Olimpia, Radomir i Tomasz. Kalendarium historyczne: 814 – Zmarł Karol Wielki, z dynastii Karolingów, król Franków i Longobardów od 768 roku, cesarz rzymski od 800 roku. Błogosławiony Kościoła katolickiego. Był pierwszym uznanym cesarzem, który rządził Europą Zachodnią od upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego trzy stulecia wcześniej. Dwukrotnie powiększył terytorium swojego państwa. Urodził się 2 kwietnia 742 lub 747 roku. 1547 – Zmarł Henryk VIII, z dynastii Tudorów, król Anglii od 1509 roku. Prowadził aktywną politykę międzynarodową, pragnąc odgrywać dominującą rolę w Europie. Twórca Kościoła Anglikańskiego. Urodził się 28 czerwca 1491 roku. 1573 – Sejm konwokacyjny Rzeczypospolitej podjął uchwałę zapewniającą swobodę wyznania szlachcie. Konfederacja warszawska gwarantowała bezwarunkowy i wieczny pokój między wszystkimi różniącymi się w wierze, dawała innowiercom równouprawnienie z katolikami i opiekę państwa. Dokument uważany jest za początek gwarantowanej prawnie tolerancji religijnej. W 2003 tekst konfederacji warszawskiej został wpisany na listę UNESCO „Pamięć Świata”. 450 rocznica1576 – Szlachta na zjeździe w Jędrzejowie uznała elekcję Stefana Batorego na króla Polski. Wybór nowego monarchy był niezbędny po wyjeździe Henryka Walezego w czerwcu 1574 roku po koronę francuską. Okres bezkrólewia w Rzeczypospolitej trwał do 1 maja 1576, kiedy to biskup kujawski Stanisław Karnkowski udzielił ślubu Annie Jagiellonce i Stefanowi Batoremu, a następnie koronował młodą parę. 1596 – Zmarł Francis Drake, angielski korsarz, w latach 1577-1580 odbył wyprawę dookoła świata. Był typem żeglarza-nawigatora, dbającym o precyzyjne wykonywanie map odkrytych lądów, był również piratem-gentlemanem – jeńcom okazywał często wyszukaną gościnność. W 1577 na polecenie królowej Elżbiety Drake podjął wyprawę przeciw hiszpańskim posiadłościom na zachodnim wybrzeżu Ameryki. Wyprawa ta przekształciła się w wyprawę dookoła świata. Drake wypłynął w grudniu 1577 z Plymouth w Anglii z ponad 150 ludźmi załogi i pięcioma statkami. Wrócił do Anglii we wrześniu 1580, przywożąc ze sobą ładunek przypraw korzennych i hiszpańskie skarby. Wyprawa okazała się olbrzymim sukcesem finansowym. Francis Drake urodził się około 1540 roku. 1611 – Urodził się Jan Heweliusz, gdański astronom, matematyk i konstruktor instrumentów naukowych, uważany za twórcę nowoczesnej nauki o Księżycu. Założył obserwatorium astronomiczne w Gdańsku. Jednym z najważniejszych dzieł uczonego jest wydana w 1647 roku „Selenografia”, zawierająca trzy trójkolorowe mapy Księżyca. Wykonał też katalog 1564 gwiazd. Był pierwszym w historii zagranicznym członkiem londyńskiego Towarzystwa Królewskiego w Londynie. Zmarł 28 stycznia 1687 roku. 1687 – Zmarł Jan Heweliusz, gdański astronom, matematyk i konstruktor, uważany za twórcę nowoczesnej nauki o Księżycu. W wydanym w 1647 roku „Selenografii” umieścił trzy trójkolorowe mapy Księżyca. Heweliusz obserwował również komety – odkrył cztery z nich. Jako pierwszy dostrzegł, że nie poruszają się po liniach prostych, ale tory ich ruchów są zakrzywione. Wykonał również katalog 1564 gwiazd. Heweliusz był też najbardziej znanym gdańskim browarnikiem. Urodził się 28 stycznia 1611 roku. 1806 – Urodził się Rufin Piotrowski, działacz polityczny, uczestnik Powstania Listopadowego, emigrant, emisariusz, pamiętnikarz. W latach 1833-1835 był członkiem Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, organizował konspirację w Kamieńcu Podolskim. Został schwytany, skazany i osadzony w więzieniu w Kijowie, a następnie skazany go na katorgę pod Omskiem. W 1846 uciekł z niewoli docierając przez Królewiec do Francji. W 1867 powrócił do kraju. Napisał „Pamiętniki z pobytu na Syberyi”. Zmarł 20 lipca 1872 roku. 1811 – Urodził się Stanisław Konstanty Pietruski, zoolog, biolog, ornitolog, pomolog, badacz fauny Karpat. Założyciel pierwszego ogrodu zoologicznego na ziemiach polskich. We własnym majątku w Podhorodcach zgromadził około 500 gatunków, głównie polskiej fauny, ale zebrał również kolekcję papug z całego świata. Zmarł 28 stycznia 1874 roku. 1819 – Zmarł Jan Kiliński, szewc, rajca warszawski, jeden z przywódców insurekcji w 1794 roku w Warszawie. 17 i 18 kwietnia 1794 stanął na czele ludu, który pod jego dowództwem zdobył budynek rosyjskiej ambasady. Z piwnic budynku wypuszczono polskich więźniów politycznych. 19 kwietnia insurekcja przyłączyła się do powstania kościuszkowskiego. Urodził się w 1760 roku. 1841 – Brytyjczyk James Clark Ross odkrył największy lodowiec szelfowy na Antarktydzie, nazwany później jego imieniem. Lodowiec ma powierzchnię 487 tysięcy kilometrów kwadratowych, jest nieco mniejszy niż Hiszpania. Od lodowca Rossa co pewien czas odrywają się fragmenty znacznych rozmiarów, tworząc największe na świecie góry lodowe. W marcu 2000 oderwała się góra lodowa o powierzchni 11 tysięcy kilometrów kwadratowych. Jej fragmenty do dziś dryfują po Oceanie Południowym. Roszczenia terytorialne do znacznej części lodowca zgłasza Nowa Zelandia, nazywając ten obszar Dependencją Rossa. 1884 – Urodził się Auguste Piccard, szwajcarski fizyk, profesor uniwersytetów w Zurychu i Brukseli, badacz promieniowania kosmicznego, stratosfery i głębin oceanów. W 1932 roku wzniósł się balonem na rekordową wysokość 16 tysięcy 940 metrów, a w 1953 roku zanurzył się batyskafem własnej konstrukcji na głębokość trzech tysięcy 150 metrów. W 1960 roku, w zbudowanym przez Piccarda batyskafie, jego syn Jacques, zanurzył się na głębokość 10 tysięcy 899 metrów, w rejonie Rowu Mariańskiego. Zmarł 24 marca 1962 roku. 1885 – Urodził się Władysław Raczkiewicz, trzykrotny minister spraw wewnętrznych, marszałek Senatu, prezes Światowego Związku Polaków z Zagranicy, a w latach 1939-1947 prezydent RP na uchodźstwie. W 1918 brał udział w obronie Mińska przed bolszewikami, w 1920 dowodził ochotniczym oddziałem kresowym walczącym o Wilno. Zmarł 6 czerwca 1947 roku. 1886 – Zginął na stokach Cytadeli warszawskiej Stanisław Kunicki, działacz Wielkiego Proletariatu, pierwszej polskiej partii robotniczej, skazany w procesie 29 proletariatczyków w 1885 roku. Był zwolennikiem stosowania terroru. Razem z nim zostali straceni – Piotr Bardowski, Jan Pietrusiński i Michał Ossowski. Urodził się 6 czerwca 1861 roku. 1887 – Urodził się Artur Rubinstein, pianista, jeden z najwybitniejszych wirtuozów XX wieku. W swojej ponad 80-letniej karierze zagrał ponad sześć tysięcy koncertów. Znany jako odtwórca muzyki Chopina, Brahmsa, Schuberta, Schumana, Dworzaka i Szymanowskiego. Występował z wieloma uznanymi orkiestrami i dyrygentami, między innymi z Pablem Casalsem, Jacques’em Thibaudem i Romanem Totenbergiem. Propagator muzyki polskiej, zwłaszcza Fryderyka Chopina i Karola Szymanowskiego. Od 1906 roku przebywał za granicą – w Stanach Zjednoczonych i Francji. Zmarł 20 grudnia 1982 roku. 1887 – W Paryżu rozpoczęła się budowa Wieży Eiffla, która zakończyła się w marcu 1889 roku, tuż przed otwarciem Wystawy Światowej. Miała być rozebrana po 20 latach, z czasem stała się symbolem Francji i jej stolicy. Jest najwyższą budowlą w Paryżu i piątą, co do wysokości we Francji. W momencie powstania była najwyższą wieżą na świecie. 1891 – Urodził się Jan Kozicki, matematyk, jeden z twórców polskich olimpiad matematycznych, członek honorowy Polskiego Towarzystwa Matematycznego, pedagog. Był wieloletnim nauczycielem matematyki w VI Ogólnokształcącym Liceum imienia Reytana w Warszawie. Autor zbioru zadań z algebry. W latach 1939-1944 był zaangażowany w tajne nauczanie. Po Powstaniu Warszawskim był więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych Gross-Rosen i Buchenwald. Zmarł 17 kwietnia 1979 roku. 1892 – Urodził się Ernst Lubitsch, niemiecki reżyser filmowy, autor obrazów: „Oczy mumii”, „Madame Dubarry”, „Sztuka życia” i „Ninoczka”. Po sukcesach w kinie niemieckim pracował z powodzeniem w Hollywood. W 1946 roku otrzymał Oscara za całokształt twórczości. Zmarł 30 listopada 1947 roku. 1903 – Urodził się Aleksander Kamiński, pedagog, wychowawca, instruktor harcerski, żołnierz Armii Krajowej oraz jeden z ideowych przywódców Szarych Szeregów, komendant Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”. Pokoleniom Polaków jest znany jako autor „Kamieni na szaniec”, napisał też opowieści „Antek Cwaniak” i „Narodziny dzielności”. Zmarł 15 marca 1978 roku. 120 rocznica1904 – Zmarł Adam Münchheimer, kompozytor, dyrygent, skrzypek, pedagog. Po śmierci Stanisława Moniuszki dyrektor Teatru Wielkiego w Warszawie. Skomponował muzykę między innymi do czterech oper: „Otton łucznik”, „Stradiota”, „Mazepa” i „Mściciel” oraz wraz ze Stanisławem Moniuszką do baletu „Figle szatana”. Urodził się 23 grudnia 1830 roku. 1905 – Polska Partia Socjalistyczna oraz Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy ogłosiły strajk powszechny, który objął ponad 400 tysięcy pracowników w Królestwie Polskim. Tego dnia strajk rozpoczęli też uczniowie warszawskich szkół średnich, domagając się polonizacji szkolnictwa. Był to początek bojkotu szkół rosyjskich w Królestwie Polskim. 1906 – Urodził się Władysław Krygowski, prawnik, adwokat, pracownik i działacz polskich organizacji turystycznych, publicysta, znawca polskich Karpat, autor przewodników górskich i książek poświęconych górom. Jeden z najbardziej zasłużonych dla rozwoju polskiej turystyki górskiej. Zmarł 4 kwietnia 1998 roku. 1911 – Z powodu strajku studentów na Uniwersytecie Jagiellońskim uczelnia została tymczasowo zamknięta. Strajk wybuchł po tym jak ukarano relegowaniem, naganami i upomnieniami studentów o poglądach lewicowych, którzy nie dopuścili do wykładu z socjologii księdza Kazimierza Zimmermanna. Doszło do przepychanek i bójki pomiędzy studentami prawicowymi i lewicowymi, a w następnych dniach pojawiły się ulotki wzywające studentów do bojkotu zajęć księdza Zimmermanna. Uczelnia została ponownie otwarta pod koniec marca. 1912 – Urodził się Jackson Pollock, amerykański malarz, przedstawiciel ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Nie używał pędzli, szpachli, sztalug, a płótna rozkładał w poziomie, na podłodze, po czym chlapał na nie farbą. W listopadzie 2006 roku dom aukcyjny Sotheby’s sprzedał obraz Pollocka „No.5, 1948” za 140 milionów dolarów. Przez pięć lat było to najdrożej sprzedane dzieło sztuki w historii. Zmarł 11 sierpnia 1956 roku. 1915 – Urodziła się Janina Jarzynówna-Sobczak, choreograf i pedagog. W 1950 roku założyła w Gdańsku Szkołę Tańca Artystycznego, przekształconą później w Państwową Szkołę Baletową. Była jej dyrektorem artystycznym w latach 1953-1976. Kierownik zespołu baletowego Opery Bałtyckiej. Jej najlepsze kreacje choreograficzne to „Cztery eseje” do muzyki Tadeusza Bairda oraz „Romeo i Julia” do muzyki Siergieja Prokofiewa. Zmarła 14 września 2004 roku. 1915 – Urodził się Juliusz Walerian Krzyżewski, poeta i radiowiec. Od 1938 był inspektorem audycji w Polskim Radiu. 1 września 1939 odczytał orędzie do narodu prezydenta Ignacego Mościckiego. Podczas Powstania Warszawskiego był zastępcą dowódcy plutonu batalionu „Łukasiński” Armii Krajowej. Zginął tragicznie – postrzelony przez snajpera, 26 sierpnia 1944 roku. 1915 – Urodził się Mieczysław Ubysz, spiker powstańczej radiostacji „Błyskawica”, poeta. W 1938 pracował w Rozgłośni Polskiego Radia w Wilnie jako spiker. Uczestnik kampanii wrześniowej, walczył, jako ochotnik w obronie Warszawy. Był jedną z osób współtworzących „Błyskawicę”, a także dowódcą patrolu megafonowego Biura Informacji i Propagandy AK. Napisał wiele wierszy dotyczących powstania, najbardziej znane to: „Stare Miasto”, „Manifest” i „Ostatni Komunikat”. Władysław Bartoszewski nazwał go „zapomnianym poetą walczącej Warszawy”. Zmarł 6 lutego 1970 roku. 1919 – Urodził się Francis Gabreski, amerykański pilot polskiego pochodzenia, as myśliwski II wojny światowej oraz wojny w Korei. Ma na koncie 34 zestrzelone samoloty wroga. Był świadkiem ataku japońskich samolotów na Pearl Harbor. W filmie „Pearl Harbor” jest scena, gdy kilku pilotów wsiada do maszyn, by podjąć walkę. Taka sytuacja miała miejsce w rzeczywistości, a jednym z jej uczestników był właśnie Francis Gabreski. Zmarł 31 stycznia 2002 roku. 1922 – Urodził się Robert William Holley, amerykański biochemik, laureat Nagrody Nobla w 1968 roku. Otrzymał ją razem z Harem Khoraną i Marshallem W. Nirenbergiem za ustalenie struktury kwasu rybonukleinowego przenoszącego tRNA i niezależne wyjaśnienie istoty kodu genetycznego oraz jego roli w biosyntezie białka. Zmarł 11 lutego 1993 roku. 1923 – Zmarł Józef Markiewicz, lekarz i działacz społeczny związany z Warszawą i Druskiennikami. Brał udział w Powstaniu Styczniowym, za co zostarafił na zesłanie w głąb Rosji. Po powrocie, w latach 80-tych XIX wieku, utworzył w Warszawie stowarzyszenie dobroczynne „Biały Krzyż” działające nielegalnie. Miało ono za cel pomaganie zubożałym warstwom społecznym. Był też lekarzem uzdrowiskowym w Druskiennikach. Urodził się 1 marca 1834 roku. 100 rocznica1924 – Urodziła się Maria Fołtyn, śpiewaczka, reżyserka, popularyzatorka muzyki Stanisława Moniuszki – prezes Towarzystwa Miłośników Muzyki Moniuszki, solistka Opery Warszawskiej, Teatru Wielkiego w Łodzi oraz Teatru Operowego w Lipsku. Przez wiele lat pełniła funkcję dyrektora artystycznego Międzynarodowego Festiwalu Moniuszkowskiego w Kudowie-Zdroju. Stworzyła wiele wyrazistych i niezapomnianych kreacji scenicznych. Była jedną z najwybitniejszych wykonawczyń roli Halki. Śpiewała tę partię ponad 200 razy, także za granicą. Odniosła również wielkie sukcesy w partiach Toski w operze Giacomo Pucciniego, Leonory w „Trubadurze” Giuseppe Verdiego, Lizy w „Damie Pikowej” Piotra Czajkowskiego i Senty w „Holendrze Tułaczu” Richarda Wagnera. Zmarła 2 grudnia 2012 roku. 1925 – Urodził się Andrzej Stelmachowski, polityk, marszałek Senatu, minister edukacji narodowej. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. W 1980 roku został doradcą Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, a następnie doradcą Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Należał do inicjatorów Okrągłego Stołu, uczestniczył w jego obradach plenarnych i pracach zespołowych. W 1989 został senatorem I kadencji z listy Komitetu Obywatelskiego i objął stanowisko marszałka Senatu. W rządzie Jana Olszewskiego był ministrem edukacji narodowej w latach 1991-1992. W 2005 wszedł w skład honorowego komitetu poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. Zmarł 6 kwietnia 2009 roku. 1926 – Urodził się Władysław Findeisen, inżynier, profesor nauk technicznych. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Po upadku Powstania Warszawskiego przebywał w obozie jenieckim w Niemczech. 11 kwietnia 1981 został wybrany na rektora Politechniki Warszawskiej, w pierwszych, po wieloletniej przerwie, wolnych wyborach władz uczelni. W 1984 roku, mimo oporu uczelnianych i pozauczelnianych organów PZPR, wybrano go na następną kadencję rektorską, ale rok później decyzją ówczesnych władz PRL został odwołany ze stanowiska. W latach 1986-1990 przewodniczył Prymasowskiej Radzie Społecznej, należał też do Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym „Solidarności”. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu, był współprzewodniczącym z Aleksandrem Gieysztorem obrad plenarnych. Kawaler Orderu Orła Białego. 1927 – Urodziła się Maria Łopatkowa, działaczka oświatowa, pedagog, rzeczniczka i obrończyni praw dziecka. Walczyła o prawo dzieci do szacunku, godności i miłości, sprzeciwiając się wszelkim przejawom ich krzywdzenia, poniżania czy lekceważenia. Jest zaliczana do grona najwybitniejszych kontynuatorów pedagogicznej spuścizny Janusza Korczaka. Była prekursorem nurtu wychowawczego zwanego „pedagogiką serca”, który uznaje prawo dziecka do miłości, czyli do kochania i bycia kochanym, za najważniejsze prawo w sferze duchowej. Zmarła 25 grudnia 2016 roku. 1929 – Urodził się Acker Bilk, brytyjski klarnecista i wokalista jazzowy. W 1956 gościł w Polsce jeszcze jako mało znany muzyk. Sławę przyniosła mu nagrana w 1961 roku ballada „Stranger on the Shore”, która pozostawała na listach przebojów przez wiele miesięcy i stała się światowym bestsellerem. Zmarł 2 listopada 2014 roku. 1933 – Urodził się Krzysztof Teodor Toeplitz, dziennikarz, felietonista, publicysta, krytyk filmowy, wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, związany z tygodnikami „Szpilki” i „Wiadomości Kulturalne”. Twórca scenariuszy filmowych, między innymi do serialu „Czterdziestolatek”, sztuk teatralnych i programów telewizyjnych. Autor prac „Kino dla wszystkich”, „Mieszkańcy masowej wyobraźni”, „Sztuka komiksu” oraz „Dokąd prowadzą nas media”. Zmarł 30 marca 2010 roku. 90 rocznica1933 – Prezydent Niemiec Paul von Hindenburg zdymisjonował rząd Kurta von Schleichera. Dwa dni później powierzył misję utworzenia nowego rządu Adolfowi Hitlerowi. Jednocześnie z powołaniem rządu Hitlera prezydent Rzeszy rozpisał wybory do Reichstagu, wyznaczając je na marzec 1933. Po pożarze budynku Reichstagu w przeddzień wyborów parlamentarnych Hindenburg kontrasygnował 28 lutego 1933 dekret rządu Rzeszy „O ochronie narodu i państwa”. 90 rocznica1936 – Urodziła się Edyta Wojtczak, dziennikarka, spikerka Telewizji Polskiej od roku 1957 do 1996 roku. Od początku swojej pracy na antenie cieszyła się sympatią widzów i przez wiele lat była twarzą Telewizji Polskiej. Przez wiele lat zapowiadała programy w wieczór sylwestrowy i wraz z Janem Suzinem wielokrotnie składała widzom życzenia noworoczne. Jest laureatką „Super Wiktora” z 1992 roku. 1939 – Zmarł William Butler Yeats, irlandzki poeta, dramaturg i filozof tworzący w języku angielskim, czołowy twórca i działacz literackiego Odrodzenia Irlandzkiego. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1923 roku za „uduchowioną twórczość poetycką, oddającą w najwyższej formie artystycznego ducha narodowego”. Urodził się 13 czerwca 1865 roku. 1943 – Niemiecka żandarmeria rozpoczęła dwudniową pacyfikację wsi Dzierążnia na Zamojszczyźnie, w czasie której zginęło 66 jej mieszkańców. Niemcy idąc od domu do domu zabijali każdego napotkanego mieszkańca bez względu na wiek i płeć. 80 rocznica1943 – W więzieniu w Kijowie została stracona przez gestapo Maria Szerocka, pseudonim „Mucha” i „Masza” – nauczycielka, członkini Przysposobienia Wojskowego Kobiet , a podczas II wojny światowej członkini ZWZ-AK i kurierka. Pośmiertnie została awansowana na stopień kapitana. Wielokrotnie podejmowała skomplikowane operacje kurierskie – między innymi wraz z Eugenią Litwinow ps. „Jasiek” przeniosła radiostację z Warszawy do Budapesztu. Wcześniej trzykrotnie zatrzymana,była odbijana z aresztów lub uciekała samodzielnie. Urodziła się 8 września 1908 roku. 80 rocznica 1949 – Urodził się Grzegorz Kołodko, ekonomista, polityk. Był wicepremierem i ministrem finansów w latach 1994-1997 i 2002-2003. Twórca programów rozwoju społeczno-gospodarczego – Strategii dla Polski, Pakietu 2000 oraz Programu Naprawy Finansów Rzeczypospolitej. Od 2019 – jako pierwszy polski ekonomista – jest członkiem Academia Europaea. 1950 – W Warszawie na Krakowskim Przedmieściu odsłonięto zrekonstruowany pomnik Adama Mickiewicza. Oryginalny monument został odsłonięty 24 grudnia 1898, w setną rocznicę urodzin poety. W 1944 roku został zdemontowany przez Niemców i wywieziony do Rzeszy, gdzie po wojnie w Hamburgu polska misja wojskowa odnalazła i rewindykowała między innymi głowę i fragment torsu. Kopię odlewu wykonał Jan Szczepkowski przy współpracy Józefa Trenarowskiego. Odtworzono także cokół i ogrodzenie. 30 stycznia 1968 roku pod pomnikiem doszło do manifestacji studenckiej przeciwko zdjęciu „Dziadów” z afisza Teatru Narodowego w Warszawie. 1953 – Urodził się Henryk Urbaś, dziennikarz sportowy , rzecznik prasowy PKOl, z wykształcenia ekonomista. Wielokrotnie był sprawozdawcą najważniejszych wydarzeń sportowych, w tym wiele edycji Wyścigu Pokoju, kolarskie mistrzostwa świata, finały Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 1986 w Meksyku, Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1988 w Calgary, Letnie Igrzyska Olimpijskie 1988 w Seulu, Letnie Igrzyska Olimpijskie 1992 w Barcelonie, Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1994 w Lillehammer, Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1998 w Nagano, Zimowe Igrzyska Olimpijskie 2002 w Salt Lake City i inne. Na antenie Polskiego Radia prowadził Kronikę Sportową i Studio S-13. 70 rocznica1954 – Zmarł Eugeniusz Romer, geograf, twórca nowoczesnej kartografii polskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor prac na temat klimatologii, kartografii, geomorfologii, założyciel Instytutu Kartograficznego „Atlas”. W 1916 roku wydał „Geograficzno-statystyczny atlas Polski”, który odegrał dużą rolę w ustalaniu granic odradzającego się państwa polskiego. Urodził się 3 lutego 1871 roku. 1955 – Pierwszy kryzys w Cieśninie Tajwańskiej. W obliczu chińskiej inwazji Kongres Stanów Zjednoczonych upoważnił prezydenta Dwighta Eisenhowera do użycia sił zbrojnych w celu zabezpieczenia suwerenności Tajwanu. Ostatecznie nie doszło do starcia między siłami chińskimi a tajwańsko-amerykańskimi, a Amerykanie wykorzystali Siódmą Flotę, aby ewakuować cały archipelag Dachen, który w ten sposób przeszedł bez walki pod kontrolę komunistów. Mao określił wówczas USA mianem „papierowego tygrysa, na którego należy patrzeć z góry”. 1957 – Rada Ministrów postanowiła przerwać budowę metra w Warszawie, ze względu na trudną sytuację ekonomiczną. Decyzję o inwestycji podjęto w 1950 roku. Planowano, że w 1965 istnieć będą już trzy linie. Budowę rozpoczęto na Pradze w 1951 roku na trasie, która miała przebiegać pod Wisłą. Po wstrzymaniu prac w 1957 roku, trzy lata później wybudowany tunel zalano wodą. Do pomysłu budowy metra powrócono w 1974 roku. Pierwszy odcinek linii M1, łączącej centrum Warszawy z jej północnymi i południowymi dzielnicami, otwarto w 1995 roku. 1960 – Tragiczny wypadek na skoczni narciarskiej w Wiśle. Przygotowujący się do występu na igrzyskach olimpijskich w USA Zdzisław Hryniewiecki został ciężko ranny wskutek upadku. Obrażenia były bardzo poważne, skoczek został sparaliżowany i do końca życia poruszał się na wózku inwalidzkim. Zdzisław Hryniewiecki był rekordzistą Polski w długości skoku. Według Wojciecha Fortuny, był najlepszym polskim skoczkiem w okresie między Stanisławem Marusarzem a Adamem Małyszem. Zmarł 17 listopada 1981 roku. 1965 – Premiera pierwszego odcinka spektaklu telewizyjnego „Stawka większa niż życie”. „Wiem, kim jesteś” wyreżyserował Janusz Morgenstern. 14-odcinkowy spektakl emitowany był do 23 lutego 1967. Główną rolę szpiega działającego w strukturach Abwehry, podobnie jak w serialu telewizyjnym, zagrał Stanisław Mikulski – najpierw jako porucznik, a później jako kapitan Hans Kloss. Spektakle z tej serii były grane i nadawane na żywo, z wykorzystaniem przygotowanych uprzednio fragmentów filmowych. Po sukcesie wersji teatralnej nakręcono serial telewizyjny „Stawka większa niż życie”. Powstał on w latach 1967-1968. 1971 – Zmarł Stanisław Vincenz, prozaik i eseista, miłośnik i znawca Huculszczyzny i Pokucia, a także myśli i sztuki starożytnej Grecji. Po wojnie pisał między innymi dla paryskiej „Kultury”. Był mistrzem duchowym między innymi Czesława Miłosza. Autor eseju „Na wysokiej połoninie”, szkiców „Tematy żydowskie”, „Po stronie dialogu”, „Powojenne perypetie Sokratesa” oraz „O książkach i czytaniu”. W czasie II wojny światowej, mieszkając na Węgrzech, pomagał Żydom, za co został wyróżniony jako Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Urodził się 30 listopada 1888 roku. 1975 – Zmarł Feliks Dzierżanowski, kompozytor, dyrygent, popularyzator muzyki ludowej. W 1933 roku założył Polską Kapelę Ludową, która wkrótce zaczęła regularne występy przed mikrofonami Polskiego Radia. Podczas okupacji niemieckiej Feliks Dzierżanowski prowadził amatorską orkiestrę fabryczną przy Stacji Jedwabniczej w Milanówku, a jego dom często był wykorzystywany do organizowania podziemnych spotkań i szkoleń. Urodził się 2 stycznia 1890 roku. 1977 – Na antarktycznej wyspie King George w archipelagu Szetlandów Południowych rozpoczęto budowę polskiej stacji naukowej. Trwała ona 57 dni. Oficjalnie stacja rozpoczęła działalność 26 lutego 1977 roku. Obecnie składa się z 14 budynków. 1978 – Zmarł profesor Jerzy Kuryłowicz, wybitny językoznawca, specjalista w dziedznie języków indeuropejskich .. Zajmował się przede wszystkim językoznawstwem diachronicznym. Był uważany za jednego z najważniejszych lingwistów XX wieku oraz za jednego z największych specjalistów w dziedzinie indoeuropeistyki. Należał do Polskiej Akdemii Nauk. Urodził się 26 sierpnia 1895 roku. 45 rocznica1979 – Ingres arcybiskupa Franciszka Macharskiego do katedry wawelskiej. Papież Jan Paweł II mianował go swoim następcą na urzędzie arcybiskupa metropolity krakowskiego i 6 stycznia 1979 udzielił mu święceń biskupich w Bazylice świętego Piotra w Rzymie. Kardynał Franciszek Macharski urodził się 20 maja 1927 roku, a zmarł 2 sierpnia 2016. 1981 – Urodził się Elijah Wood, amerykański aktor. Grał w filmach już jako dziecko. Pierwszą epizodyczną rolę w filmie „Powrót do przyszłości II” zagrał jako ośmiolatek. Światową sławę przyniosła mu rola hobbita Frodo Bagginsa w filmowej superprodukcji „Władca Pierścieni”. Zagrał też między innymi w filmach: „Dzień zagłady”, „Hooligans” i „Oni”. 1985 – Premiera filmu science fiction „O-bi, o-ba. Koniec cywilizacji” w reżyserii Piotra Szulkina. Film opowiada o życiu po wojnie jądrowej na Ziemi. Pod ukrytą w górach betonową kopułą przebywa kilkaset uratowanych osób, czekających na cudowne ocalenie przez kosmiczną „Arkę”. Główne role zagrali: Jerzy Stuhr, Krystyna Janda i Leon Niemczyk. 1985 – Supergrupa USA for Africa nagrała singiel charytatywny „We Are the World”. Piosenkę napisali Michael Jackson i Lionel Richie. Nagranie zrealizowano w nocy 28 stycznia 1985 roku. Była to noc rozdania American Music Awards, co było sposobem na zebranie kilkudziesięciu artystów w jednym miejscu i czasie. Zaśpiewali między innymi: Steve Wonder, Tina Turner, Bruce Springsteen, Bob Dylan i Ray Charles. Piosenka została przebojem roku i przyniosła 90 milionów dolarów zysku, który przeznaczono na walkę z głodem w Afryce Zdobyła dwie nagrody Grammy. 1986 – Amerykański prom kosmiczny Challenger eksplodował w 73. sekundzie po starcie z przylądka Canaveral na Florydzie. W katastrofie zginęła cała siedmioosobowa załoga. Katastrofa natychmiast stała się wydarzeniem medialnym. Niektóre badania wykazują, że po godzinie od tragedii wiedziało o niej 85 procent Amerykanów. Do wypadku doszło na skutek uszkodzenia pierścienia uszczelniającego w silniku rakiety. Katastrofa spowodowała 32-miesięczną przerwę w programie lotów wahadłowców i powołanie przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Ronalda Reagana specjalnej komisji Rogersa, mającej wyjaśnić przyczyny tragedii. Komisja ustaliła, że organizacja pracy NASA i przebieg procesów decyzyjnych w agencji miały kluczową rolę w doprowadzeniu do katastrofy. Menadżerowie NASA wiedzieli, że projekt wykonawcy silników dodatkowych, firmy Morton Thiokol, zawierał potencjalnie niebezpieczny błąd. Nie potrafili jednak właściwie go wskazać. 1989 – Zmarła Halina Konopacka, lekkoatletka, dyskobolka. 31 lipca 1928 roku podczas igrzysk olimpijskich w Amsterdamie ustanowiła rekord świata w rzucie dyskiem wynikiem 39,62 m i zdobyła pierwszy złoty medal olimpijski dla Polski. Do końca swojej kariery w 1931 roku nie została pokonana w rzucie dyskiem w żadnych zawodach. Gdy wybuchła II wojna światowa, we wrześniu 1939 towarzyszyła mężowi Ignacemu Matuszewskiemu przy ewakuacji złota Banku Polskiego, którą ten organizował i nadzorował. Była kierowcą jednej z ciężarówek na trasie przez Rumunię nad Morze Czarne i dalej do Francji. Po klęsce Francji wyjechała z mężem przez Hiszpanię do USA, gdzie mieszkała do końca życia. Urodziła się 26 lutego 1900 roku. 1989 – W Moskwie założono stowarzyszenie Memoriał, zajmujące się badaniami historycznymi i propagowaniem wiedzy o ofiarach represji radzieckich oraz ochroną praw człowieka w krajach byłego ZSRR. Istotną częścią działalności Memoriału są studia nad polskimi ofiarami represji, w tym zbrodni katyńskiej. W Polsce od początku lat 90. głównym partnerem Stowarzyszenia jest Ośrodek KARTA. W 2016 roku Memoriał został uznany przez władze Rosji za organizację wrogą państwu, pełniącą rolę „zagranicznego agenta”. 28 grudnia 2021 roku zapadła decyzja rosyjskiego Sądu Najwyższego o likwidacji Memoriału pod zarzutem, że organizacja „spekuluje wokół tematu represji i tworzy fałszywy obraz ZSRR jako terrorystycznego państwa, zniekształca historię Wielkiej Wojny Ojczyźnianej i rehabilituje nazistowskich zbrodniarzy” Decyzja ta spotkała się ze sprzeciwem ONZ oraz Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych i Australii. W 2022 roku organizacja została wyróżniona pokojową nagrodą Nobla.1990 – Zmarł Edward Szymkowiak, piłkarz, bramkarz reprezentacji. Był pięciokrotnym mistrzem Polski w barwach trzech różnych klubów: Ruchu Chorzów, Legii Warszawa i Polonii Bytom. Bronił polskiej bramki w meczu z ZSRR na Stadionie Śląskim w 1957 roku. Polska wygrała mecz 2:1. Szymkowiak został wtedy przez kibiców zniesiony z boiska na rękach. W reprezentacji Polski rozegrał 53 mecze. Urodził się 13 marca 1932 roku. 1990 – Ukazał się ostatni numer „Trybuny Ludu”, dziennika wydawanego od 1948 roku. Był to organ prasowy Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej o jednym z największych nakładów w Polsce – około 1,5 miliona egzemplarzy w połowie lat 70. Gazeta była w pełni podporządkowana PZPR. Traktowała kolejnych I sekretarzy partyjnych całkowicie bezkrytycznie i była główną tubą propagandy partii. Jej znaczenie spadło od lat 70. XX wieku, kiedy główną rolę propagandy PRL przejęła Telewizja Polska. 1991 – Rozpoczęła się kontrola NIK w Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego. Fundusz został powołany w 1989 roku. Jego oficjalnym celem była spłata polskiego zadłużenia zagranicznego oraz gromadzenie i gospodarowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na ten cel. Rzeczywistym zadaniem funduszu było skupowanie na wtórnym rynku zagranicznych długów PRL po znacznie obniżonych cenach, wynikających z niskich notowań długu. Działalność FOZZ doprowadziła do jednej z największych w historii III RP defraudacji środków publicznych oraz kilkunastoletniego procesu sądowego. Do końca 2014 FOZZ funkcjonował, jako instytucja „w likwidacji”.1996 – Zmarł Josif Brodski, jeden z najwybitniejszych rosyjskich i amerykańskich poetów i eseistów XX wieku. W ZSRR został skazany na przymusowe roboty za pasożytnictwo w głośnym procesie w 1964 roku. W 1972 pozbawiony obywatelstwa i wydalony ze Związku Radzieckiego, zamieszkał w Nowym Jorku. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1987 za „uniwersalne wartości całokształtu twórczości literackiej, odznaczające się jasnością myśli i poetycką siłą”. Urodził się 24 maja 1940 roku. 2002 – Zmarła Astrid Lindgren, szwedzka pisarka, zaliczana do klasyków literatury dla dzieci i młodzieży, autorka popularnych książek: „Pippi Laangstrump”, „Bracia Lwie Serce” i „Dzieci z Bullerbyn”, a także: „Ronja córka zbójnika” oraz „Nils Paluszek”. Napisała ponad 20 powieści i zbiorów opowiadań dla dzieci, a ponadto sztuki teatralne i słuchowiska radiowe, które zostały przetłumaczone na ponad 70 języków. Urodziła się 14 listopada 1907 roku. 2003 – Wskutek zejścia lawiny śnieżnej pod Rysami zginęło ośmiu spośród 13 członków wyprawy Uczniowskiego Klubu Sportowego „Pion”, działającego przy I Liceum Ogólnokształcącym w Tychach. Ostatnią ofiarę odnaleziono 17 czerwca. Nauczyciel, który był organizatorem tragicznej wyprawy, został skazany w kwietniu 2006 roku na dwa lata więzienia w zawieszeniu na cztery lata. 20 rocznica2006 – W katastrofie budowlanej na terenie Międzynarodowych Targów Katowickich zginęło 65 osób, a ponad 140 zostało rannych. Zdaniem biegłych, obciążenie dachu hali śniegiem było bezpośrednią przyczyną zawalenia się osłabionej konstrukcji. Gdy doszło do wypadku, w hali wystawowej znajdowało się około 700 osób, zwiedzających i wystawców. Była to największa tego typu katastrofa budowlana w Polsce. 29 listopada 2018 roku Sąd Najwyższy utrzymał wyroki skazujące wobec pięciu osób za przyczynienie się do katastrofy hali MTK. Na dziewięć lat więzienia skazany został projektant hali. 2011 – „Piątek Gniewu” w Egipcie. Podczas masowych protestów i krwawych starć z siłami bezpieczeństwa zginęło kilkadziesiąt osób. W demonstracjach rozpoczętych 25 stycznia, nazywanych Rewolucją w Egipcie, protestowano przeciwko złej sytuacji materialnej, bezrobociu, korupcji, ograniczaniu swobód obywatelskich i długoletnim rządom prezydenta Hosniego Mubaraka. 2013 – Zmarła Stanisława Stanisławska-Majdrowicz, tancerka, choreografka, reżyserka teatralna, dyrektorka Operetki Warszawskiej. Za jej kadencji wystawiono „Zemstę nietoperza” Johanna Straussa syna z polskim librettem Juliana Tuwima oraz odbyły się polskie premiery amerykańskich musicali „Człowiek z La Manczy” i „The Music Man”. Urodziła się 8 maja 1920 roku. 10 rocznica2017 – Ingres arcybiskupa Marka Jędraszewskiego do katedry wawelskiej. Na urząd arcybiskupa metropolity krakowskiego wyznaczył go papież Franciszek. Wcześniej, od lipca 2012 roku, arcybiskup Marek Jędraszewski był metropolitą łódzkim. Od marca 2014 jest zastępcą przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski. Urodził się 24 lipca 1949 roku. 2017 – Zmarł Andrzej Nikodemowicz, pianista i pedagog, kompozytor utworów na fortepian i orkiestrę, a także utworów chóralnych i muzyki religijnej. Jego kompozycje były objęte zakazem wykonywania w ZSRR. Został usunięty przez władze komunistyczne za przekonania religijne z pracy w Polskim Teatrze Ludowym we Lwowie. Urodził się 2 stycznia 1925 roku. 2018 – Zmarł Sebastian Rybarczyk, dziennikarz prasowy i radiowy, publicysta, znawca historii służb specjalnych. Współpracował między innymi z Polskim Radiem. W latach 80. działał w Konfederacji Polski Niepodległej, Federacji Młodzieży Walczącej oraz Solidarności Walczącej. Urodził się 6 grudnia 1970 roku. 5 rocznica2018 – Zmarła Barbara Wałkówna-Zbiróg, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Długoletnia aktorka Teatru Jaracza w Łodzi. Zagrała około 250 ról teatralnych i 40 filmowych, między innymi w „Chłopach”, „Rycerzach i rabusiach” oraz w „Seksmisji”. Urodziła się 5 stycznia 1933 roku. 5 rocznica2019 – Zmarł Arkadiusz Dera, artysta kabaretowy; aktor, kompozytor i autor tekstów. W latach 80. współpracował z radiową Trójką w magazynie „Zespołu Adwokackiego Dyskrecja”. Był też współautorem i aktorem kabaretu „Pigwa Show”. Urodził się w 1955 roku. 2020 – Zmarł Krzysztof Wojciechowski, artysta fotografik, kurator sztuki, autor tekstów, tłumacz. Był artystą tworzącym w obszarze fotografii, zajmującym się czarno-białą, tak zwaną czystą fotografią, autorem fotoobiektów i fotoinstalacji. Był autorem między innymi cyklu „Musica Muta”, na który składały się serie czarno-białych fotografii z koncertów Jazz Jamboree z lat 60. oraz z makroobrazowe ujęcia czarnych płyt winylowych. Urodził się 13 marca 1947 roku. 2021 – Zmarł Ryszard Kotys, aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i dubbingowy oraz reżyser i scenarzysta. Zagrał w ponad 150 filmach i 40 serialach. Największą popularność przyniosła mu postać Mariana Paździocha w serialu „Świat według Kiepskich”. Urodził się 20 marca 1932 roku. 2. rocznica28 stycznia – Międzynarodowy Dzień Mobilizacji przeciwko Wojnie Nuklearnej.28 stycznia – Europejski Dzień Ochrony Danych Osobowych, ustanowiony przez Komitet Ministrów Rady Europy w 2006 roku. Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/B.Falkowska/dok./w Siekaj

facebook
by e-smart.pl