25.05 Kalendarium historyczne – dok.

dokumentacja 25 maja145. dzień rokuSłońce w znaku Bliźniąt wzeszło o godzinie 4.28, a zajdzie o 20.38.Dzień będzie trwał 16 godzin i 10 minut. Imieniny obchodzą: Grzegorz, Joanna, Leon, Mariusz i Zenobiusz. Kalendarium historyczne: 992 – Zmarł Mieszko I, książę Polan z dynastii Piastów, sprawujący władzę około od 960 roku, uważany za twórcę państwowości polskiej. Poprzez przyjęcie chrztu w 966 roku oraz ślub z księżniczką czeską Dobrawą włączył państwo w zachodni krąg kultury chrześcijańskiej. Pod koniec jego panowania kraj liczył około miliona mieszkańców. Urodził się według różnych źródeł między 922 a 945 rokiem. 1457 – Król Kazimierz IV Jagiellończyk nadał Gdańskowi tak zwany Wielki Przywilej, zapewniający swobodny przewóz towarów Wisłą z Polski, Litwy i Rusi bez konieczności kontroli oraz inne przywileje, które miały wynagrodzić miastu wkład w wojnę 13-letnią. 1865 – Urodził się Pieter Zeeman, holenderski fizyk, profesor uniwersytetu w Amsterdamie. Odkrywca w 1896 roku wpływu pól magnetycznych na strukturę linii widmowych świecących ciał, nazwane zjawiskiem Zeemana. Laureat Nagrody Nobla w 1902 roku w dziedzinie fizyki. Zmarł 9 października 1943 roku. 160. rocznica1681 – Zmarł Pedro Calderón de la Barca, wybitny dramaturg hiszpański, duchowny, przedstawiciel europejskiego teatru barokowego. Autor około 200 komedii i dramatów, między innymi: „Alkad z Zalamei”, „Życie snem”, „Wielki Teatr Świata” i „Książę niezłomny”, który przyniósł mu największy rozgłos. Urodził się 17 stycznia 1600 roku. 1904 – Urodził się Stanisław Rogalski, konstruktor lotniczy i pilot sportowy. Razem ze Stanisławem Wigurą i Jerzym Drzewieckim skonstruował w 1927 roku samolot RWD. Współzałożyciel spółki konstruktorskiej RWD, wykładowca Politechniki Warszawskiej. Od 1949 przebywał na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 6 lutego 1976 roku. 1920 – Urodził się Zbigniew Twardy, pseudonim „Trzask”, porucznik artylerii w Armii Krajowej, cichociemny. Na początku okupacji niemieckiej przedostał się do Francji, a po jej kapitulacji do Wielkiej Brytanii. Jako żołnierz wojska polskiego na obczyźnie zgłosił się do służby w kraju. Po przeszkoleniu z dywersji i zaprzysiężeniu został przerzucony w okolice Siedlec i skierowany do Armii Krajowej w okręgu Wołyń. Pełnił funkcję oficera organizacyjnego, później mianowany dowódcą oddziału konspiracyjnego „Błyskawica” i oddziałów samoobrony. Zmarł z ran odniesionych w walkach 6 października 1944 roku w Chełmie. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. 105. rocznica1927 – Urodził się Robert Ludlum, amerykański pisarz, aktor, producent teatralny, autor powieści szpiegowskich i sensacyjnych, najbardziej znane to: „Tożsamość Bourne’a”, „Weekend z Ostermanem” oraz „Przesyłka z Salonik”. Zmarł 12 marca 2001 roku. 1929 – Urodził się Stanisław Załuski, prozaik, współpracownik prasy Wybrzeża, autor utworów dla młodzieży i widowisk telewizyjnych. Debiutował opowiadaniem „Łapówka”, nadanym przez Polskie Radio w 1957 roku. Wydał opowiadania „Ślad na asfalcie”, „Gwiazdy bez blasku”, „Nim skończy się noc”, „Klub nocnych Marków”, „Rywale”. W latach 1988-1992 wydał pod pseudonimem Leon Korn, we współpracy z Mirosławem Stecewiczem, 12 tomów bajek dla dzieci. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. 1940 – Urodził się Jerzy Jawczak, artysta fotograf. Szczególne miejsce w jego twórczości zajmowała fotograficzna dokumentacja Rzeszowa. Od 1960 roku był zatrudniony jako fotograf w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, gdzie współorganizował pracownię fotograficzną. Od 1963 mieszkał w Rzeszowie, gdzie jako fotograf i fotoreporter współpracował między innymi z Teatrem imiena Wandy Siemaszkowej, Krajową Agencją Wydawniczą oraz z czasopismami: „Fotografia”, „Konfrontacje”, „Nowiny”, „Profile”, „Prometej”, „Szpilki”. Jego fotografie ukazywały się w dzienniku „Nowiny Rzeszowskie”. Należał do Polskiego Towarzystwa Fotograficznego i Związku Polskich Artystów Fotografików. Jego fotografie znajdują się w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku oraz w Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa. Zmarł 20 lipca 1983 roku. 85. rocznica1942 – Urodziła się Łucja Prus, piosenkarka znana głównie z licznych występów estradowych oraz z muzyki do filmów animowanych i fabularnych. Wylansowała tak popularne przeboje, jak: „Dookoła noc się stała”, „Nic dwa razy”, „Twój portret”, „W żółtych płomieniach liści”, „Walc chopinowski”, „Tango z różą w zębach”. Współpracowała między innymi z Januszem Muniakiem, Włodzimierzem Nahornym, Jonaszem Koftą, Janem Wołkiem, Agnieszką Osiecką, Alicją Majewską, Jerzym Połomskim oraz zespołem Skaldowie. Zmarła 3 lipca 2002 roku. 1948 – W mokotowskim więzieniu wykonano wyrok śmierci na rotmistrzu Witoldzie Pileckim. Był żołnierzem podziemia niepodległościowego, który dobrowolnie dostał się do niemieckiego obozu Auschwitz, aby zebrać informacje o rzeczywistej roli obozu i traktowaniu więźniów, zorganizował tam ruch oporu. Po ucieczce z obozu sporządził „raport oświęcimski”, później uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie, w 1947 roku, został aresztowany przez bezpiekę i oskarżony przez komunistyczne władze o działalność szpiegowską, a następnie w pokazowym procesie skazany na śmierć i stracony. Wyrok został unieważniony w 1990 roku. W 2006 roku został odznaczony pośmiertnie Orderem Orła Białego. W 2013 awansowany do stopnia pułkownika. Urodził się 13 maja 1901 roku. 1952 – We Wrocławiu urodziła się Gabriela Kownacka, aktorka. Występowała między innymi w warszawskich teatrach Kwadrat, Współczesny, Studio i Teatrze Narodowym; odtwórczyni roli Anity w komedii muzycznej „Hallo Szpicbródka”, telewizyjnej publiczności znana, jako Anka z serialu „Rodzina zastępcza”. Wystąpiła w ponad 60 rolach Teatru Telewizji i zagrała w ponad 40 spektaklach teatralnych w całym kraju. W 2012 ukazała się książka autorstwa Romana Dziewońskiego „Gabi. Gabriela Kownacka”. Zmarła 30 listopada 2010 roku. 1960 – Urodziła się Majka Jeżowska, piosenkarka, kompozytorka, wykonawczyni takich przebojów lat 80. XX wieku, jak: „Od rana mam dobry humor”, „Najpiękniejsza w klasie”, a także piosenek dla dzieci: „A ja wolę moją mamę” i „Wszystkie dzieci nasze są”. 65. rocznica1961 – Urodził się Robert Brylewski, wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów. Debiutował pod koniec lat 70., kiedy założył zespół The Boors, przemianowany wkrótce na Kryzys. Był ważną postacią polskiej kultury niezależnej, jednym z twórców polskiej sceny punk i reggae. Współtworzył zespoły: Kryzys, Brygada Kryzys, Izrael i Armia. Tworzył w różnych gatunkach muzyki, eksperymentował z dźwiękiem. W 2012 roku ukazała się autobiografia muzyka zatytułowana „Kryzys w Babilonie”. Zmarł 3 czerwca 2018 roku. 1972 – Sejm ratyfikował układ o normalizacji stosunków między PRL a RFN z grudnia 1970 roku, w którym strona zachodnioniemiecka uznała granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej. 1974 – W Szczecinie urodziła się Ilona Ostrowska, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna; wystąpiła między innymi w filmach „Samotność w sieci”, „lle waży koń trojański?”, „7 uczuć”. Największą popularność przyniosła jej rola Lucy, Amerykanki polskiego pochodzenia, w serialu Telewizji Polskiej „Ranczo”. 1976 – Urodził się Cillian Murphy, irlandzki aktor filmowy i teatralny, początkowo także muzyk rockowy i autor tekstów, zagrał między innymi w filmach „Dziewczyna z perłą”, „Wzgórze nadziei”, laureat Złotego Globu i Oscara za tytułową rolę w filmie „Oppenheimer” w 2024 roku.1977 – Premiera filmu science fiction „Gwiezdne wojny. Nowa nadzieja” w reżyserii George’a Lucasa. Opowiada o młodym Luke’u Skywalkerze, który – podobnie jak ojciec – chce zostać rycerzem Jedi. Główne role zagrali – Mark Hamill, Harrison Ford i Carrie Fisher. W 1989 roku film został wprowadzony do Narodowego Rejestru Filmowego, jako „film znaczący kulturowo, historycznie lub estetycznie” i od tego czasu jest przechowywany w Bibliotece Kongresu. Film zdobył sześć Oscarów w kategoriach: najlepsza muzyka, najlepszy montaż, najlepsze kostiumy, najlepsza scenografia, najlepszy dźwięk i najlepsze efekty specjalne. Otrzymał również nagrodę specjalną za efekty dźwiękowe. Film był chronologicznie pierwszą częścią sagi „Gwiezdnych wojen”, składającej się z dziewięciu filmów.1995 – Papież Jan Paweł II wydał encyklikę „Ut unum sint” – „Aby byli jedno”, dotyczącą ekumenizmu. Zostało w niej podkreślone, że Kościół zmierza w stronę jedności. Dokument spotkał się z powszechnym uznaniem wśród różnorodnych odłamów chrześcijaństwa: luteranizmu, anglikanizmu, starokatolicyzmu oraz prawosławia. 30. rocznica1997 – W Polsce odbyło się ogólnonarodowe referendum konstytucyjne. W głosowaniu została przyjęta obowiązująca obecnie ustawa zasadnicza, uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 roku. Za przyjęciem konstytucji głosowało 52,71 procent uczestników referendum, przeciwko – 45,89 procent. 2014 – Zmarł generał Wojciech Jaruzelski, odpowiedzialny za wprowadzenie 13 grudnia 1981 roku w Polsce stanu wojennego. W okresie PRL był między innymi premierem, przewodniczącym Rady Państwa i ministrem obrony narodowej. Po transformacji ustrojowej w latach 1989-1990 był prezydentem wybranym przez Zgromadzenie Narodowe. Był oskarżony o współudział w krwawym stłumieniu robotniczych wystąpień na Wybrzeżu w 1970 roku. Jako minister obrony narodowej odpowiadał też za udział polskiego wojska w inwazji Czechosłowacji w 1968 roku, mającej na celu stłumienie „Praskiej Wiosny”. W latach 1967-1968, należąc do kierownictwa resortu obrony, był współodpowiedzialny za usunięcie z armii i degradację blisko 1300 oficerów pochodzenia żydowskiego. Było to częścią antysemickich działań władz, których kulminacją stały się wydarzenia Marca’68. Większość Polaków kojarzy jednak jego nazwisko głównie ze stanem wojennym, który wprowadził 13 grudnia 1981 roku i stanął na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Urodził się 6 lipca 1923 roku. 2014 – W Polsce odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego, w których zwyciężył Komitet Wyborczy Platforma Obywatelska, uzyskując 32,13 procent popacia, co przełożyło się na 19 mandatów do PE, drugie miejsce zajął Komitet Wyborczy Prawo i Sprawiedliwość, uzyskując 31,78 procent poparcia i zdobywając również 19 mandatów, trzecie miejsce zajął Komitet Wyborczy Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy, uzyskując 9,44 procent poparcia i pięć mandatów. Obywatele głosujący w Polsce dokonali wyboru w sumie 51 spośród łącznej liczby 751 eurodeputowanych. Frekwencja wyniosła 23,83 procent. Były to trzecie wybory do PE od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. 2016 – Zmarł Juliusz Loranc, kompozytor wielu piosenek i muzyki filmowej, aranżer i pianista. Współpracował z zespołami Alibabki, Quorum oraz wieloma artystami – komponował między innymi dla Stana Borysa, Ireny Santor, Jacka Lecha, Haliny Kunickiej czy Jana Pietrzaka. Jest między innymi autorem muzyki do piosenek: „Radość o poranku”, „Kwiat jednej nocy”, „Wakacje z blondynką”. Urodził się 24 września 1937 roku. 2020 – Zmarł Antoni Pieniążek, doktor habilitowany nauk prawnych, nauczyciel akademicki, polityk związany z lewicą, a wcześniej z PZPR. Był posłem na Sejm X kadencji, w latach 2005-2012 był dziekanem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Urodził się 3 marca 1940 roku. 5. rocznica2023 – Zmarł Maciej Kujawski, aktor teatralny, filmowy i dubbingowy; wystąpił w serialach „Lokatorzy” i ” Na Wspólnej”. Od 2002 roku użyczał głosu Kubusiowi Puchatkowi w produkcjach Disneya. Rolę tę przejął po zmarłym Janie Kociniaku. Urodził się 23 lutego 1953 roku. 2024 – Zmarł Igor Ostrowski, prawnik, ekspert rynku telekomunikacji i nowych technologii. W latach 2011-2012 pełnił funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji. Od 2014 do 2016 roku był przewodniczącym Rady do spraw Cyfryzacji, a także współprzewodniczącym Komitetu do spraw Gospodarki Cyfrowej przy Polsko-Amerykańskiej Izbie Handlowej. W latach 2012-2019 należał do Wielostronnej Grupy Doradczej przy Sekretarzu Generalnym Organizacji Narodów Zjednoczonych. Był też członkiem Rady Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Producent wykonawczy i doradca prawny przy produkcji filmów fabularnych, w tym „Zimnej wojny” i „Strefy interesów”. Urodził się 5 stycznia 1971 roku. 1. rocznica25 maja – Międzynarodowy Dzień Bohaterów Walki z Totalitaryzmem, przypadający w rocznicę egzekucji rotmistrza Witolda Pileckiego w 1948 roku. Został ustanowiony w 2019 roku przez Parlament Europejski.25 maja – Międzynarodowy Dzień Dziecka Zaginionego.25 maja – Dzień Wyzwolenia Afryki. 25 maja – Rozpoczyna się Tydzień Solidarności z Ludami Zamieszkującymi Niesamorządne Terytoria, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Potrwa do 31 maja.Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/K.Koziełł/dok./w Siekaj