16.05 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja16 maja 136. dzień rokuSłońce w znaku Byka wzeszło dziś o godzinie 4.37, zajdzie o 20.26. Dzień będzie trwał 15 godzin i 49 minut. Imieniny obchodzą: Adam, Andrzej, Jędrzej, Małgorzata i Szymon Kalendarium historyczne:1561 – Zmarł Jan Tarnowski, hetman wielki koronny, kasztelan krakowski, zwycięski wódz w bitwie z armią mołdawską pod Obertynem w 1531 roku. Zmienił organizację wojska polskiego ze średniowiecznej w odpowiadającą współczesnym mu metodom walki. Stworzył służby sztabu generalnego nowoczesnej armii, artylerię konną, szpitale polowe finansowane z funduszy królewskich, korpus saperów, oddziały logistyczne, zajmujące się kierowaniem ruchem taborów i zakładaniem obozów. Wprowadził kodeks dyscypliny wojskowej. Inwestował też w wydobycie i obróbkę metali w Polsce, co mogło mieć znaczenie dla zdolności obronnych. W polityce wewnętrznej cieszył się popularnością wśród szlachty, jednak sprzeciwiał się wzrostowi liczby przywilejów szlacheckich. Urodził się w 1488 roku. 1575 – Król Polski Henryk III Walezy został uznany za zbiegłego i zdetronizowany po tym, jak nie stawił się na wyznaczony przez Sejm ostateczny termin powrotu – 12 maja. Był pierwszym elekcyjnym królem Polski. Został wybrany w 1573 roku. Gdy dowiedział się o śmierci brata – króla Francji Karola IX – w czerwcu 1574 roku uciekł potajemnie z Polski. W lutym 1575 roku został królem Francji. Henryk III Walezy nigdy nie zrzekł się władzy w Rzeczypospolitej i do końca życia uważał się za jej prawowitego monarchę. Używał herbów z polskim Orłem i litewską Pogonią. 1620 – Zmarł William Adams, angielski żeglarz, prawdopodobnie pierwszy Anglik, który dotarł do Japonii, jak również pierwszy naturalizowany w Japonii Europejczyk. Był inspiracją dla postaci Johna Blackthorne’a z powieści Jamesa Clavella pod tytułem „Shogun”. Urodził się 24 września 1564 roku. 1648 – Polskie wojska poniosły klęskę w bitwie stoczonej z Kozakami nad Żółtymi Wodami na terenie Ukrainy. Była to pierwsza bitwa podczas powstania Kozaków Zaporoskich i chłopstwa ruskiego pod przywództwem hetmana kozackiego Bohdana Chmielnickiego przeciwko Rzeczypospolitej. 375. rocznica1657 – W czasie wojny polsko-rosyjskiej Kozacy zamordowali w Janowie Poleskim jezuitę Andrzeja Bobolę, kaznodzieję prowadzącego działalność misyjną wśród wyznawców prawosławia na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej. W 1938 roku Andrzej Bobola został kanonizowany. Od 2002 roku jest patronem Polski. Ciało świętego Andrzeja Boboli znajduje się w sanktuarium jego imienia przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie. Urodził się 30 listopada 1591 roku. 1771 – Król Stanisław August Poniatowski zawarł układ, na mocy którego dowódca wojsk rosyjskich w Polsce, generał Iwan Weymarn, i Franciszek Ksawery Branicki na czele królewskich pułków nadwornych i części gwardii mieli wspólnie toczyć walki z konfederatami barskimi. Pieniądze na ten cel król otrzymał od ambasadora rosyjskiego Kaspra von Salderna. 1794 – Król Prus Fryderyk Wilhelm II ogłosił przystąpienie do walki z insurekcją kościuszkowską. 6 czerwca osobiście dowodził połączoną 26-tysięczną armią rosyjsko-pruską, która pokonała w bitwie pod Szczekocinami 15-tysięczny korpus Tadeusza Kościuszki. Po tej bitwie inicjatywa operacyjna przeszła w ręce zaborców.1811 – U wybrzeży Karoliny Północnej doszło do tak zwanego incydentu z Little Belt, który stał się jednym z powodów wybuchu wojny brytyjsko-amerykańskiej w następnym roku. W starciu wzięły udział: fregata amerykańska USS „President” i brytyjski slup HMS „Little Belt”. 1830 – Zmarł Jean Baptiste Joseph Fourier, francuski matematyk i fizyk. Twórca matematycznej metody analizy widmowej, autor teorii przewodnictwa cieplnego, opracowanej dzięki posługiwaniu się szeregami trygonometrycznymi. Urodził się 21 marca 1768 roku. 1846 – Urodził się Ottomar Anschütz, niemiecki wynalazca i fotograf. Jego działalność miała istotne znaczenie dla początków kinematografii. Przypisuje mu się stworzenie na początku lat 80. XIX wieku pierwszej migawki szczelinowej, która pozwalała uchwycić przedmioty w ruchu. Światową sławę dały mu fotografie bocianów nad gniazdem, zrobione w 1891. Jako pierwszy sfotografował konia w biegu, gołębie w locie i skaczących mężczyzn. W 1886 razem z budowniczym organów Johannem Schneiderem skonstruował prototyp kinematografu. Urządzenie umożliwiało „wyświetlanie” fotografii z szybkością 30 obrazów na sekundę, dając wrażenie ruchu. Zmarł 30 maja 1907 roku. 1850 – Urodził się Jan Mikulicz-Radecki, chirurg, profesor uniwersytetów w Krakowie, Królewcu i Wrocławiu. Pomysłodawca nowych technik operacyjnych i narzędzi chirurgicznych. Jeden z pionierów antyseptyki i aseptyki. Zmarł 14 czerwca 1905 roku. 1865 – W hiszpańskim wojsku zniesiono wymóg „czystości krwi”. Od XV wieku w Hiszpanii obowiązywało prawo, które dopuszczało do pełnienia stanowisk tylko osoby mogące udowodnić swoje „stare” chrześcijańskie pochodzenie. „Nowymi chrześcijanami” byli muzułmanie i Żydzi oraz ich potomkowie, którzy przeszli na chrześcijaństwo z islamu lub judaizmu. Oskarżano ich o to, że zmienili religię ze względów koniunkturalnych. Zgodnie z edyktem króla Ferdynanda VII z 8 marca 1804 roku, żaden oficer hiszpański nie mógł się ożenić bez poręczenia, że jego żona jest „czystej krwi”. 1866 – Amerykanin Charles Elmer Hires opracował recepturę piwa korzennego 1888 – Amerykański wynalazca i przemysłowiec pochodzenia niemiecko-żydowskiego, Emil Berliner, zaprezentował skonstruowany przez siebie gramofon. Sześć lat później założył pierwsze na świecie przedsiębiorstwo fonograficzne pod firmą The Berliner Gramophone Company. 135. rocznica1890 – Urodziła się Zofia Suchcitzowa, zoolog, histolog, cytolog i histofizjolog, znawca skorupiaków, profesor Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zmarła 3 lipca 1974 roku. 1900 – Zmarł Mieczysław Dzikowski, dramaturg, pisarz, dziennikarz. Jest autorem między innymi dramatów: „Kartka wycięta”, „Odgrzewana miłość” oraz powieści: „Dziewczyna”, „Nasze życie czyli Polki-bohaterki”. Założył czasopismo satyryczno-humorystyczne „Kolce” oraz „Tygodnik Narodowy”. Urodził się 29 października 1837 roku. 1902 – Urodził się Jan Kiepura, śpiewak operowy i estradowy o międzynarodowej sławie, znany jako „król tenorów”. Grał w filmach, między innymi: „Kocham wszystkie kobiety”, „O czym się nie myśli”, „Neapol, śpiewające miasto”, „Zdobyć cię muszę”. Od 1939 roku mieszkał w Stanach Zjednoczonych, gdzie zmarł 15 sierpnia 1966. 1905 – Urodził się Henry Fonda, amerykański aktor. Grał między innymi w filmach: „Grona gniewu”, „Dwunastu gniewnych ludzi”, 'Miasto bezprawia”, „Bitwa o Midway”, „Był sobie łajdak” oraz „Nad złotym stawem”, za rolę w którym w 1982 roku otrzymał Oscara. Rok wcześniej został nagrodzony Oscarem za całokształt twórczości. Zmarł 12 sierpnia 1982 roku. 1915 – W czasie I wojny światowej pod Konarami koło Sandomierza rozpoczęła się bitwa między wojskami austro-węgierskimi a rosyjskimi. W skład sił austro-węgierskich wchodziła I Brygada Legionów Polskich pod dowództwem brygadiera Józefa Piłsudskiego. Intensywne walki trwały do 25 maja. Legioniści toczyli jeszcze przez miesiąc walki pozycyjne, a po przełamaniu frontu 23 czerwca rozpoczęli pościg za wojskami carskimi. Według różnych szacunków, w walkach w okolicy Konar zginęło ponad 150 legionistów, a ponad 600 zostało rannych. 1916 – Została zawarta tajna brytyjsko-francuska umowa Sykes-Picot, dotycząca podziału stref wpływów na Bliskim Wschodzie po zakończeniu I wojny światowej. Jej nazwa wywodzi się od dwóch negocjatorów i sygnatariuszy tego paktu − Marka Sykesa, reprezentującego Wielką Brytanię i François Georges-Picota, reprezentanta Francji. Układ Sykes-Picot w swoich założeniach dzieli Bliski Wschód na pięć stref, między innymi: strefę administrowaną bezpośrednio przez Francję, utworzoną przez Liban, rejon Adany i wybrzeże syryjsko-libańskie, oraz strefę zależną bezpośrednio od Wielkiej Brytanii, utworzoną przez Dolną Mezopotamię. 1917 – Urodził się Juan Rolfo, meksykański pisarz i fotograf, jeden z najwybitniejszych pisarzy hiszpańskiego kręgu językowego XX wieku, uważany za jednego z prekursorów realizmu magicznego. Jego twórczość, skromna pod względem objętości, doczekała się szeregu rozpraw krytycznych i została przetłumaczona na wiele języków. Znany jako autor mikropowieści „Pedro Páramo” oraz zbioru opowiadań „Równina w płomieniach”. Zmarł 7 stycznia 1986 roku. 1919 – Urodził się Zbigniew Kurtycz, kompozytor, piosenkarz, żołnierz Armii Andersa. Współpracował z Polskim Radiem, występując w programie „Podwieczorek przy mikrofonie”. Jego znane przeboje to: „Cicha woda” „Tak czy nie”, „Andriusza”, „Za dzień już nie spotkamy się w wielkim świecie” . Zmarł 30 stycznia 2015 roku. 1920 – Odbyły się wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego przyszłego Wolnego Miasta Gdańska. Partia Polska zdobyła siedem mandatów w liczącym 120 miejsc zgromadzeniu. Najwięcej – 34 mandaty – zdobyła Niemiecka Narodowa Partia Ludowa. 1920 – Francuska bohaterka narodowa Joanna d’Arc została kanonizowana przez papieża Benedykta XV. Joanna twierdziła, że otrzymała widzenie od Boga, podczas którego dostała polecenie wyzwolenia ojczyzny spod panowania angielskiego. Między innymi poprowadziła armię francuską w 1429 roku do zwycięstw w Orleanie, Auxerre, Troyes i Reims. Joanna d’Arc urodziła się 6 stycznia 1412 roku, zginęła spalona na stosie 30 maja 1431. Dekretem 11 marca 1922 roku papież Pius XI ustanowił świętą Joannę d’Arc, jako drugorzędną, po Najświętszej Marii Pannie Wniebowziętej, patronkę Francji. 1920 – Urodził się Leopold Tyrmand, prozaik i publicysta, krytyk muzyczny, miłośnik i popularyzator jazzu. Autor między innymi „Dziennika 1954”, a także powieści: „Zły”, „Filip”, „Życie towarzyskie i uczuciowe”, „Siedem dalekich rejsów”. Zmarł na emigracji w Stanach Zjednoczonych 19 marca 1985 roku. Sejm RP ustanowił rok 2020 Rokiem Leopolda Tyrmanda. 1921 – Urodził się Iwan Kałymon, ukraiński zbrodniarz wojenny. W czasie II wojny światowej był członkiem utworzonej przez III Rzeszę ukraińskiej policji pomocniczej, działającej w kolaboracji z niemieckimi nazistami. Brał udział w morderstwach, łapankach i deportacjach ludności żydowskiej mieszkającej w utworzonym przez władze okupacyjne getcie we Lwowie. Po wojnie ukrywał się w USA. Znajdował się na liście poszukiwanych zbrodniarzy nazistowskich Centrum Szymona Wiesenthala. Zmarł 29 czerwca 2014 roku. 1922 – Sejm Rzeczypospolitej uchwalił ustawę o urlopach dla pracowników zatrudnionych w przemyśle i handlu. Urzędnikom po roku pracy przysługiwał miesiąc urlopu, robotnikom zaś po trzyletniej pracy – 15 dni wypoczynku. Przepisy obejmowały zarówno publiczne zakłady pracy, jak i prywatne oraz należące do organów samorządowych. 1922 – Urodził się Ryszard Zyga vel Wiktor Leśniewski, pseudonimy „Lelum” i „Słoń”, żołnierz Armii Andersa i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w stopniu porucznika, oficer Armii Krajowej, cichociemny. Jako polski więzień NKWD, na mocy układu Sikorski -Majski dostał się do Armii Andersa, następnie służył w Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł przygotowanie Cichociemnych i szkolenie do służby łączności. W 1943 roku w akcji „Neon 3″został zrzucony do Polski. W Warszawie został aresztowany przez gestapo. Trafił do niemieckich obozów koncentracyjnych Gross Rosen, Hersbruck a następnie Dachau, skąd został wyzwolony w 1945 roku przez żołnierzy amerykańskich i wrócił do Anglii. Pozostał na emigracji, od 1995 roku jest wiceprzewodniczącym Koła Cichociemnych w Wielkiej Brytanii. 1924 – Urodził się Tadeusz Kubiak, poeta i satyryk, autor utworów dla dzieci i młodzieży oraz audycji radiowych. W Polskim Radiu pracował od 1948 roku do śmierci. Był autorem i współtwórcą cyklicznych audycji literackich w Programie Drugim, takich jak „Radiowe debiuty poetyckie”, „Tysiąc znaczeń w jednym wierszu”, „Poezja, która pomaga żyć”, „Radiowy kabaret poetycki”. Zmarł 3 czerwca 1979 roku. 1929 – W Poznaniu otwarto Powszechną Wystawę Krajową, na której zaprezentowano dorobek Polski z pierwszego dziesięciolecia niepodległości. Do 30 września 1929 roku wystawę zwiedziło około 4,5 miliona osób, w tym 200 tysięcy gości zagranicznych. 1929 – W Los Angeles po raz pierwszy rozdano Oscary. Bilety na ceremonię w hotelu Roosevelt kosztowały pięć dolarów, a uroczystość oglądało mniej niż 270 widzów. Ceremonia, którą poprowadził Douglas Fairbanks, trwała około 15 minut i odbyła się trzy miesiące po ogłoszeniu zwycięzców. Nagrodzono filmy mające swoją premierę od 1 sierpnia 1927 do 1 sierpnia 1928 roku. 1930 – Urodziła się Krystyna Zachwatowicz, scenograf, współtwórczyni i artystka krakowskiego Kabaretu Piwnica pod Baranami. Projektowała scenografie do inscenizacji Konrada Swinarskiego – „Nie-boska komedia”, Andrzeja Wajdy: „Sprawa Dantona”, „Dybuk”, „Zbrodnia i kara”. Wystąpiła też w filmach: „Człowiek z marmuru”, „Panny z Wilka” i „Katyń”. 1930 – Urodziła się Janina Traczykówna, aktorka teatralna i filmowa, związana od 1955 roku z Teatrem Dramatycznym w Warszawie. Grała między innymi w filmach: „Pod gwiazdą frygijską”, „Brunet wieczorową porą”, „Miś”, „Ludzie z pociągu”, „Dzień świra” oraz serialu „Noce i dnie”. Zmarła 22 stycznia 2022 roku. 1930 – Urodził się Stanisław Brudny, aktor teatralny, filmowy, radiowy i dubbingowy. Grał między innymi w filmach: „Yesterday”, „Kochankowie mojej mamy”, „Rykowisko”, „Komediantka”, „Sara”, „Ryś”. W grudniu 2009 roku został wyróżniony przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia nagrodą Splendor Splendorów. 1940 – Niemieckie władze tak zwanego Generalnego Gubernatorstwa, z gubernatorem Hansem Frankiem, zdecydowały na konferencji w Krakowie o przeprowadzeniu „Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej”. Akcja rozpoczęła się 30 maja, a zakończyła oficjalnie 23 lipca. W tym czasie Niemcy zamordowali co najmniej 6,5 tysiąca Polaków, w tym około 3,5 tysiąca przedstawicieli polskich elit politycznych i intelektualnych. Najbardziej znaną zbrodnią popełnioną przez Niemców w ramach „Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej” były masowe egzekucje w Palmirach. 1942 – Zmarł Bronisław Malinowski, światowej sławy antropolog, profesor uniwersytetów w Londynie oraz Yale, dyrektor Instytutu Kultur i Języków Afryki w Londynie, w czasie II wojny światowej prezes Instytutu Polskiego w Nowym Jorku. Autor między innymi książek „Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji” oraz „Naukowe teorie kultury”. Urodził się 7 kwietnia 1884 roku. 1943 – Wysadzeniem w powietrze Wielkiej Synagogi przy placu Tłomackie 7 o godzinie 20.15 Niemcy zakończyli likwidację getta warszawskiego. W 28. dniu powstania w getcie, uznanym za ostatni, Niemcy zabili 180 osób. Łącznie Niemcy zamordowali 56 tysięcy Żydów z warszawskiego getta. Całe getto, z wyjątkiem ośmiu budynków, zostało zburzone. 80. rocznica1944 – W bitwie pod Sucharami w powiecie grodzieńskim batalion 77. Pułku Piechoty Armii Krajowej rozbił oddział niemiecko-ukraiński. W starciu zginęło 37 żołnierzy niemieckich i ukraińskich oraz ośmiu polskich. 1944 – Urodził się Maciej Zembaty, poeta, satyryk, scenarzysta, reżyser radiowy, muzyk i tłumacz. W 1972 roku we współpracy z Jackiem Janczarskim, stworzył radiowe słuchowisko „Rodzina Poszepszyńskich”. Od lat 70. prowadził w Programie Trzecim Polskiego Radia między innymi autorskie audycje: „Płyty nasze i naszych przyjaciół”, „Zgryz” i był też jednym z prezenterów „Zapraszamy do Trójki”. Tłumaczył piosenki Leonarda Cohena. Internowany w stanie wojennym, napisał jedną z najsłynniejszych piosenek tego okresu: „Hymn internowanych ekstremistów”. Zmarł 27 czerwca 2011 roku. 1944 – Bunt Romów w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Tego dnia Niemcy planowali zlikwidować obóz cygański w Birkenau. Gdy hitlerowcy przyjechali wypędzać z baraków Romów i Sinti, ci – uzbrojeni w łopaty, noże, kilofy i kamienie – nie zgodzili się wyjść. Niemcy zrezygnowali z przeprowadzenia akcji w obawie przed stratami i rozszerzeniem buntu. 1946 – Urodził się Robert Fripp, brytyjski muzyk i kompozytor, multiinstrumentalista, wirtuoz gitary. Znany przede wszystkim z wieloletnich występów w zespole rocka progresywnego King Crimson, którego był współzałożycielem. Współpracował z takimi muzykami i zespołami jak: Brian Eno, David Bowie, Peter Gabriel, Blondie czy Talking Heads. W 2003 roku Robert Fripp został sklasyfikowany na 42. miejscu listy 100 najlepszych gitarzystów wszech czasów magazynu „Rolling Stone”. Charakterystyczną cechą występów scenicznych Frippa jest gra na siedząco. Mimo, że jest leworęczny, gra na gitarach dla osób praworęcznych. 1947 – Zmarł Frederick Gowland Hopkins, biochemik angielski. Prowadził badania w dziedzinie biochemii i dietetyki, był jednym z pionierów nauki o witaminach. Opracował metodę ilościowego oznaczania kwasu moczowego w płynach ustrojowych. Wyizolował aminokwas tryptofan. Wyjaśnił rolę kwasu mlekowego w pracy mięśni. W 1929 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za wyodrębnienie witaminy A. Urodził się 20 czerwca 1861 roku. 1948 – Urodził się Felicjan Andrzejczak, piosenkarz i muzyk, wokalista zespołu Budka Suflera w latach 1982-1983. W 1978 ukazał się jego jeden z największych przebojów „Peron łez”. Utwór ten otworzył mu drogę do koncertu premier na festiwalu w Opolu. Otrzymane wyróżnienie sprawiło, że na stałe zagościł na zawodowej scenie. Pod koniec 1982 roku został zaproszony do współpracy z Budką Suflera. Z nim zespół ten nagrał przeboje: „Jolka, Jolka pamiętasz”, „Czas ołowiu” i „Noc komety”. 75. rocznica1950 – Urodziła się Anna Romantowska, aktorka teatralna i filmowa. Grała między innymi w filmach: „Kobieta i kobieta”, „Mała apokalipsa”, „Panna Nikt”, „Nigdy nie mów nigdy”, „Mniejsze zło”. Wystąpiła też w serialach telewizyjnych: „Dom” oraz „Matki, żony i kochanki”. Jest laureatką nagród na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za drugoplanową rolę kobiecą w filmach: „Przesłuchanie” i „Statyści”.1951 – Urodził się Claudio Baglioni, włoski piosenkarz i kompozytor, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli piosenki autorskiej we włoskiej muzyce pop lat 70. XX wieku. 1953 – Urodził się Pierce Brosnan, irlandzki aktor, producent filmowy i działacz na rzecz ochrony środowiska. Był piątym aktorem, który zagrał Jamesa Bonda w serii filmów o agencie 007, występując w czterech filmach: „Golden Eye”, „Jutro nie umiera nigdy”, „Świat to za mało” i „Śmierć nadejdzie jutro”. Wcielał się też w postać Jamesa Bonda w grach wideo. Był dwukrotnie nominowany do Złotego Globu. 70. rocznica1955 – Urodziła się Debra Winger, amerykańska aktorka. Wystąpiła między innymi w filmach: „Zdradzeni”, „Pod osłoną nieba”, „Czarna wdowa” i „Ciernista dolina”. Zachwyciła widzów i krytyków wiarygodnością przejmująco zagranej roli żyjącej w konflikcie z matką Emmy Horton w komediodramacie „Czułe słówka” Jamesa L. Brooksa, z Shirley MacLaine i Jackiem Nicholsonem, zdobywając nominację do Oscara i Złotego Globu.1958 – W okolicach Nowego Miasta nad Pilicą i Rawy Mazowieckiej trąby powietrzne wyrządziły poważne zniszczenia. W Rawie poważnie uszkodzone zostały 52 domy, 75 budynków straciło dachy. Zginęły trzy osoby, a 130 zostało rannych, z tego 30 ciężko. W Nowym Mieście zginęła jedna osoba, a kilkadziesiąt zostało rannych. Wśród nich było kilkanaścioro dzieci z wycieczki szkolnej po tym, jak autobus, którym jechały, został porwany przez trąbę powietrzną i przeniesiony 30 metrów dalej.19 domów zostało zawalonych a 90 uszkodzonych. 65. rocznica1960 – Amerykański fizyk Theodore Maiman z Hughes Research Laboratories w Malibu w Kalifornii uruchomił po raz pierwszy skonstruowany przez siebie laser rubinowy. W tym laserze materiałem aktywnym jest kryształ rubinu ukształtowany w formie walca. Pompowany optycznie lampą ksenonową laser tworzy jednokierunkową wiązkę światła o dużym natężeniu i ściśle określonej długości fali. 1961 – Generał Park Chung-hee, weteran wojny koreańskiej, przeprowadził zamach stanu w Korei Południowej, stając na czele Najwyższej Rady Narodowej Przebudowy. Zamach odbył się przy aprobacie zmęczonego panującym w kraju chaosem społeczeństwa. Reżim wojskowy uzyskał legitymizację ze strony prezydenta. Park zdecydowanie przystąpił do walki z korupcją i rozbudowy gospodarczej kraju. Pod jego rządami Korea przeżywała okres ekonomicznego rozkwitu, co spowodowało, że w 1967 roku ponownie wybrany został na prezydenta. Kiedy jednak postanowił zmienić konstytucję, by powalczyć o trzecią elekcję, doszło do masowych protestów społeczeństwa. W październiku 1979 roku Park zginął zastrzelony podczas obiadu przez szefa koreańskiego wywiadu. Okoliczności tego zdarzenia do dziś nie zostały wyjaśnione. 1963 – W Związku Radzieckim wykonano wyrok śmierci na pułkowniku radzieckiego wywiadu wojskowego GRU oraz agencie brytyjskim i amerykańskim, Olegu Pieńkowskim. Był on najbardziej wartościowym szpiegiem zimnej wojny. Podczas kubańskiego kryzysu rakietowego pochodzące od niego informacje upewniły prezydenta Kennedy’ego, że Związek Radziecki nie jest gotowy do wojny nuklearnej i pozwoliły mu na słynny strategiczny blef. Oleg Pieńkowski spędził z oficerami CIA i MI6 w Londynie i w Paryżu łącznie około 144 godziny. W tym czasie przekazywał informacje, których spisanie zajęło 1,5 tysiąca stron maszynopisu, oraz 111 rolek filmów, zawierających około 10 tysięcy sfotografowanych kart dokumentacji wojskowej i technicznej. 60. rocznica1965 – Urodził się Grzegorz Pacek, reżyser filmów dokumentalnych i fabularnych oraz realizator telewizyjny. W 2008 roku na Koszalińskim Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” zdobył Grand Prix „Wielki Jantar”, za debiut reżyserski – „Środa, czwartek rano”, z Joanną Kulig i Pawłem Tomaszewskim. Autor filmów dokumentalnych: „Serbowie to dobrzy ludzie”, „Podatek od marzeń”, „Mongolski ślad”, „Idź do Luizy”. 1966 – W Chinach rozpoczęła się tak zwana rewolucja kulturalna. Był to wielki ruch społeczno-polityczny zainicjowany przez Mao Zedonga jako próba wyeliminowania jego politycznych rywali i wprowadzenia w życie własnych koncepcji ideologicznych – maoizmu. Chociaż oficjalnie została zakończona przez Mao w 1969 roku, faktycznie trwała do chwili aresztowania tak zwanej bandy czworga w 1976. W trakcie rewolucji doszło do wielu zbrodni, nastąpiło całkowite zamrożenie stosunków z zagranicą, odwołano do kraju wszystkich chińskich ambasadorów. 1966 – Urodziła się Janet Jackson, amerykańska piosenkarka, autorka tekstów, tancerka, aktorka, producentka muzyczna, producentka filmowa, businesswoman, filantropka i pisarka. Nakład wydawnictw muzycznych artystki na całym świecie wyniósł ponad 100 milionów. Janet Jackson jest jedną z piosenkarek z największą liczbą sprzedanych wydawnictw w historii muzyki. W 2019 roku wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame. 1970 – Urodziła się Gabriela Sabatini, argentyńska tenisistka, jedna z czołowych zawodniczek świata na przełomie lat 80. i 90. Zwyciężyła w wielkoszlemowym US Open w 1990 roku i Wimbledonie w 1988 w deblu. W 2006 została uhonorowana miejscem w Międzynarodowej Tenisowej Galerii Sławy.1972 – Urodził się Andrzej Duda, prawnik, polityk, od 6 sierpnia 2015 roku prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 2006-2007 był wiceministrem sprawiedliwości, a następnie członkiem Trybunału Stanu. Od 2008 do 2010 roku podsekretarz stanu w kancelarii prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Później – poseł na Sejm oraz od listopada 2013 do stycznia 2014 roku – rzecznik prasowy Prawa i Sprawiedliwości. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 z ramienia PiS uzyskał mandat eurodeputowanego VIII kadencji, tym samym wygasł jego mandat posła na Sejm RP. 1975 – Japonka Junko Tabei, uczestniczka ekspedycji himalajskiej, jako pierwsza kobieta zdobyła Mont Everest. Wspinała się drogą od strony nepalskiej. Towarzyszył jej Szerpa Ang Tsering. 1975 – Premiera pierwszego odcinka kultowego serialu PRL „Czterdziestolatek”. Komedia, opowiadająca o perypetiach inżyniera Karwowskiego i jego rodziny, tak spodobała się widzom Telewizji Polskiej, że nakręcono dwie serie, ostatnią w 1978 roku. Główną rolę kreował Andrzej Kopiczyński, partnerowali mu między innymi Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski i Leonard Pietraszak. 1982 – Zmarł Jerzy Krzysztoń, prozaik, dramatopisarz, autor słuchowisk radiowych, tłumacz literatury anglosaskiej, wieloletni pracownik Polskiego Radia. Do jego najważniejszych utworów należą „Kamienne niebo”, „Wielbłąd na stepie” oraz „Obłęd”. Urodził się 23 marca 1931 roku. 1983 – Premiera filmu „Wielki Szu” w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego. Bohaterem jest tytułowy, starzejący się szuler, który po wyjściu z więzienia zmuszony jest powrócić do swojego zawodu. Film został doceniony przez krytyków i okazał się wielkim sukcesem komercyjnym. Główne role zagrali: Jan Nowicki, Andrzej Pieczyński i Dorota Pomykała. 40. rocznica1989 – W Krakowie rozpoczęły się trzydniowe starcia studentów i młodzieży z milicją i ZOMO. Zaczęło się od demonstracji pod konsulatem radzieckim pod hasłem „Sowieci do domu”, podczas której żądano wycofania Armii Czerwonej z Polski.1990 – Urodził się Thomas Brodie-Sangster, angielski aktor. Wystąpił między innymi w filmach: „To właśnie miłość”, „Niania”, „Ostatni legion”, „Więzień labiryntu” oraz w serialach „Gambit królowej” i „Gra o tron”, jako Jojen Reed. Zaczynał karierę jako aktor dziecięcy. Oprócz ról filmowych brał też udział w nagraniu słuchowisk radiowych.1990 – Zmarł Emir Buczacki, aktor. Wystąpił między innymi w filmach: „Faraon”, „Perła w koronie”, „Noce i dnie”, „Polonia Restituta”. Urodził się 1 września 1935 roku. 1990 – Zmarł Jim Henson, właściwie James Maury Henson, aktor i producent amerykański. Był twórcą programów „The Muppet Show” i „Ulica Sezamkowa”. Urodził się 24 września 1936 roku. 1990 – Zmarł Sammy Davis Jr., amerykański piosenkarz i aktor. Wystąpił między innymi w filmach „Słodka Charity”, „Wyścig armatniej kuli”, „Dyktator z Paradoru”. Urodził się 8 grudnia 1925 roku. 1991 – Straż Graniczna, powołana na mocy ustawy z października 1990 roku, przejęła obowiązki Wojsk Ochrony Pogranicza. Podstawowe cele Straży Granicznej to ochrona granic państwowych oraz zwalczanie przestępczości transgranicznej. Straż Graniczna ochrania 3511 kilometrów granicy lądowej oraz obsługuje 70 przejść granicznych, w tym 18 przejść lotniczych, 19 drogowych, 14 kolejowych, jedno rzeczne – z Białorusią oraz 18 morskich. 1991 – Elżbieta II jako pierwszy w historii brytyjski monarcha wygłosiła przemówienie w Kongresie USA. 2000 – Zmarła Barbara Narębska-Dębska-Kozłowska, malarka, artystka plastyczka. Była między innymi autorką akwafort i grafik, przedstawiających pejzaże architektoniczne Torunia, Kwidzyna, Chełmna, Brodnicy i Grudziądza. Urodziła się 4 stycznia 1921 roku. 2000 – Zmarł Andrzej Szczypiorski, prozaik, publicysta, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, od lat 70. działacz opozycji w PRL. Autor ponad 20 tomów prozy, w tym powieści, zbiorów reportaży i felietonów, szkiców, esejów. Jego najbardziej znane powieści to: „Msza za miasto Arras”, „Początek”, „Z notatnika stanu wojennego”, „Noc, dzień i noc”, „Autoportret z kobietą” i „Gra z ogniem”. Urodził się 3 lutego 1928 roku. 2005 – Zmarł Andrzej Wiktor Mikołajewski, poeta, pisarz. Jest autorem między innymi tomiku poezji „Rzecz umowna” oraz powieści: „Pieśń Syzyfa „, „Portret znajomego”, „Na wszystkich progach”. Napisał też powieść dla dzieci „O krawcu imć Niteczce i jego śpiewającej igle”. Urodził się 3 listopada 1947 roku. 2010 – Zmarł Józef Niweliński, biolog i farmaceuta, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był pionierem nowoczesnej histochemii enzymów, dowiódł, że łożysko ludzkie jest źródłem danych o wartości biologicznej środowiska człowieka. W latach 1961-1976 był współzałożycielem i redaktorem naczelnym kwartalnika „Folia Histochemica et Cytochemica” – obecnie „Folia Histochemica et Cytobiologica”. Urodził się 25 listopada 1920 roku. 2010 – Zmarła Zofia Wilczyńska, właściwie Zofia Wilczyńska-Skoczeń, aktorka związana głównie z teatrami łódzkimi. Wystąpiła między innymi w filmach: „Złota maska”, „Przygoda na Mariensztacie”, „Prognoza pogody” i „Jeszcze nie wieczór”. Urodziła się 5 stycznia 1915 roku. 2011 – Rozpoczęła się ostatnia misja kosmiczna wahadłowca Endeavour. 1 czerwca amerykański prom zakończył swój ostatni lot i planowo został wyłączony z eksploatacji. Endeavour wykonał 25 lotów ze 148 astronautami. Spędził ponad 296 dni w kosmosie, przeleciał 197 761 197 kilometrów. Nazwa statku, jako pierwsza w historii NASA, została wybrana w ogólnokrajowym plebiscycie. Uczniowie szkół podstawowych i średnich zostali poproszeni o wybranie nazwy spośród nazw okrętów prowadzących badania naukowe bądź eksploracyjne. 2011 – Zmarł Edward Hardwicke, brytyjski aktor, najlepiej znany z roli doktora Watsona w serialach i filmach o przygodach Sherlocka Holmesa. Zagrał też między innymi w filmach: „Oliver Twist” w reżyserii Romana Polańskiego z 2005 roku, „Szkarłatna litera”, „Ryszard III” i „To właśnie miłość”. Urodził się 7 sierpnia 1932 roku. 2014 – Zmarł Marek Nowakowski, pisarz, publicysta, scenarzysta filmowy. Wydał między innymi zbiory opowiadań: „Ten stary złodziej”, „Benek Kwiaciarz”, „Zapis” i „Książę Nocy”. Urodził się 2 kwietnia 1935 roku. 2019 – Zmarł Robert James Lee „Bob” Hawke, australijski działacz związków zawodowych i polityk, w latach 1983-1991 premier Australii. Był politykiem Australijskiej Partii Pracy, autorem wielu reform systemu finansowego Australii, przeprowadził prywatyzację państwowych firm, sprzedał należący wcześniej do państwa Commonwealth Bank of Australia. W czasie wyborów do parlamentu federalnego w 1987 roku obiecał, że do 1990 żadne dziecko w Australii nie będzie żyło w biedzie. Zdanie to funkcjonuje w Australii, jako przykład pustego sloganu politycznego, niespełnionych obietnic. Urodził się 9 grudnia 1929 roku2019 – Zmarł Ieoh Ming Pei, amerykański architekt modernistyczny i postmodernistyczny chińskiego pochodzenia. Zaprojektował między innymi Bibliotekę Johna F. Kennedy’ego w Bostonie, muzeum Rocka and Rolla i Hall of Fame w Cleveland, w Stanach Zjednoczonych oraz Piramidę Luwru w Paryżu. Urodził się 26 kwietnia 1917 roku.2020 – Zmarł Wilson Roosevelt Jerman, były kamerdyner z Białego Domu, pracował dla 11 prezydentów USA. Zmarł wskutek COVID-19. Urodził się 21 stycznia 1929 roku. 2021 – Zmarł Bernard Jancewicz, fizyk teoretyczny, działacz społeczny, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego, profesor tej uczelni. W latach 2002- 2005 był prodziekanem Wydziału Fizyki i Astronomii. Oprócz innych osiągnięć – uporządkował polskie nazewnictwo fizyczne, w tym był autorem polskiej nazwy Wielkiego Zderzacza Hadronów. Napisał podręczniki akademickie „Multivectors and Clifford Algebra in Electrodynamics” w 1988 roku oraz „Wielkości skierowane w elektrodynamice” w 2000. Ponadto przez wiele lat aktywnie działał we wrocławskiej Komisji Nazewnictwa Ulic. Profesor Bernard Jancewicz był też uznawany za wykładowcę szczególnie przyjaznego studentom, wyróżniającego się ciepłem i poczuciem humoru. Urodził się 15 maja 1943 roku. 16 maja – Wspomnienie Świętego Andrzeja Boboli, prezbitera i męczennika, Patrona Polski, zmarłego 16 maja 1657 roku. 16 maja – Święto Straży Granicznej w Polsce.16 maja – Międzynarodowy Dzień Pokojowego Współistnienia. 16 maja – Międzynarodowy Dzień Celiakii.16 maja – Międzynarodowy Dzień Światła. Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/D.Panek/dok./w Siekaj